Od chwili jej utworzenia w 1961 roku stowarzyszenie Amnesty International wspiera ludzi takich jak Ty w działaniu na rzecz lepszego świata. Poniżej znajdziesz wycinek tego, co stało się możliwe dzięki Twojemu zaangażowaniu.
Otwórz gazetę – dowolnego dnia tygodnia – a znajdziesz w niej wiadomość, że gdzieś na świecie ktoś został uwięziony, poddany torturom czy zabity z powodu poglądów czy wyznania, których nie akceptują jego władze. Czytelnik pozostaje z dokuczliwym poczuciem bezradności. Gdyby jednak gniew ludzi z całego świata połączyło wspólne działanie, skutki będą jak najbardziej realne.
Peter Benenson
Stowarzyszenie Amnesty International powstało w roku 1961 wokół idei, że, działając wspólnie, zwyczajni ludzie mogą zmieniać świat. Dziś Amnesty jest globalnym ruchem praw człowieka łączącym w działaniu siłę 10 milionów osób, z których każda oddana jest walce o sprawiedliwość, równość i wolność wszędzie na świecie. Od Londynu po Santiago, od Sydney po Kampalę ludzie wspólnie upominają się o poszanowanie i ochronę praw każdego człowieka.
Zmiana nie następuje z dnia na dzień. Wymaga uporu i wiary w zdolność ludzi do jej dokonania. A jakie przynosi rezultaty? Wolność odzyskały dziesiątki tysięcy osób więzionych za przekonania lub sposób życia. W kilkudziesięciu krajach zniesiona została kara śmierci. Dawniej nietykalnych przywódców dosięgła sprawiedliwość. Zmienialiśmy prawa i odmienialiśmy życie ludzi.
Co może być miarą 60 lat wspólnych działań? Jest nią oskarżony, któremu zapewniono uczciwy proces, skazaniec ocalony przed egzekucją; więzień, którego tortury ustały. Jest nią uwolnienie aktywistów, którzy mogą kontynuować swoją pracę na rzecz praw człowieka; są nią dzieci poznające swoje prawa w sali lekcyjnej; rodziny bezpiecznie wracające do domów z obozów dla uchodźców. Miarą tej pracy są również marginalizowane społeczności, gdy maszerują przeciw dyskryminacji i gdy bronią swoich domów przez wyburzeniem; jest nią kobieta, gdy jej rząd wreszcie zakazuje nadużyć, których ofiarą była dotąd każdego dnia.
Sześćdziesiąt lat później wciąż walczymy o świat, w którym prawa człowieka gwarantowane są każdemu i nie ustaniemy, póki tak się nie stanie.
Kiedy zapalałem świecę Amnesty po raz pierwszy, myślałem (…): lepiej zapalić świecę niż przeklinać ciemność.
Peter Benenson
Wygrana człowieczeństwa: twój wkład przez ostatnie 60 lat
Na wiadomość o uwięzieniu dwóch portugalskich studentek za wzniesienie toastu za wolność w roku 1961 brytyjski adwokat Peter Benenson rozpoczyna światową kampanię pod nazwą „Apel o Amnestię 1961”. Jego wezwanie do uwolnienia więźniów sumienia przedrukowują gazety na całym świecie, co staje się impulsem do powołania stowarzyszenia Amnesty International. Do roku 1966 wolność odzyskało 1.000 więźniów sumienia – dzięki nieustającym wysiłkom osób takich jak Ty, które pragnęły uczynić świat lepszym.
W roku 1962 Amnesty skierowała adwokata jako obserwatora procesu Nelsona Mandeli w Południowej Afryce. Nelson Mandela zanotował później, że „sama jego obecność oraz pomoc, jakiej udzielił, były dla nas źródłem niezwykłej inspiracji i zachęty”.
W roku 1973 Amnesty wydała pierwszą Pilną Akcję, wzywając opinię publiczną do działania w obronie Luiza Basilio Rossi, brazylijskiego profesora aresztowanego z powodów politycznych. Luiz poprawę swojej sytuacji wiązał wprost z szerokim poparciem tych apeli: „Wiedziałem, że moja sprawa doszła do wiadomości opinii publicznej; wiedziałem, że odtąd nie mogą mnie już zabić. Naciski na mnie zelżały, a warunki w więzieniu poprawiły się”. Od tego czasu aktywiści i aktywistki Amnesty z całego świata włączyli się w kampanie broniące tysięcy osób, rodzin i społeczności. Działania te przynoszą pociechę i nadzieję, a w jednej na trzy historie stają się źródłem konkretnej zmiany na lepsze.
Wasze wspaniałe listy i słowa solidarności przyjmowałem z wielką radością i silnymi emocjami… Ogromnie dziękuję.
Elmer Salvador Gutierrez Vasquez, więzień sumienia, Peru
Po roku 1970 rządzący od niedawna w Chile reżim generała Augusto Pinocheta wyraża zgodę na przyjazd trzyosobowej misji Amnesty International w celu zbadania doniesień o masowych pogwałceniach praw człowieka. Ponad dwadzieścia lat później Amnesty International było stroną postępowania prawnego które doprowadziło do zatrzymania Pinocheta w Wielkiej Brytanii za zbrodnie popełnione w Chile. W roku 1979 Amnesty International opublikowała listę 2665 osób „zaginionych” w Argentynie w wyniku puczu wojskowego Jorge Rafaela Videli. Była to forma pomocy ich rodzinom w pociągnięciu winnych do odpowiedzialności. W tej samej dekadzie stowarzyszenie Amnesty International zostało też wyróżnione Pokojową Nagrodą Nobla za “wkład w budowę fundamentów wolności, sprawiedliwości i pokoju na świecie” w niezwykłym hołdzie ciężkiej pracy i determinacji zwolenników Amnesty z całego świata.
Gdy Amnesty i jej zwolennicy rozpoczynali w roku 1977 walkę przeciw karze śmierci, zniosło ją jedynie 16 krajów. Dziś liczba ta wynosi 108 państw – to więcej niż połowa krajów świata. Od roku 2011 kraje takie jak Benin, Czad, Republika Kongo, Fidżi, Gwinea, Łotwa, Madagaskar, Mongolia, Nauru, Surinam zaprzestały stosowania kary śmierci za jakiekolwiek przestępstwa. Dzięki Waszej pomocy i zaangażowaniu nie ustaniemy, dopóki cały świat nie zrezygnuje na dobre z tej okrutnej, nieludzkiej i poniżającej kary.
W roku 1984 w wyniku niestrudzonej kampanii zwolenników Amnesty Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęło Konwencję w sprawie zakazu stosowania tortur i innych form okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania i karania. W jej wyniku prawo międzynarodowe nakłada dziś na państwa obowiązek podejmowania skutecznych działań przeciw torturom na kontrolowanych przez nie terytoriach oraz zabrania odsyłania kogokolwiek do krajów, w których mogą oni być z dużym prawdopodobieństwem poddani torturom.
W latach 90. doniesienia Amnesty International o pogwałceniach praw człowieka w Kuwejcie po inwazji irackiej trafiły na pierwsze strony gazet na całym świecie. Nasze zespoły rozpoczęły również działania przeciw torturom i pozasądowym egzekucjom w Brazylii, na które niezwłocznie zareagował prezydent Fernando Collor, stwierdzając, że “nie możemy być i nie będziemy więcej ogłaszani krajem przemocy i gwałtu”. Amnesty International zwraca również uwagę świata na los 300 000 dzieci-żołnierzy, łącząc siły wraz z pięcioma innymi organizacjami międzynarodowymi w Koalicji przeciwko wykorzystywaniu dzieci do walki zbrojnej.
W roku 2002 wytrwałe wysiłki zwolenników Amnesty torują wreszcie drogę do powołania Międzynarodowego Trybunału Karnego (ICC) prowadzącego dochodzenia i sprawy przeciw przywódcom politycznym, dowodzącym grupami zbrojnymi i innym wysoko postawionym osobom podejrzewanym o zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie wojenne, zbrodnie ludobójstwa i akty agresji.
Po ponad 20 latach starań zwolenników Amnesty i innych organizacji w roku 2014 wchodzi w życie globalny Traktat o handlu bronią (ATT), wielkie zwycięstwo człowieczeństwa. Celem traktatu jest powstrzymanie nieodpowiedzialnego transferu broni palnej powodującej śmierć milionów ludzi, rozprzestrzenianie się konfliktów zbrojnych i pogwałceń praw człowieka. Ten wielki sukces nie byłby możliwy bez ogromnego poparcia naszych darczyńców i darczyń, członkostwa i osób zaangażowanych w aktywizm.
Kolejne dekady XXI wieku przynoszą dalsze tryumfy praw człowieka, w miarę jak nasi aktywiści i aktywistki podnoszą kolejne żądania zmian. Jako przykład od roku 2010 Amnesty International pracowała z ludem Dongria Kondh, społecznością rdzennych mieszkańców stanu Orissa w Indiach, w celu powstrzymania eksmisji z ich tradycyjnych terenów na rzecz kompanii górniczej Vedanta. W wyniku tych działań władze Indii odrzuciły plan budowy kopalni na ich terenach.
W roku 2013 Papua Nowa Gwinea odrzuciła kontrowersyjną ustawę o czarach, która dopuszczała niższe kary za morderstwo, gdy wobec ofiary wysuwane były oskarżenia o czary. Był to istotny przełom w walce z przemocą wobec kobiet w kraju, gdzie oskarżenia o czary często służyły za usprawiedliwienie bicia, tortur i zabójstw kobiet. Kolejnym sukcesem była przyjęta w tym samym roku ustawa o ochronie rodziny (przeciw przemocy domowej).
Przeczytaj więcej przykładów sukcesów z 2015: Ponad 20 dobrych wiadomości z 2015 roku
W roku 2015 w wyniku długotrwałych nacisków Amnesty i jej zwolenników spółka córka koncernu Shell w Nigerii ogłosiła wartą 55 milionów funtów ugodę z 15 600 farmerami i rybakami ze stanu Bodo w Nigerii, którzy utracili źródło utrzymania w wyniku dwóch wielkich wycieków ropy z roku 2008. Umożliwia ona przyszłe działania prawne społeczności nigeryjskich ponoszących najcięższe koszty zaniedbań ze strony koncernu. W roku 2021 brytyjski Sąd Najwyższy zadecydował, że kolejne dwie społeczności z delty Nigru mogą dochodzić sprawiedliwości przeciw koncernowi przed sądami brytyjskimi.
W roku 2015 pod wpływem nacisków koalicji organizacji pozarządowych oraz Amnesty International ONZ przyjęła bardziej restrykcyjne reguły dobrego traktowania więźniów. Nowe zasady stanowią pełniejszą ochronę praw człowieka uwięzionych, z większym naciskiem na resocjalizację, zapobieganie torturom, dostęp do opieki zdrowotnej; oraz ograniczenie środków dyscypliny karnej, w tym pełnego odosobnienia.
W roku 2015 Irlandia jako pierwszy kraj świata przyjęła w głosowaniu powszechnym pełną równość małżeńską. „Decyzja ta pokazuje wszystkim osobom LGBTI wszędzie na świecie, że ich związki i ich rodziny są ważne”, podkreślił dyrektor wykonawczy Amnesty Ireland, Colm O’Gorman. W roku 2019 w wyniku wieloletniej kampanii w tej sprawie Tajwan jako pierwszy kraj azjatycki zalegalizował małżeństwa jednopłciowe.
Przeczytaj więcej przykładów sukcesów z 2016: Dobre wiadomości z 2016
W przełomowym orzeczeniu z 30 marca 2016 r. były prezydent Czadu Hissène Habré zostaje skazany na dożywotnie więzienie za zbrodnie przeciw ludzkości, zbrodnie wojenne i tortury popełnione w Czadzie w latach od 1982 do 1990. Oskarżenie wykorzystało między innymi raporty Amnesty International z lat 80. oraz ekspertyzę współpracownika stowarzyszenia.
W tym samym 2016 roku z więzienia w USA zwolniony został nareszcie Albert Woodfox, w którego obronie aktywiści Amnesty działali od wielu lat. Po 43 latach i dziesięciu miesiącach więzienia w pełnym odosobnieniu w więzieniu stanowym w Luizjanie Albert Woodfox jest prawdopodobnie osobą, która w całkowitej izolacji przeżyła najdłużej w USA. “Nie jestem w stanie wyrazić, jak ważne są listy dochodzące z całego świata”, mówił Albert. “Przywróciły mi poczucie własnej wartości. Dały mi siłę i wiarę w słuszność tego co robię”.
Przeczytaj więcej przykładów sukcesów z 2017: Dobre wiadomości z 2017
W roku 2017 Sąd Najwyższy Kenii wstrzymał decyzję rządu o zamknięciu obozu dla uchodźców Dadaab, największego obozu dla uchodźców na świecie. Werdykt zapadł w odpowiedzi na wniosek dwóch kenijskich organizacji praw człowieka działających przy wsparciu Amnesty. Zamknięcie Dadaab zmusiłoby ponad 260 000 uchodźców somalijskich do powrotu do kraju, w którym nadal trwa wyniszczający konflikt zbrojny.
Przeczytaj więcej przykładów sukcesów z 2018: Właśnie tak aktywizm na rzecz praw człowieka odmienia życie
W roku 2018 z więzienia w Salwadorze zwolniona została po dekadzie Teodora del Carmen Vásquez – uwięziona w wyniku poronienia, które w kraju, gdzie obowiązuje całkowity zakaz aborcji, jest niejednokrotnie przyczynkiem do wysunięcia niesłusznych oskarżeń o morderstwo. Została uwolniona w wyniku decyzji sądu, skracającej jej szokujący wyrok 30 lat więzienia. Organizowane przez Amnesty protesty i petycje wzywały do jej uwolnienia od roku 2015.
W roku 2018 w ogólnokrajowym referendum Irlandia odrzuciła konstytucyjny zakaz aborcji. To wielkie zwycięstwo praw kobiet możliwe było dzięki wieloletniej, wytrwałej pracy aktywistów i aktywistek, w tym również osób działających w i dla Amnesty. W roku 2020 aborcję zalegalizowała również Argentyna, co jest wielkim sukcesem ruchu praw kobiet i popierających Amnesty, na który pracowali kilka dekad. Przykład Argentyny może stanowić inspirację dla innych krajów regionu jak i całego świata w kierunku uznania prawa do dostępu do bezpiecznej, legalnej aborcji.
W roku 2018 sąd brytyjski stwierdził, że użycie przez służby wywiadowcze pozyskiwanej masowo prywatnej korespondencji stanowi pogwałcenie praw człowieka. Przełomowy wyrok został dodatkowo rozszerzony przez Wielką Izbę Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w 2021 r., wyjaśniając, że nieskrępowana inwigilacja narusza prawo ludzi do prywatności i wolności słowa oraz wymagając ustanowienia solidnych zabezpieczeń przed nadużyciami.
Przeczytaj więcej przykładów sukcesów z 2019: W niebezpiecznym świecie aktywiści praw człowieka zwyciężali przez cały rok
W roku 2019 w Sierra Leone prawo zakazujące ciężarnym dziewczętom dostępu do edukacji zostało uznane za dyskryminujące, a następnie zniesione. Amnesty interweniowało w tej sprawie, korzystając z własnych badań nad tym problemem oraz z odpowiednich norm prawa międzynarodowego. Decyzja ta jest silnym sygnałem dla innych krajów afrykańskich, gdzie podobne przepisy były rozważane lub wprowadzane w życie.
Przykłady sukcesów z 2020 Raport roczny 2020-21 – zdobycze związane z prawami człowieka
W latach 2019-2020 zmiany w przepisach prawa Danii, Szwecji i Grecji doprowadziły do uznania, że seks bez zgody stanowi gwałt. Zmiana ta jest wynikiem lat pracy kampanii na rzecz praw kobiet prowadzonych przez liczne organizacje kobiece czy organizacje wspierające ofiary gwałtów oraz kampanii Amnesty „Let’s Talk About Yes”. Również Hiszpania pracuje nad ustawą definiującą gwałt jako seks bez zgody, odpowiednio do standardów międzynarodowych praw człowieka.
Wcześniej czułem, że nie ma dla mnie żadnej nadziei. To wszystko zmieniło się wraz z działaniami Amnesty. Listy, które otrzymałem, były zupełnie niezwykłe. Odzyskałem nadzieję.
Moses Akatugba
