To był pracowity rok dla Amnesty International, który zaowocował pozytywnymi zmianami zachodzącymi na całym świecie. Zmieniono niesprawiedliwe przepisy, więźniowie sumienia odzyskali wolność, a nasi zwolennicy kontynuowali swoje kampanie zdeterminowani by zapewnić ludziom życie wolne od tortur, prześladowań i bezprawnego pozbawienia wolności. Oto zestawienie i podsumowanie zwycięstw w dziedzinie praw człowieka, które warto przytoczyć i uczcić w tym roku.
Styczeń
Świat: Przełomowy raport Amnesty International dotyczący narażenia pracowników i pracowniczek służby zdrowia na całym świecie na szykany, brutalne uciszanie i ataki podczas pandemii Covid-19 spowodował, że lekarz Ibrahim Badawi i dentysta Ahmad al-Daydoumy zostali zwolnieni z egipskiego aresztu, odpowiednio w styczniu i marcu tego roku. To tylko dwaj z wielu pracowników służby zdrowia arbitralnie zatrzymanych w 2020 r. w Egipcie pod niejasnymi i ogólnikowymi zarzutami „rozpowszechniania fałszywych wiadomości” i „terroryzmu”, których opisała Amnesty w swoich badaniach.
Luty
Sri Lanka: Po wybuchu epidemii Covid-19 na Sri Lance, pewna liczba zmarłych wywodzących się ze społeczności muzułmańskiej została przymusowo skremowana na polecenie władz, wbrew woli ich rodzin oraz bliskich. Amnesty International wezwała władze państwowe Sri Lanki do poszanowania prawa mniejszości religijnych dotyczących kwestii związanych z obrzędami wobec zmarłych krewnych zgodnie z ich własnymi tradycjami, chyba że konieczne byłyby ograniczenia w celu zapobieżenia rozprzestrzeniania się COVID-19. Amnesty zaangażowała się również w rozmowy z państwami Organizacji Współpracy Islamskiej (OIC), aby nakłonić rząd Sri Lanki do zmiany tej dyskryminacyjnej polityki, a także zamieściła konkretne artykuły w Pakistanie i Bangladeszu przed kluczową sesją Rady Praw Człowieka ONZ. W rezultacie w lutym 2021 r. władze Sri Lanki zdecydowały się zakończyć praktykę przymusowych kremacji ofiar Covid-19.
Marzec
Bahrajn: Amnesty International pomogła doprowadzić do uwolnienia więźniów, w tym czwórki dzieci, które były sądzone jako dorośli. W marcu bahrajński sąd zawiesił sześciomiesięczny wyrok więzienia wobec tej czwórki; objęto ich programem resocjalizacyjnym – tydzień po podjęciu przez Amnesty pilnych działań. W kwietniu pojawiły się kolejne dobre wiadomości – uwolnienie więźnia sumienia Mohammeda Hassana Jawada, który odbywał karę 15 lat więzienia za pokojowy udział w protestach w 2011 roku. Amnesty International od 10 lat prowadziła kampanię na rzecz jego uwolnienia. Kolejnym przełomem było przyjęcie 11 marca przez Parlament Europejski rezolucji w sprawie sytuacji praw człowieka w Bahrajnie i traktowania obrońców praw człowieka, a następnie przyjęcie we wrześniu rezolucji w sprawie emirackiego więźnia sumienia Ahmeda Mansoora, w której powtórzono zalecenia Amnesty.
Japonia: W marcu japoński sąd orzekł, że nieuznawanie przez rząd małżeństw osób tej samej płci jest niezgodne z konstytucją – to pierwsze w historii kraju orzeczenie sądowe w sprawie równości małżeńskiej. Decyzja ta była przełomowym krokiem dla par tej samej płci w ich dążeniu do uzyskania równych praw i może stanowić ważny precedens dla podobnych spraw wnoszonych przez inne pary tej samej płci w Japonii. Orzeczenie zapadło po apelach i petycjach Amnesty International oraz innych organizacji.
Irak: Iracki parlament przyjął ustawę o ocalałych Jezydach, która określa zasady dotyczące reparacji dla wielu osób ocalałych z okrucieństw ISIS w północnym Iraku, w tym kobiet i dziewcząt, które były poddawane przemocy seksualnej i dzieci, które zostały uprowadzone przed ukończeniem 18 roku życia. Było to kluczowe zalecenie w opublikowanym w zeszłym roku raporcie Amnesty International na temat kryzysu zdrowia fizycznego i psychicznego, jakiego doświadczają dzieci Jezydów oddzielone od swoich rodzin. Na raport ten powoływała się również Angelina Jolie w przemówieniu do Rady Bezpieczeństwa ONZ dotyczącym przemocy seksualnej w czasie konfliktów. We wrześniu uchwalono dodatkowe regulacje.
Świat: W marcu, październiku i listopadzie Międzynarodowy Trybunał Karny ogłosił, że rozpocznie formalne dochodzenia w sprawie sytuacji na Okupowanych Terytoriach Palestyńskich, śmiercionośnej „wojny z narkotykami” rządu Filipin oraz zbrodni przeciwko ludzkości w Wenezueli. Amnesty International od kilku lat dokumentuje zbrodnie przeciwko ludzkości we wszystkich tych krajach, jej badania były dziesiątki razy cytowane w aktach prokuratorskich.
Madagaskar: Po miesiącach nieuznawania szczepionki przeciw Covid-19, pod presją Amnesty i innych organizacji, rząd Madagaskaru w końcu porzucił tę politykę i zaczął zamawiać szczepionki, dając tym samym większej liczbie ludzi szansę na ratowanie życia.
Republika Południowej Afryki: W marcu policja wznowiła śledztwo w sprawie zamordowania w 2017 roku dwóch najlepszych przyjaciółek – Popi Qwabe i Bongeki Phungula. Nastąpiło to po otrzymaniu petycji podpisanej przez ponad 341 000 zwolenników Amnesty International na całym świecie domagających się, aby zabójcy kobiet zostali postawieni przed sądem. Policja zakończyła już śledztwo i przekazała sprawę Krajowemu Urzędowi Prokuratorskiemu. Po latach cierpienia i gniewu z powodu nieprawidłowości i opóźnień w pierwotnym dochodzeniu policyjnym, przyjaciele oraz rodziny Popi i Bongeki mają wreszcie powód, by wierzyć, że sprawiedliwość jest już widoczna na horyzoncie. „Jestem optymistką”, powiedziała siostra Popi, Thembelihle. „Czuję, że w końcu coś się zmieni”. się zmieni”.
Kwiecień
Świat: Amnesty International opublikowała swój sztandarowy raport roczny Stan praw człowieka na świecie. Najnowsza edycja raportu dotyczyła sytuacji praw człowieka w 149 krajach i została przetłumaczona na rekordową liczbę 38 języków. Raport zawierał również konkretne wezwania do podejmowania działań w wielu kwestiach związanych z prawami człowieka.
Maj
Świat: Amnesty International zdobyła prestiżową nagrodę Webby Award za stronę poświęconą nadużywaniu gazu łzawiącego przez policję na całym świecie. Strona została uruchomiona w połowie 2020 roku i jest często aktualizowana o nowe treści i dowody nadużyć. Materiały są stale cytowane i wykorzystywane w bieżących działaniach rzeczniczych – m.in. w niedawnych debatach Kongresu USA na temat uregulowania lub zakazu używania gazu łzawiącego przez policję.
Czerwiec
Burundi: Pracownik organizacji pozarządowej i obrońca praw człowieka Germain Rukuki został zwolniony z więzienia po spędzeniu w nim ponad czterech lat za stawanie w obronie praw człowieka. Początkowo skazany na 32 lata pozbawienia wolności na podstawie bezpodstawnych zarzutów, Germain został uwięziony zanim miał szansę wziąć w ramiona swoje najmłodsze dziecko, urodzone zaledwie kilka tygodni po jego zatrzymaniu w lipcu 2017 roku. W sprawie Germaina napisano ponad 400 tys. listów wzywających do jego uwolnienia. ermain dołączył już do swojej rodziny, która uciekła z kraju w obawie przed represjami.
Chiny: Amnesty International opublikowała obszerny raport opisujący drakońskie represje stosowane wobec muzułmanów w chińskim Regionie Autonomicznym Xinjiang Uyghur, które są równoznaczne ze zbrodniami przeciwko ludzkości. Raport ten odbił się szerokim echem w światowych mediach, a w ślad za nim ruszyła kampania wzywająca do zamknięcia obozów internowania. Do dzisiaj petycja „Uwolnić więźniów Xinjiang” została podpisana przez ponad 323 tys. osób na całym świecie, a sekcje krajowe Amnesty International w 10 krajach przeprowadziły akcje przekazania petycji.
Pakistan: Amnesty International z powodzeniem prowadziła kampanię na rzecz uniewinnienia i uwolnienia Shafqata i Shagufty Emmanuel, chrześcijańskiej pary, która spędziła siedem lat w celi śmierci pod zarzutem bluźnierstwa.
USA: W ramach projektu Wstrzymać nadzór w Nowym Jorku – Decode Surveillance NYC ponad 7000 zwolenników Amnesty International ze 144 krajów zidentyfikowało 15 000 kamer monitoringu w Nowym Jorku, które mogą być wykorzystywane przez nowojorską policję do śledzenia ludzi za pomocą oprogramowania do rozpoznawania twarzy. Wyniki tego innowacyjnego projektu pomogły działaczom kampanii naciskać na lokalnych ustawodawców, by zakazali stosowania tej dyskryminującej technologii.
Nepal: Po ukazaniu się raportu Amnesty International Walka o oddech: druga fala Covid-19 w Nepalu, długotrwałej kampanii i działaniach rzeczniczych, rząd Japonii przekazał Nepalowi 1,6 milionów szczepionek, Bhutan – 230 tysięcy, a Wielka Brytania 130 tysięcy, dawek.
Nigeria: Trybunał Sprawiedliwości Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS) zabronił władzom Nigerii ścigania osób korzystających z Twittera. To zwycięstwo dla wolności słowa nastąpiło, gdy Amnesty International pomogła nigeryjskiej organizacji pozarządowej Socio-Economic Rights and Accountability Project (SERAP), wnieść sprawę przeciwko władzom Nigerii. Władze zagroziły, że będą ścigać każdego, kto używa Twittera, po wprowadzeniu w czerwcu ogólnego zakazu korzystania z tej platformy społecznościowej.
Lipiec
Nikaragua: Po ponad dwóch latach zamknięcia w areszcie imigracyjnym w Kalifornii, gdzie była wykorzystywana i pozbawiona dostępu do odpowiedniej opieki medycznej, Maura Martínez – transseksualna kobieta pochodząca z Nikaragui, – w lipcu odzyskała wolność. Martínez połowę swojego życia spędziła w Stanach Zjednoczonych. Zdecydowała się na wyjazd do USA w poszukiwaniu bezpieczeństwa, gdy doświadczyła bezlitosnej przemocy ze względu na płeć mieszkając w Meksyku. Jednak po incydencie prawnym władze USA zatrzymały ją i zagroziły deportacją. Dzięki globalnej kampanii Amnesty International i organizacji partnerskich Martínez jest teraz wolna, może mieszkać w Stanach Zjednoczonych i spokojnie oczekiwać na rozpatrzenie jej wniosku o azyl.
Honduras: 5 lipca 2021 roku sąd w Hondurasie skazał Davida Castillo, byłego kierownika firmy Desarrollos Energéticos odpowiedzialnego za projekt hydroelektryczny Agua Zarca, za udział w zabójstwie obrończyni praw człowieka Berty Cáceres w 2016 roku. Amnesty International od lat prowadzi kampanię na rzecz sprawiedliwości dla Berty i nadal domaga się, aby wszyscy odpowiedzialni za zlecenie lub przeprowadzenie jej zabójstwa stanęli przed sądem.
Dania: Na początku 2021 r. duński rząd zaproponował parlamentowi projekt ustawy przyznającej policji prawo do wydawania „zakazu zgromadzeń stwarzających zagrożenie dla bezpieczeństwa”, jeśli grupa osób wykazuje „zachowania zagrażające bezpieczeństwu”. Amnesty Dania i jej partnerzy skutecznie powstrzymali duński rząd przed przyjęciem ustawy, która wprowadziłaby nadmierne ograniczenia prawa do zgromadzeń. Za swoją akcję otrzymali nagrodę Civic Pride Award 2021.
Kolejnym laureatem nagrody była Amnesty Węgry, która w ramach koalicji Civilisacion prowadziła kampanię przeciwko nadużyciom i stygmatyzującemu prawu ‘LexNGO’. Przez 3 lata koalicja walczyła z ‘LexNGO’, kierując sprawę do Trybunału Sprawiedliwości UE, co ostatecznie doprowadziło do uchylenia ustawy.
Sierra Leone: Po latach nieprzerwanej kampanii Amnesty International i innych organizacji, parlament przegłosował zniesienie kary śmierci w Sierra Leone za wszystkie przestępstwa. Ustawa zatwierdzona przez parlament w lipcu i podpisana przez prezydenta Juliusa Maada Bio.. Proces łagodzenia wszystkich niewykonanych wyroków śmierci już się rozpoczął. Na 30 czerwca 2021 roku 21 krajów Afryki Subsaharyjskiej zniosło karę śmierci za wszystkie przestępstwa.
Ameryka Łacińska: Amnesty International świętowała ważne osiągnięcia swojego pięcioletniego programu edukacji w zakresie praw człowieka To moje ciało!, który miał na celu edukację młodych ludzi w Argentynie, Chile i Peru w zakresie praw seksualnych i reprodukcyjnych, umożliwiając im tym samym dokonywanie pozytywnych zmian w ich społecznościach. Setki młodych ludzi zostało przeszkolonych, aby mogli udzielać wsparcia innym, a osiągnięte przez nich rezultaty okazały się niewiarygodne. W Argentynie jedna młoda osoba z powodzeniem zreformowała program nauczania w szkole, aby włączyć kompleksową edukację seksualną do programu zajęć lekcyjnych, podczas gdy w Peru młodzi ludzie, którzy wzięli udział w projekcie, edukowali rodziców i nauczycieli w całym kraju.
USA: Gdy poprzednia administracja federalna USA wykonała 13 wyroków kar śmierci w ciągu sześciu miesięcy, 1 lipca 2021 r. prokurator generalny USA Merrick Garland ogłosił ustanowienie moratorium na egzekucje do czasu przeglądu polityki i procedur przez Departament Sprawiedliwości. Amnesty International była jedną z organizacji prowadzących kampanię na rzecz takiego rozwiązania i będzie nadal kontynuować pracę, dopóki ten tymczasowy środek nie zostanie przekształcony w trwałe zniesienie federalnej kary śmierci w USA, a wszystkie wyroki śmierci nie zostaną złagodzone.
Sierpień
Afganistan: Po upadku rządu Afganistanu i przejęciu władzy przez talibów w połowie sierpnia 2021 roku badacze Amnesty International kontynuują śledztwo w sprawie okrucieństw popełnianych przez tę grupę. Potwierdzili dwie masakry ludności Hazara w prowincjach Ghazni i Daykundi dokonane przez talibańskich bojowników. Raporty były jednymi z pierwszych dowodów na to, że talibowie kontynuowali prześladowania zmarginalizowanych społeczności w Afganistanie po przejęciu kontroli nad krajem. Amnesty International opublikowała również mocne świadectwa dziewcząt, które zostały wykluczone ze szkoły pośród powszechnych gróźb i przemocy ze strony talibów.
Wrzesień
Gwinea: 6 września, po miesiącach kampanii Amnesty International i jej zwolenników, Omar Sylla, działacz na rzecz demokracji został bezwarunkowo zwolniony. Nastąpiło to następnego dnia po przeprowadzeniu przez wojsko zamachu stanu przeciwko prezydentowi Alpha Conde. Po jego Omara uwolnieniu również dziesiątki innych działaczy politycznych odzyskało wolność, a sądy wycofały wszelkie zarzuty wobec nich.
Tunezja: Badania Amnesty International pomogły zakończyć nakładanie arbitralnych zakazów podróżowania zastosowanych wobec wielu Tunezyjczyków przez prezydenta Kaisa Saieda, który nabył wyjątkowe uprawnienia w tym obszarze. Po opublikowaniu przez Amnesty artykułu o niepokojącej sytuacji w kraju, 17 września prezydent wydał oświadczenie, w którym nakazał straży granicznej „nie nakładać żadnych zakazów podróży na ludzi, chyba że w drodze nakazu sądowego”.
Świat: Po latach orędownictwa, nacisków i zaangażowania Amnesty International, Rada Praw Człowieka ONZ oficjalnie uznała prawo do bezpiecznego, czystego, zdrowego i zrównoważonego środowiska oraz powołała Specjalnego Sprawozdawcę ds. praw człowieka i zmian klimatu – co, przed tegorocznym Szczytem klimatycznym, stanowiło dobitne podkreślenie związku pomiędzy prawami człowieka a kryzysem ekologicznym.
Republika Środkowoafrykańska: Dwaj mężczyźni podejrzani o zbrodnie przeciwko ludzkości, Mahamat Said Abdel Kani i Eugene Barret Ngaikosset, zostali w końcu aresztowani, przy czym Ngaikosset został umieszczony w areszcie przez Specjalny Sąd Karny (SCC). To pierwszy przypadek, kiedy SCC publicznie wskazał podejrzanego. Nastąpiło to, gdy Amnesty International wezwała SCC do zajęcia się brakiem przejrzystości w prowadzonym postępowaniu. Amnesty International od wielu lat zabiega o sprawiedliwość za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości popełnione w Republice Środkowoafrykańskiej, a nasza praca przyczyniła się do aresztowania tych dwóch osób.
Październik
Świat: Nagroda dziennikarska Parlamentu Europejskiego im. Daphne Caruany została przyznana Projektowi Pegasus, w ramach którego Amnesty, we współpracy z największymi organizacjami medialnymi, ujawniła ogromną skalę naruszeń dokonywanych poprzez tajną inwigilację cyberprzestrzeni. Rewelacje te trafiły na pierwsze strony gazet na całym świecie i doprowadziły do wpisania firmy NSO Group produkującej oprogramowanie szpiegujące na czarną listę w Stanach Zjednoczonych, a także do wszczęcia dochodzeń w wielu krajach i wezwań do odpowiedniego uregulowania przemysłu inwigilacyjnego.
Mołdawia: Parlament Mołdawii ratyfikował Konwencję Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Konwencja Stambulska), otwierając drzwi do lepszej ochrony i wsparcia dla osób, które doświadczyły takiej przemocy. Według rządu mołdawskiego państwo dostosowało do wymogów konwencji już ponad 20 aktów prawnych. Do tej pory, poza Mołdawią,w Europie Wschodniej i Azji Środkowej, jedynie jeszcze Gruzja ratyfikowała. Amnesty od lat aktywnie działa na rzecz praw kobiet i walki z przemocą domową.
Kosowo: Po interwencji Amnesty International austriacka firma Kelkos Energy wycofała swoje bezpodstawne pozwy o zniesławienie przeciwko aktywistom ekologicznym Shpresie Loshaj i Adriatikowi Gacaferi, którzy publicznie zgłaszali obawy dotyczące wpływu projektów hydroenergetycznych na środowisko. Spółka Kelkos Energy z siedzibą w Austrii wykorzystywała pozwy do zastraszania i uciszania Shpresy i Adriatika, aby nie wypowiadali się na temat możliwych szkód środowiskowych spowodowanych eksploatacją zasobów naturalnych Kosowa przez tę spółkę.
Turcja: Sąd uniewinnił 18 studentów i pracownika naukowego, którzy byli ścigani za udział w pokojowej, studenckiej Paradzie Równości w Ankarze w maju 2019 r. Podczas parady policja użyła gazu pieprzowego, plastikowych kul i gazu łzawiącego. Uniewinnienie studentów i naukowca po przedłużającej się batalii prawnej było zwycięstwem sprawiedliwości. Sprawa studentówuniwersytetu METU była częścią flagowej kampanii Amnesty International – Maratonu Pisania Listów – w 2020 roku. Ponad 445 tysięcy osób z 43 krajów domagało się ich uniewinnienia.
Świat: Po naciskach ze strony międzynarodowych i partnerskich organizacji Amnesty International i spotkaniu poświęconemu temu temtatowi Biuro Wykonawcze Sekretarza Generalnego ONZ ogłosiło plany uwzględniania praw dziecka we wszystkich działaniach systemu ONZ.
Listopad
Gwinea Bissau i Niger: Gwinea Bissau i Niger zadeklarowały, że pozwolą osobom fizycznym i organizacjom pozarządowym na składanie skarg do Afrykańskiego Trybunału Praw Człowieka i Ludów, zwiększając tym samym do ośmiu liczbę państw, które złożyły taką deklarację. Kluczową rolę odegrała tu kampania rzecznicza Amnesty obejmująca film edukacyjny, akcje w mediach społecznościowych i trwałe zaangażowanie w działania członków Unii Afrykańskiej i grup społeczeństwa obywatelskiego.
Grudzień
Świat: W okolicach Dnia Praw Człowieka, 10 grudnia, już 20. raz z rzędu odbyła się największa akcja dla praw człowieka na świecie – Maraton Pisania Listów. Mimo pandemicznych ograniczeń osoby wspierające Amnesty International w krajach całego świata zorganizowały wydarzenia pisania listów, podpisywania petycji, wydarzenia i akcje online dla 10 spraw – bohaterów i bohaterek Maratonu.
W Polsce w szczególny sposób podkreślaliśmy, że minęło już 20 lat od pierwszego Maratonu zorganizowanego przez aktywistki i aktywistów z Polski, które zapoczątkowało tę globalną kampanię. Tym bardziej cieszy nowy rekord Maratonu Pisania Listów, w którym zarejestrowało się ponad 1000 miejsc, wydarzeń piszących listy w Polsce. Dziękujemy!
Na pełną liczbę listów i akcji musimy jeszcze poczekać w nowym roku. Liczymy dalej i czekamy na Dobre Wiadomości o bohaterach i bohaterkach Maratonu!