Proces pokojowy i pojednawczy w Mbagathi, w Nairobi jest w chwili obecnej w końcowej fazie negocjacji dotyczących “podziału władzy” oraz utworzenia połączonego Tymczasowego Zgromadzenia Narodowego, które ma za zadanie wybór prezydenta, który mianuje premiera, aby ten utworzył rząd. Delegaci na rozmowy pokojowe, w tym liderzy zbrojnych oddziałów, wybierają Tymczasowe Zgromadzenie Narodowe.
Utworzenie wkrótce nowego Tymczasowego Rządu Krajowego – przed ostatecznym terminem 31 lipca – oraz jego międzynarodowe uznanie powinno wprowadzić prawdziwą
i natychmiastową zmianę. Od rozbicia kraju w 1991 roku po obaleniu dyktatury Siad Barre Somalijczycy wiele wycierpieli. Powinien nastąpić zdecydowany koniec bezprawnych zabójstw cywilów, porwań, gwałtów oraz grabieży, które w dalszym ciągu są bezkarnie dokonywane przez bojówki różnych frakcji. Wznowienie państwowości musi gwarantować prawa człowieka i bezpieczeństwo osobiste dla wszystkich ludzi, którzy odzyskają obywatelstwo oraz powrócą do międzynarodowej społeczności.
Nowy rząd będzie zobligowany do szanowania Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz międzynarodowych i regionalnych traktatów i konwencji o prawach człowieka, zwłaszcza tych, które zostały podpisane przez poprzednie rządy Somalii.
Nowy rząd Somalii powinien zaangażować się w ochronę praw człowieka oraz wyraźnie odciąć się od poważnych naruszeń ostatnich 30 lat, nawet jeśli niektórzy sprawcy nadal mają wpływ na “podział władzy”. Nowe naruszenia praw człowieka nie mogą być tolerowane,
a osoby odpowiedzialne za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości popełnione
w przeszłości powinni za nie odpowiedzieć.
Osoby pełniące funkcje rządowe w okresie przejściowym powinny jasno i wyraźnie zaangażować się w propagowanie i ochronę praw człowieka. Powinno się zapobiegać powstawaniu nowych konfliktów pomiędzy lokalnymi społecznościami, klanami czy też regionami. Przemoc i naruszenia prawa nie mogą być tolerowane.
Pomimo klęski humanitarnej, ciągłych konfliktów pomiędzy klanami, załamania ekonomicznego oraz zniszczenia większości infrastruktury, istnieją jeszcze oznaki nadziei
w jednym z najmniej rozwiniętych krajów świata. Dzięki środkom własnym i znikomej pomocy międzynarodowej, pracując w niebezpiecznych warunkach, organizacje pozarządowe, w tym organizacje praw człowieka, nakłaniają do ponownego utworzenia struktur rządowych oraz ustanowienia rządów prawa dla wszystkich. Istnieje szerokie poparcie społeczne dla utworzenia silnej i niezależnej Narodowej Komisji Praw Człowieka.
Rola obrońców praw człowieka musi być uznana i szanowana przez nowe władze. Są oni istotnym czynnikiem budującym kulturę praw człowieka, aby chronić wszystkich obywateli – zwłaszcza grupy najbardziej narażone: kobiety, mniejszości i dzieci – oraz aby wspierać ich prawa i wolności.
Amnesty International apeluje do społeczności międzynarodowej o silne i hojne wsparcie praw człowieka i odbudowy Somalii. Prawa człowieka powinny zajmować priorytetowe stanowisko w strategiach pomocowych ofiarodawców, szczególnie istotna jest szybka reakcja na potrzeby ochrony ludności cywilnej w pierwszych miesiącach urzędowania nowego rządu. Pilnie potrzebny jest doradca do spraw praw człowieka z ramienia ONZ. Powinno podjąć się środki mające na celu zastosowanie często łamanego embarga ONZ na broń oraz zlikwidowanie bojówek. Dzieci-żołnierze powinny być zdemobilizowane i zrehabilitowane.
Upadek rządu w Somalii wprowadził niepewność na szczeblu międzynarodowym
i regionalnym oraz ogromny przepływ uchodźców i wewnętrzne przesiedlenia. Amnesty International wzywa do natychmiastowego zaprzestania przymusowych powrotów na południe osób, którym odmówiono azylu. Podobno dwie osoby, które zostały zmuszone do powrotu do Mogadishu, zostały zamordowanych. Warunki bezpiecznego powrotu
i godziwego życia uchodźców wymagają znacznej poprawy bezpieczeństwa, dostępu pomocy humanitarnej oraz znacznej rekonstrukcji po zakończeniu konfliktu.
Tło
Te trudne rozmowy pokojowe rozpoczęły się w październiku 2002 roku. Jest to już czternasta próba rozwiązania konfliktu poprzez lokalne Międzyrządowe Władze Rozwoju (the regional Inter Governmental Authority for Development – IGAD). Deklaracja zawieszenia broni podpisana przez strony konfliktu była wielokrotnie łamana.
Tymczasowy Statut Republiki Somalii, podpisany w lutym 2004 roku, ma na celu “wspieranie porozumienia, jedności narodowej oraz dobre rządy.” Znajdują się w nim ważne zapisy dotyczące praw człowieka oraz rządów prawa, gwarantujące rozdzielność władzy
i niezależność systemu sądownictwa. Rozdział Piąty dotyczący “Ochrony podstawowych praw i wolności obywateli” ogłasza:
– wolność obywateli wobec prawa;
– prawo do życia, wolności osobistej i bezpieczeństwa;
– prawo do sprawiedliwego procesu, w tym prawo do postawienia przed sądem
w przeciągu 48 godzin od aresztowania;
– prawo do zakładania partii politycznych (z wyjątkiem takich, które mają “charakter militarny lub plemienny”), związków zawodowych i organizacji społecznych, w tym organizacji praw człowieka;
– prawo do zgromadzeń, demonstracji i strajków;
– wolność opinii i wyrażania własnego zdania, w tym wolność prasy.
61 miejsc w 275-osobowym tymczasowym parlamencie należy do każdego z czterech klanów (do podziału według hierarchii klanów). 31 miejsc (połowa klanowego przydziału) należy do nieuzbrojonych mniejszości. 12% z wszystkich miejsc zostanie przyznane kobietom z każdej grupy. Pomimo iż takie przydziały wskazują na rozwój praw kobiet i mniejszości, potrzeba jeszcze więcej zdecydowanych działań, aby zlikwidować dyskryminację i przemoc wobec kobiet i mniejszości.
W chwili obecnej na południu działa tymczasowy rząd, który kontroluje tylko część stolicy Mogadishu; pozostałe tereny kontrolują uzbrojone frakcje, bazujące na podziale klanowym. Niewiele jest lokalnych struktur administracyjnych czy sądowych. W procesie pokojowym uczestniczą bardziej stabilne władze Puntland. Na północnym zachodzie samozwańczy i stały rząd Somaliland bojkotuje ten proces i stara się o uznanie swojej rzeczywistej niezależności.