Turcja: Zamach bombowy w Semdinli – jak wysoko sięga ta sprawa?

Właściciel księgarni wraz z innymi osobami zdołali ująć domniemanego zamachowca i dwóch innych mężczyzn po tym, jak ów mężczyzna wsiadł do samochodu, w którym dwaj inni mężczyźni mieli na niego czekać w pobliżu miejsca zamachu. W samochodzie znaleziono broń, listy nazwisk opozycyjnych polityków, informacje o poszczególnych mieszkańcach Semdinli, mapy i inne dokumenty. Nazwisko właściciela księgarni podobno znajdowało się na jednej z list, a wśród innych podobnych dokumentów znaleziono plan jego domu i miejsca pracy. Po ujęciu przez tłum wspomnianej trójki okazało się, że dwaj spośród tych mężczyzn byli funkcjonariuszami bezpieczeństwa i posiadali legitymacje wskazujące, iż byli tajnymi funkcjonariuszami wywiadu żandarmerii wojskowej (JIT). Później prasa nazwała domniemanego zamachowca informatorem PKK (nie pojawiło się oficjalne dementi tej informacji). Całą trójkę policja eskortowała z miejsca zajścia i domniemany zamachowiec został zatrzymany w związku z podłożeniem bomby i morderstwem.

 

Później, kiedy prokuratura przeprowadzała wizję lokalną, do zebranego tłumu ktoś strzelał z samochodu, powodując śmierć jednego cywila i raniąc innych. Wizję lokalną przełożono na inny termin. Specjalny komisarz żandarmerii został zatrzymany pod zarzutem nadużycia siły ze skutkiem śmiertelnym.

 

Turecki premier, minister sprawiedliwości i minister spraw wewnętrznych wyrazili determinację, aby  wyjaśnić wszystkie wymiary tego incydentu oraz podjąć wszelkie wysiłki w celu pociągnięcia winnych do odpowiedzialności. Minister sprawiedliwości, Cemil Cicek scharakteryzował bieżący czas w Turcji jako „okres, w którym incydenty nie pozostają w mroku”.

 

Biorąc pod uwagę poważne powody do przypuszczeń o bezpośrednim zaangażowaniu czynników oficjalnych w wydarzeniach z 9 listopada w Semdinli oraz wynikające z tego pytania, Amnesty International wzywa rząd Turcji do powołania niezależnej komisji dochodzeniowej. Dochodzenie powinno zostać przeprowadzone zgodnie z Zasadami ONZ w sprawie Skutecznego Ścigania Pozaprawnych, Arbitralnych i Zbiorowych Egzekucji, a szczególną uwagę należy zwrócić na Artykuły 9., 10. i 11:

 

9. Należy przeprowadzać rzetelne, bezzwłoczne i niezawisłe dochodzenia we wszelkich przypadkach domniemanych pozaprawnych, arbitralnych i zbiorowych egzekucji, w tym także w tych wypadkach, gdzie skargi ze strony krewnych lub inne wiarygodne doniesienia sugerują nienaturalną przyczynę śmierci w powyższych okolicznościach. Rządy powinny utrzymywać instytucje dochodzeniowe i procedury stosowane przy podejmowaniu takich dochodzeń. Celem dochodzenia powinno być ustalenie przyczyny, sposobu i czasu śmierci, tożsamości osoby ponoszącej odpowiedzialność oraz wszelkich wzorów lub praktyk, które mogły się przyczynić do zaistniałej śmierci. Dochodzenie powinno obejmować odpowiednią sekcję zwłok, zbiór oraz analizę wszelkich dowodów fizycznych i dokumentowych oraz zeznań świadków. Dochodzenie powinno prowadzić do rozpoznania pomiędzy śmiercią naturalną, śmiercią w wypadku, samobójstwem i zabójstwem.

 

10. Organ władzy przeprowadzający dochodzenie powinien mieć moc uzyskania wszelkich informacji koniecznych dla dochodzenia. Osoby prowadzące dochodzenie powinny mieć do dyspozycji właściwe środki budżetowe i techniczne do skutecznego przeprowadzenia dochodzenia. Powinny również mieć władzę zobowiązywania funkcjonariuszy publicznych wedle domniemania uwikłanych w jakiekolwiek tego rodzaju egzekucje do stawiennictwa i składania zeznań. Powinno się to stosować do każdego świadka. W tym celu osoby prowadzące dochodzenie powinny być uprawnione do wydawania wezwań wobec świadków, w tym wobec funkcjonariuszy mogących mieć związek ze sprawą, oraz do żądania dostarczania dowodów.

 

11. W wypadku, gdy istniejące procedury dochodzeniowe są nieadekwatne z powodu braku specjalistycznej wiedzy lub niezawisłości, albo z powodu wagi sprawy, lub też z powodu domniemanego istnienia wzoru nadużyć, oraz w wypadku, kiedy występują skargi ze strony rodziny ofiary na tego rodzaju niedostatki, albo inne istotne powody, Rządy powinny przeprowadzać dochodzenie za pomocą niezależnej komisji dochodzeniowej lub podobnej procedury. Członków takiej komisji należy wybierać ze względu na ich uznaną bezstronność, kompetencje i osobistą niezależność. W szczególności powinni być oni niezależni od jakiejkolwiek instytucji, agencji lub osoby, która może być przedmiotem dochodzenia. Komisja powinna mieć władzę uzyskiwania wszelkich informacji koniecznych dla dochodzenia i powinna prowadzić dochodzenie w sposób przewidziany w niniejszych Zasadach.

 

W zakres kompetencji niezależnej komisji do zbadania incydentów z Semdinli z 9 listopada powinno wchodzić dochodzenie w sprawie:

  • Motywów czynu, który nosi znamiona morderstwa i został, wedle domniemania, popełniony przez informatora PKK i dwóch członków służb wywiadowczych żandarmerii, którzy wszyscy zostali publicznie rozpoznani;
  • Zabójstwa przypadkowej osoby cywilnej (i spowodowania obrażeń innych osób) przypuszczalnie popełnionego przez specjalnego komisarza żandarmerii;
  • Tego, czy na podstawie dowodów rzeczowych (listy nazwisk, mapy, broń) znalezionych w samochodzie przypuszczalnie używanym przez trzech mężczyzn zamieszanych w zamach na księgarnię, incydent stanowił element szerszej polityki realizowanej przez służby bezpieczeństwa państwa przeciwko opozycji politycznej w regionie;
  • Pytań postawionych w raporcie wstępnej misji dochodzeniowej w sprawie incydentów z 9 listopada, podjętej przez osiem organizacji pozarządowych (w tym Stowarzyszenie Praw Człowieka, Mazlum Der, oddziały związków zawodowych, miejscowe izby zawodowe i in.), włącznie z sugestią, że dowody rzeczowe mogą wskazywać na związek z wcześniejszym zamachem bombowym w Semdinli, 1 listopada 2005, który spowodował obrażenia u licznych osób cywilnych oraz zniszczenie mienia;
  • Dokładnego łańcucha poleceń i poziomu zaangażowania personelu wojska i żandarmerii wysokich szczebli w incydenty z 9 listopada, oraz prawdopodobieństwa, że incydenty te były częścią szerszego spisku lub polityki;
  • Poważnego zaniepokojenia wywołanego zastrzeleniem przez policję uczestników demonstracji w proteście przeciw incydentom w Semdinli, jakie miały miejsce w innych miastach w regionie (Yuksekova, Hakkari) oraz domniemanym nadużyciem siły, które doprowadziło do licznych obrażeń u uczestników demonstracji.

Tematy