• W międzynarodowej ankiecie młode osoby dzielą się obawami nt. negatywnego wpływu mediów społecznościowych na prywatność i zdrowie psychiczne.
• Instagram, TikTok oraz inne media społecznościowe stały się codziennością w życiu dzieci i młodych ludzi na całym świecie.

Amnesty International zebrało wypowiedzi 550 dzieci i młodych ludzi w wieku od 13 do 24 lat z 45 krajów, żeby lepiej zrozumieć ich doświadczenia, obawy oraz postawę wobec mediów społecznościowych. Dominującą część respondentów i respondentek badania stanowiły osoby z Ameryki Północnej, Europy i Australii.

Z przeprowadzonych badań wynika, że aż 59% ankietowanych spędza przeciętnie więcej niż dwie godziny dziennie w serwisach społecznościowych. Większość z nich docenia media społecznościowe za różnorodność i dostępność treści oraz możliwość inicjowania różnych działań, aktywizmu i kreatywności. Respondenci wskazują jednak także na dwa poważne zagrożenia: media społecznościowe często zawierają szkodliwe treści, a korzystanie z nich bywa uzależniające. Wpływa to nie tylko na zdrowie psychiczne młodych ludzi, ale także powoduje u nich poczucie bezsilności wobec międzynarodowych korporacji silnie inspirujących i wspierających trend intensywnej obecności w sieci, dzielenia się w niej swoimi prywatnymi danymi i nieustannej konsumpcji najnowszych treści.

Wielu młodych ludzi – chcąc pomóc w badaniach Amnesty na temat wpływu mediów społecznościowych na ich prywatność – podzieliło się chętnie swoimi historiami, zastrzegając sobie jednak anonimowość i nie wyrażając zgody na publikację. Przytaczane poniżej cytaty i statystyki obejmują zatem informacje od 112 respondentów i respondentek, którzy zgodzili się na publikację swoich odpowiedzi. Są one jednak reprezentatywne dla trendów zaobserwowanych w całej badanej próbie. Tych 112 respondentów odniosło się do 15 różnych platform społecznościowych, których aktywnie używają. Pięć najbardziej popularnych spośród nich to Instagram, YouTube, TikTok, Snapchat i Facebook. YouTube i TikTok to przede wszystkim źródła rozrywki. Instagram, TikTok i BeReal okazały się platformami najczęściej używanymi przez młodych ludzi. Tam też młode osoby najczęściej publikują treści.

Czas spędzany przez młodych ludzi w mediach społecznościowych nieustannie wzrasta. Aż 74% respondentów przyznaje, że sprawdza swoje konta w mediach społecznościowych częściej niż by chciało. Respondenci narzekają na „uzależniającą” pokusę ciągłej aktualizacji podpowiadanych przez algorytmy serwisów treści, co często wiąże się z poczuciem „nadmiernej stymulacji” i „przebodźcowania”.

Czuję się uwiązana i podświadomie zmuszona do sprawdzania informacji dużo częściej niż bym chciała

– mówi 22-letnia kobieta z Francji.

Młodzi ludzie podkreślali w badaniu uczucie utraty kontroli nad swoją prywatnością. ¾ respondentów ocenia regulaminy mediów społecznościowych jako trudne do zrozumienia. Często krytykowane są za „techniczny język” regulacji oraz tzw. podejście „wszystko albo nic” administratorów i właścicieli platform społecznościowych, zmuszające młodych ludzi do wyboru pomiędzy społecznym wykluczeniem albo uczestnictwem w mediach społecznościowych kosztem ich prywatności. Amnesty nawoływała do zakazu reklam celowanych, które bazują na intensywnym śledzeniu użytkowników. Na tę chwilę jedynie w krajach Unii Europejskiej zostały przyjęte regulacje powstrzymujące wielkie platformy przed profilowaniem nieletnich dla celów reklamowych.

Jak wynika z przeprowadzonej przez Amnesty ankiety, ponad połowa młodych użytkowników platform miała złe doświadczenia i była świadkiem „rasizmu, przemocy i znęcania się” oraz różnych form politycznego prześladowania od tzw. red-taggingu na Filipinach (taktyki używanej do delegitymizowania politycznych oponentów i inicjowania przemocy online) do antysemickich kampanii, a także niechcianych propozycji seksualnych od innych użytkowników. 93% ankietowanych doświadczyło dezinformacji albo wprowadzenia w błąd online. 86% uczestników badania blokowało innych użytkowników w odpowiedzi na zawartość, na którą nie chcieli być narażeni. Więcej niż połowa naszych respondentów raportowała treści jako nieodpowiednie na Instagramie – platformie wskazanej w ankiecie jako najbardziej popularna. Wielu użytkowników miało poczucie, że ich raporty zostały zignorowane i nadal byli narażeni na posty zbliżone w treściach do wcześniej zgłoszonych jako niepożądane.

Większość moich raportów-zgłoszeń nie spotkała się z należytą reakcją administratorów pomimo rażącej stronniczości informacji, treści o charakterze rasistowskim lub fanatycznie religijnym

– opowiada 18-letnia kobieta z USA.

Poza „uzależniającym” charakterem mediów społecznościowych, duża liczba respondentów – niezależnie od płci i kraju pochodzenia – wyraziła poczucie, że promowanie idei konkurowania w serwisach o uwagę i nieustannego porównywania się z innymi użytkownikami ma negatywny wpływ na ich zdrowie psychiczne. Młodzi ludzie opisywali poczucie „niepokoju” i „samokrytyki” wobec „nierealistycznego obrazu ciała’’ pokazywanego w mediach społecznościowych. Opowiadali też o „nadmiernej seksualizacji” ich ciała w „młodym wieku” jako efektu treści, z którymi mieli styczność w mediach społecznościowych.

Jedna z uczestniczek badania podzieliła się swoją obawą o wyświetlanych na platformach społecznościowych treściach rekomendowanych przez algorytmy, które niejako „wyłapują” problemy psychiczne i eksponują użytkownika na jeszcze więcej tego rodzaju treści. Niektórzy młodzi ludzie wskazywali na media społecznościowe jako przyczynę niskiego poczucia własnej wartości, depresyjnych myśli i zaburzeń odżywiania. Wspominali także, że po swoich negatywnych doświadczeniach szukają alternatywnych platform, które promują wysokie poczucie własnej wartości oraz ideę ciałopozytywności.

Respondenci, zapytani o wizję idealnych mediów społecznościowych, wyrazili jasno swoje opinie o kierunkach zmian w funkcjonowaniu mediów społecznościowych w odniesieniu do respektowania ich praw. W odpowiedziach wskazywano m.in. na kwestię większego respektowania ustawień prywatności oraz zmian w systemie rekomendacji treści przez algorytmy:

Bardziej przejrzyste i nienaruszające prywatności regulaminy

–21-letni mężczyzna z Argentyny

Świat, w którym idee, pozytywna rozrywka, treści edukacyjne i kreatywność są wspierane i właściwie rozpowszechniane. Bez złośliwości i nienawiści

– 19-letnia kobieta z Kenii

Żadnego Photoshopa, żadnych treści pornograficznych, brak przemocy i romantyzowania samobójstwa, tylko prawdziwi ludzie robiący prawdziwe rzeczy

– 18-letnia kobieta z Portugalii

Amnesty Tech – w ramach programu RIGHTS Click – będzie prowadzić dalsze badania na temat obaw przedstawionych przez młodych uczestników ankiety, dotyczącej praw człowieka w mediach społecznościowych. Będziemy też kontynuować nasze prace z dziećmi i młodymi ludźmi w takich krajach jak Kenia, Argentyna i Filipiny, i rozwijać kampanie na rzecz zmian w prawie.