Ostatniego dnia pobytu, delegaci Amnesty International zostali przejęci przez przywódcę rewolucji, pułkownika Muammara Kadafiego, w Sirte. Pułkownik przedyskutował z gośćmi kilka spraw, okazując im wdzięczność za wyrażone uwagi i zalecenia.
„Było bardzo przyjemnie móc powrócić do Dżamahiriji po 15 latach”, powiedział Claudio Cordone stojący na czele delegacji.
„Jesteśmy bardzo zadowoleni z bezprecedensowego dostępu do libijskich władz i innych ludzi, w tym do więźniów. Oczekujemy poważnego zaangażowania ze strony władz w proces odpowiedzialności za przemoc dokonaną w przeszłości i reform na przyszłość.”
Czterech przedstawicieli Amnesty International odwiedziło Libię w dniach 14-29 lutego 2004 roku. Wkrótce, na podstawie wyników ich obserwacji a także późniejszych działań władz libijskich, Amnesty International opublikuje raport.
„Zapewniam, że kierunek wzmacniania ochrony praw człowieka jest w Libii nieodwracalny,” powiedział podczas wizyty Sekretarz Powszechnego Komitetu Ludowego ds. Kontaktów Zagranicznych i Współpracy Międzynarodowej, Abd al.-Rahman Shalgam.
W trakcie wizyty, delegaci spotkali się kilkakrotnie z Sekretarzem Powszechnego Komitetu Ludowego ds. Sprawiedliwości i Bezpieczeństwa Publicznego, Muhammedem al-Misratim, a także z odpowiedzialną za sprawy kobiet w Powszechnym Kongresie Ludowym Karimą al.-Madani, Prokuratorem Generalnym Omarem Shalbakiem, oraz sędziami, prawnikami, policją i przedstawicielami służb bezpieczeństwa.
Na początku swojej wizyty, przedstawiciele Amnesty International przedstawili władzom libijskim szczegółowe memorandum, w którym organizacja wzywa do przyjęcia konkretnych środków w sprawach, które przez długi czas napawały obawami i dostosowania zarówno prawa jak i praktyki w Libii do międzynarodowych standardów praw człowieka. Sprawy o których mowa w dokumencie: reforma prawa, przetrzymywanie i praktyki prowadzenia procesów naruszające prawo libijskie i standardy międzynarodowe a także odpowiedzialność za użycie siły w przeszłości, były dyskutowane podczas wizyty z władzami i osobami reprezentującymi inne środowiska.
Kwestie praw człowieka
Wśród kwestii poruszanych przez przedstawicieli Amnesty International w dyskusjach z władzami libijskimi znalazły się takie, jak sprawy Braci Muzułmańskich (Muslim Brothers/Muslim Brotherhood), skazanych na mocy ustawy 71 z 1972 roku, która uznawała tworzenie partii politycznych za niezgodne z prawem. Podczas wizyty, organizacja ustaliła, że nie byli oni skazani za popieranie lub użycie przemocy i dlatego apeluje o ich zwolnienie z więzienia. Ponadto Amnesty International podkreśla, że każdy oskarżony o działalność z użyciem przemocy powinien mieć prawo do sprawiedliwego procesu.
W tym kontekście przedstawiciele Amnesty International wskazują na praktykę niesprawiedliwych procesów, które toczą się przed nadzwyczajnymi sądami, w szczególności Sądem Ludowym. Podczas gdy z jednej strony oskarżonym znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej dano możliwość skorzystania z obrońcy wyznaczonego przez sąd, organizacja dowiedziała się, że w wielu przypadkach, przed różnymi instancjami, oskarżonym szukającym innych obrońców, narzucano adwokatów z urzędu.
Amnesty International wyraziła również ubolewanie z powodu szeroko zakrojonej praktyki, stosowanej szczególnie przez Służbę Bezpieczeństwa w postaci przedłużającego się przetrzymywania więźniów w izolacji – bez jakiejkolwiek możliwości kontaktu ze światem zewnętrznym i bez udzielania informacji na ich temat – z pogwałceniem prawa libijskiego i międzynarodowych standardów. Takie zachowania sprzyjają stosowaniu tortur, których przypadki potwierdziły dowody zebrane przez delegację podczas wizyty.
Przedstawiciele organizacji prosili również o spotkania z więźniami. Z kilkunastoma z nich w więzieniu Abu Salim w Trypolis mogli przeprowadzić długie rozmowy. Jednakże nie jest jasne dlaczego nie umożliwiono im wizyt w innych zakładach karnych. Delegaci odwiedzili również skazanego na długoletnią karę pozbawienia wolności Ahmeda ‘Abd al.-Qadira al.-Thulthiego, aresztowanego w 1986 roku, z którym spotkali się po raz pierwszy w 1988 roku. Od 1996 roku jego rodzina nie otrzymuje o nim żadnych wieści.
16 lutego przedstawiciele Amnesty International uczestniczyli w rozprawie, mającej miejsce przed Sądem Karnym w Benghazi, w sprawie 426 dzieci zarażonych wirusem HIV podczas pobytu w Szpitalu Dziecięcym al-Fateh w Benghasi. Spotkali się również z obrońcami stron, a po rozprawie także z rodzinami i dziećmi ze Stowarzyszenia na rzecz Dzieci Będących Ofiarami AIDS w Benghasi.
Delegaci dowiedzieli się też od oskarżonych Bułgarów i Palestyńczyków o stosowaniu wobec nich tortur, w tym elektrowstrząsów, podczas miesięcy przetrzymywania w izolacji. Ponadto, przesłuchali również oficerów w stosunku do których toczy się obecnie postępowanie pod zarzutem stosowania tortur właśnie w tej sprawie.
Amnesty International podniosła również kwestię potrzeby ustalenia prawdy w sprawach długotrwałych „zaginięć” w kontrowersyjnych okolicznościach jakie miały miejsce na terytorium Libii jak i poza jej granicami. Dotyczy to zaginięcia Libijczyków: Jaballaha Matara, Izzata Yousefa al.-Magrifa i Mansoura al.-Kikhiya oraz Libańskiego lidera szyitów Imama Musa Sadra i jego dwóch towarzyszy.
Pomimo deklaracji pułkownika Kadafiego, że jego celem jest dążenie do zniesienia kary śmierci, Amnesty International zauważa, iż zasięg stosowania tej kary jest nadal bardzo szeroki. W projekcie kodeksu jest ona nawet przewidziana za czyny, które są jedynie wykonywaniem prawa wolności wyrażania myśli i zgromadzeń. Władze Libijskie poprosiły o dalsze komentarze dotyczące projektu kodeksu..
Wizyta Amnesty International umożliwiła spotkanie z organizacjami charytatywnymi i zajmującymi się prawami człowieka, w tym z Towarzystwem Praw Człowieka przy Międzynarodowej Fundacji Kadafiego na rzecz Stowarzyszeń Charytatywnych. Kilku prawników z Korporacji w Trypolis, którzy ostatnio założyli organizację pod nazwą Komitet Wolności powiedziało przedstawicielom Amnesty International, że osoby działające na tym polu cały czas napotykają na nie tylko prawne ograniczenia.
Amnesty International z zadowoleniem przyjęła dokonaną ostatnio przez Libię ratyfikację Protokołu do Afrykańskiej Karty Praw Człowieka i Narodów ustanawiającą Afrykański Sąd Praw Człowieka i Ludów oraz wezwała do jak najszybszej ratyfikacji Statutu Rzymskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego.
Zalecenia
Mający się wkrótce ukazać raport organizacji, będzie opierał się na przedstawionym władzom libijskim memorandum, wynikach obserwacji dokonanych podczas wizyty oraz będzie zawierał zalecenia mające na celu efektywną i trwałą ochronę prawa człowieka w Libii.
W międzyczasie, Amnesty International wzywa władze tego kraju aby podjęły natychmiastowe kroki, które dowiodą jego zaangażowania w trwałą ochronę prawa człowieka poprzez:
- Zwolnienie więźniów odbywających karę tylko z powodów pokojowej działalności, w tym członków Braci Muzułmańskich, skazanych na podstawie ustawy 71 z 1972 roku;
- Rozważenie zniesienia instytucji Sądu Ludowego i powierzenie spraw przez niego rozpatrywanych sądom karnym;
- Ustanowienie mechanizmów, które pozwolą na przeprowadzenie niezależnych i bezstronnych śledztw w sprawie losu więźniów, o których nie informowano nikogo przez kilka lat oraz o tych, którzy „zaginęli” na terytorium Libii lub poza jej granicami;
- Zapewnienie Libijczykom możliwości aktywnej działalności w zakresie praw człowieka, tworzenia niezależnych instytucji oraz możliwości informowania o wynikach ich działalności władz i opinii publicznej, bez obawy o odwet;
- Ogłoszenie moratorium obejmującego wszystkie wyroki śmierci, w oczekiwaniu na rewizję przepisów dotyczących kary pozbawienia życia;
- Wydanie stałego zaproszenia niezależnym ekspertom praw człowieka Narodów Zjednoczonych, na zbliżającej się sesji Komisji Praw Człowieka ONZ.