Nowe dochodzenie Amnesty International ujawnia, że siły izraelskie nie podjęły wszelkich możliwych środków ostrożności, aby ochronić ludność cywilną schronioną w obozach dla wewnętrznie przesiedlonych Palestyńczyków. Chodzi o dwa ataki na dowódców i bojowników Hamasu oraz Islamskiego Dżihadu na południu okupowanej Strefy Gazy, przeprowadzone 26 oraz 28 maja br. Oba zdarzenia powinny zostać zbadane pod kątem zbrodni wojennych.
26 maja 2024 r. w wyniku dwóch izraelskich nalotów na Kuwejcki Obóz Pokoju, prowizoryczny obóz dla wewnętrznie przesiedlonych Palestyńczyków w Tal al-Sultan w zachodniej części Rafah, zginęło co najmniej 36 osób – w tym sześcioro dzieci – a ponad 100 zostało rannych. Co najmniej czterech z zabitych było bojownikami. Do ataków lotniczych, których celem było dwóch dowódców Hamasu przebywających wśród wysiedlonych cywilów, użyto dwóch amerykańskich bomb kierowanych GBU-39. Użycie tej amunicji prawdopodobnie stanowiło atak nieproporcjonalny oraz przeprowadzony bez rozróżnienia celu i powinno zostać zbadane pod kątem zbrodni wojennej.
Drugi badany atak miał miejsce 28 maja. Izraelskie wojsko wystrzeliło co najmniej trzy pociski czołgowe w rejonie al-Mawasi w Rafah, który został wyznaczony przez wojsko izraelskie jako „strefa humanitarna”. W wyniku ataków zginęło 23 cywilów – w tym 12 dzieci – a wielu innych zostało rannych. Badania Amnesty International wykazały, że rzekomymi celami ataku byli jeden bojownik Hamasu i jeden bojownik Islamskiego Dżihadu. Atak ten, w którym nie dokonano rozróżnienia między cywilami a celami wojskowymi, prawdopodobnie spełniał znamiona ataku bez rozróżnienia celu i powinien zostać zbadany pod kątem zbrodni wojennej.
„Izraelskie wojsko było w pełni świadome, że użycie bomb, które wystrzeliwują śmiercionośne odłamki na setki metrów oraz niekierowanych pocisków czołgowych zabije i zrani dużą liczbę cywilów schronionych w zatłoczonych miejscach pozbawionych ochrony” – powiedziała Erika Guevara-Rosas, starsza dyrektorka Amnesty International ds. badań, rzecznictwa, polityki i kampanii.
Wojsko mogło i powinno było podjąć wszelkie możliwe środki ostrożności, aby uniknąć lub przynajmniej zminimalizować szkody dla ludności cywilnej.
Erika Guevara-Rosas, starsza dyrektorka Amnesty International ds. badań, rzecznictwa, polityki i kampanii
Obecność bojowników Hamasu i Islamskiego Dżihadu w obozach dla wewnętrznie przesiedlonych stanowiła zagrożenie dla życia ludności cywilnej. Wybór miejsca ich pobytu prawdopodobnie naruszył obowiązek unikania lokalizowania bojowników w gęsto zaludnionych obszarach. Amnesty International nie posiada informacji na temat przyczyn lub motywów ich obecności, ale wszystkie strony konfliktu powinny były podjąć wszelkie możliwe środki ostrożności w celu ochrony ludności cywilnej i obiektów cywilnych.
Dochodzenie Amnesty International
Amnesty International przeprowadziło wywiady z 14 ocalałymi i świadkami, zbadało miejsca ataków, odwiedziło szpital w Khan Younis, gdzie leczono rannych, sfotografowało pozostałości amunicji użytej w atakach w celu identyfikacji oraz zbadało zdjęcia satelitarne tych miejsc. Organizacja dokonała również przeglądu odpowiednich oświadczeń izraelskiego wojska dotyczących ataków.
Amnesty International wysłało pytania w sprawie wydarzeń zarówno do władz Izraela jak i administracji Hamasu. W momencie publikacji nie otrzymano żadnych odpowiedzi.
Międzynarodowe zobowiązania Izraela, Hamasu i innych grup zbrojnych
Obecność celów wojskowych nie zwalnia z obowiązków wynikających z międzynarodowego prawa humanitarnego, w tym z obowiązku przestrzegania zasad rozróżnienia i proporcjonalności, a także z obowiązku podjęcia wszelkich możliwych środków ostrożności w celu oszczędzenia ludności cywilnej.
Zasada rozróżnienia – podstawowa zasada międzynarodowego prawa humanitarnego, wymaga od stron, aby zawsze rozróżniały cele wojskowe od ludności cywilnej lub obiektów cywilnych i kierowały swoje ataki wyłącznie na cele wojskowe.
Zasada ostrożności – wymaga, aby strony konfliktu stale dbały o oszczędzanie ludności cywilnej i obiektów cywilnych, w tym poprzez podejmowanie wszelkich możliwych środków ostrożności w celu uniknięcia lub przynajmniej zminimalizowania przypadkowych szkód wyrządzonych ludności cywilnej oraz obiektom cywilnym.
Zasada proporcjonalności – atak jest zabroniony, jeśli przewidywane szkody dla ludności cywilnej są nadmierne w porównaniu z bezpośrednią korzyścią wojskową, jaką można osiągnąć.
W przypadku Hamasu i innych palestyńskich ugrupowań zbrojnych walczących w Strefie Gazy, zobowiązania wynikające z prawa humanitarnego obejmują unikanie lokalizowania celów wojskowych i bojowników na gęsto zaludnionych obszarach lub w ich pobliżu, w tym w obozach dla uchodźców wewnętrznych.
Amnesty International nie było w stanie ustalić, czy obecność bojowników w obozach miała na celu ich ochronę przed atakami wojskowymi. Jednak zgodnie z międzynarodowym prawem humanitarnym, nawet jeśli jedna ze stron używa „ludzkich tarcz” lub w inny sposób bezprawnie naraża ludność cywilną, nie zwalnia to strony przeciwnej z obowiązku rozróżnienia celów wojskowych od ludności cywilnej lub obiektów cywilnych, powstrzymania się od przeprowadzania ataków nieproporcjonalnych lub bez rozróżniania celu oraz podjęcia wszelkich możliwych środków ostrożności w celu oszczędzenia ludności cywilnej i obiektów cywilnych.
Konflikt zbrojny między Izraelem a Hamasem
7 października 2023 r. Hamas i inne palestyńskie grupy zbrojne zaatakowały południowy Izrael i wysłały tam bojowników, popełniając czyny noszące znamiona zbrodni wojennych, takie jak celowe masowe zabójstwa cywilów i branie zakładników. Według władz izraelskich zginęło około 1200 osób. Amnesty International wezwało Hamas i inne grupy zbrojne do odpowiedzialności za celowe zabójstwa, porwania i masowe ataki oraz do natychmiastowego uwolnienia wszystkich cywilnych zakładników przetrzymywanych w Strefie Gazy.
Od października 2023 r. Amnesty International przeprowadziło szczegółowe dochodzenia w sprawie 16 izraelskich nalotów, w wyniku których zginęło łącznie 370 cywilów, w tym 159 dzieci, a setki innych zostało rannych. Dostarczyły one dowody zbrodni wojennych popełnionych przez siły izraelskie, w tym bezpośrednich ataków na cywilów i obiekty cywilne lub ataków bez rozróżniania celu. Organizacja wezwała prokuratora Międzynarodowego Trybunału Karnego do przyspieszenia śledztwa w sprawie sytuacji w Palestynie i prowadzi kampanię na rzecz natychmiastowego zawieszenia broni.