Pióro Nadziei 2013: NIEWOLNICY ZNAD WISŁY

Większość Wietnamskich imigrantów trafia do Wólki Kosowskiej. Na zdjęciu imigrant zatrzymany przez staż graniczną. Okładka artykułu w tygodniku Wprost.1 Mężczyzna, lat 30, w Wietnamie student inżynierii górnictwa

5
Większość nielegalnych Wietnamczyków trafia do Wólki Kosowskiej pod Warszawą. To jedno z naj­większych centrów handlowych w Europie. Po­wierzchnia hal – ponad 60 ha, tysiące hurtowni w jednym miejscu. Największe interesy należą do Turków, Chińczyków i właśnie Wietnamczyków.
Statystycznie w Wólce nie ma więk­szych problemów.
Straż graniczna? W pierwszym półroczu 2012 r. przeprowadziła w Wólce 16 działań. Zatrzymano ośmiu Wietnamczyków i Chińczyka. Cztery osoby zwol­niono, pięć trafiło do ośrodków dla cudzoziemców.
Policja? W ciągu ostatnich 12 miesięcy wy­kryła tam 36 przestępstw: wprowadzenie do ob­rotu podróbek, nielegalnego oprogramowa­nia – informuje nas rzecznik stołecznej policji.
Z centrów same korzyści ma gmina Lesznowola. Na podatkach gruntowych odprowa­dzanych przez właścicieli hal gmina za­robiła w zeszłym roku 5,6 mln zł. W dodatku – czytamy w mailu od samorządowców – handlowcy opłacają turniej tańca towarzyskie­go o puchar pani wójt, akcje charytatywne, wyre­montowali świetlicę środowiskową. Władze są więc zadowolone. Pytanie, czy na pewno powinny być.
6 Mężczyzna, 35 lat, rolnik z wietnamskiej prowincji, od 5 lat w Polsce
–   Czy w Wólce są ludzie dbają­cy, by długi były płacone?
–   Tak, należy unikać spotkań z nimi.
–   Czymś się wyróżniają?
–   Chodzą w garniturach.
–   Kto im płaci?
–   Biznesmeni z Wólki. Bogaci lu­dzie, którzy w Polsce są od dawna.
–   Są powiązani z wietnamską milicją?
–   To oczywiste dla wszystkich, choć nie mam na to dowodów. Oni są w dobrych sto­sunkach z naszą ambasadą, chwalą się tym.
–   Boi się pan naszych służb cel­nych, policji czy straży granicznej?
–   Najmniej służb celnych, straż graniczna jest ostrzejsza. Czasem przyjeżdżają w kominiar­kach, z długą bronią. Każą kłaść się na ziemi.
–   A policja?
–   Przyjeżdżają w cywilu. Trzeba mieć stówę w kieszeni, żeby im zapłacić. Wtedy się odczepiają.
–   Czy ma pan wrażenie, że polskie służby przyjeżdżają po konkretną osobę? Na przykład taką, która jest niewygodna dla właścicieli?
–   Często przyjeżdżają po konkretną osobę, ale nie wiem dlaczego. Potem chodzą plotki, że ten czło­wiek jest przestępcą, że kogoś oszukał w biznesie.
7 Relacja dwóch Wietnamczyków, którzy bali się z nami spotkać, ale przekazali nam opowieść przez pośrednika
Mieliśmy jechać do nielegalnej pracy w Polsce. Po­średnik brał po 9 tys. dolarów od głowy. Okazało się, że nas oszukał. Trafiliśmy do Rosji – warunki przy­pominały obóz pracy. Zdecydowaliśmy się uciekać. Za przemyt na Litwę musieliśmy zapłacić dodatko­wo po tysiąc dolarów. Tam na dworcu wsiedliśmy do pociągu do Polski. Nikt nas nie kontrolował. Trafili­śmy tam gdzie wszyscy – do Wólki. Zaczęliśmy pracę.
Po jakimś czasie pracodawca powiedział: „Macie dług, 9 tys. dolarów każdy”. Chciał nam odtrącać dług od pensji. Ale przecież pośrednik nas oszukał. Miał nas dostarczyć do Polski, a dostarczył do Rosji. Za co ma­my płacić?! Odmówiliśmy. Po kilku dniach zaczęły do nas dzwonić rodziny z Wietnamu: „Dlaczego nie płaci­cie? Przychodzą jacyś ludzie. Mówią, że mamy dług!”.
8
Pan Nguyen Van Thai na pewno należy do eli­ty. Jest wiceszefem Stowarzyszenia Wiet­namczyków w Polsce – organizacji utrzymu­jącej związki z ambasadą wietnamską.
– To normalne, że obcokrajowcy utrzymują kontakt z ambasadą. Tu nie chodzi o politykę, o kontakty z ro­dziną, która jest w kraju, o normalne, spokojne życie i prowadzenie interesów – mówi pan Thai. Stowarzy­szenie organizowało zbiórki dla tych, którzy ucierpieli w niedawnym pożarze hal w Wólce. Dba o czas wolny członków stowarzyszenia, organizując mecze piłkarskie np. z polskimi policjantami. Pan Thai, od 1964 r., kie­dy przybył do Polski, zrobił dużo dla kultury – przetłu­maczył „Pana Tadeusza”, teraz tłumaczy „Chłopów”.
Kiedyś miał restaurację w Warszawie, teraz firmę zajmującą się tekstyliami w Wólce. Bywa tam rzadko, raz w tygodniu – interes jakoś się kręci.
Uważa, że historie o „przymusowej pracy”, „wpły­wach wietnamskich służb” są nierealne:
– Zapewne ludzie sprzedają ziemię, dom w Wietna­mie, by się tu nielegalnie dostać, ale o mechanizmie, który opisujecie, nie słyszałem.
Jak handlowcy z Wólki opłacają policję
Przyjmowanie pieniędzy przez policję od przedsię­biorców jest łamaniem prawa. Ale każdy przepis można obejść. Jak to działa w Wólce? Wietnamscy sponsorzy przekazują darowizny gminie. Gmina oddaje je policji. Lokalny komendant płaci funkcjonariuszom za ponadnormatywną służbę: „biorąc pod uwagę sugestie darczyńców”. Proste!
Oto dowody: Fragmenty odpowiedzi wójta gminy Lesznowola na pytania „Wprost”: „Mieszkańcy Wólki zawdzięczają centrum chińskiemu i tureckiemu modernizację świetlicy środowiskowej oraz sfinansowanie ponadnormatywnych służb policji, co wpływa na poprawę bezpieczeństwa publicznego w tej miejscowości”. „W tej miejscowości wystę­puje także wyższa niż w pozostałych częściach gminy przestępczość (…). Jak już wspomniałem, kupcy starają się przeciwdziałać tym zjawiskom poprzez finanso­wanie ponadnormatywnych patroli policyjnych”.
Rzecznik Komendy Głównej Mariusz Sokotowski mówi, że to niemożliwe. Sponsor nie ma prawa opłacać funkcjonariuszy. Rzecznik stołecznej policji Mariusz Mrozek podkreśla, że ponadnormatywne służby opłacane są przecież z bu­dżetu gminy, a nie z pieniędzy firm prywatnych. A jednak mechanizm finansowania działa. Jak?
Dopytaliśmy w gminie: „W imieniu wice Wójta Marka Ruszkowskiego, przesyłam uzupełnienie informacji. W 2011 roku kupcy zasilili budżet Gminy w kwocie 67,3 tys. zł w formie darowizny.
W 2012 roku 120 tys. zł w formie darowizny. Gmina przeznaczyła w/wym. środki na poprawę bezpieczeństwa w gminie, na rekompensaty pieniężne za czas służb ponadnormatywnych Policji. Przekazała je Gmina na Fundusz Wsparcia Komendy Wojewódzkiej Policji z przeznaczeniem na wydatki Komisariatu Policji w Lesznowoli. Komendant Policji organizuje służby ponadnor­matywne, biorąc pod uwagę sugestie darczyńców na terenie obejmującym w/wym. miejscowość w czasie pracy Centrów Handlowych”.
9 Kobieta (prosi, by nie podawać żadnych danych, boi się o dzieci, które zostały w Wietnamie)
W mojej miejscowości pojawiło się ogłoszenie, że poszukiwane są szwaczki. „Casting” był w Ha­noi, w firmie pośredniczącej. Przyjechał właści­ciel z Polski, pan P. Osobiście z nami rozmawiał.
Podpisałam kontrakt na rok z możliwością prze­dłużenia umowy. Firma pośrednicząca nauczy­ła nas, co mówić, żeby dostać polską wizę. Pośrednictwo kosztowało na­szą rodzinę 7 tys. dolarów.
Po przylocie do Warszawy pan P. zabrał nam pasz­porty i telefony komórkowe. Wsadził nas do samocho­du i zawiózł do Bydgoszczy. Od razu kazał iść do pra­cy. Pracowaliśmy od 6 do 19 z przerwą na posiłek o 12. Mieszkaliśmy w jednej sali – w kilkanaście osób.
Okazało się, że pracodawca będzie nam płacił mniej, niż się umawialiśmy. Miało być 350 euro za osiem go­dzin dziennie przez miesiąc. Okazało się, że będzie 600 zł za 13 godzin. Zamykali nas, nie wolno było wy­chodzić. Po kilku tygodniach uciekłam. Jestem teraz chroniona przez prawo jako ofiara handlu ludźmi.
Niedługo po ucieczce do mojej rodziny w Wiet­namie zadzwonił ktoś od pośrednika. Powie­dzieli, że mam 24 godziny na powrót. Nie wró­ciłam, ale rodzina musi spłacać dług.
Reszta załogi szwalni uciekła po jakimś czasie -po prześcieradłach. Trafili do Wietnamczyków, któ­rzy od dawna są w Polsce. Poinformowali ich, żeby nie zwracali się do polskich organizacji. Zaproponowa­li następujący interes: wykupią paszporty od pana P. (o ile robotnicy się zarzucą albo wezmą na siebie no­wy dług) i pomogą znaleźć zatrudnienie w Wólce:
„Nie się nie martwcie, pomożemy wam. Będziecie mieli pracę, po jakimś czasie spłacicie wszystkie długi”.
10 Z artykułu Mac Viet Hong, redaktor naczelnej opozy­cyjnej gazety „Dan Chim Viet” wychodzącej w Polsce:
„W środowisku Wietnamczyków za przybudówkę Ko­munistycznej Partii Wietnamu uważane jest Stowa­rzyszenie Wietnamczyków w Polsce. (…) Stowarzy­szenie zupełnie jawnie zapraszało funkcjonariuszy ministerstwa bezpieczeństwa publicznego do Warsza­wy, udzielając im gościny i wspomagając prowadzo­ne przez nich na terenie Polski działania operacyjne”. Mac Viet Hong od 15 lat mieszka w Polsce, ma za­kaz wjazdu do Wietnamu. Jako przykład działalno­ści Stowarzyszenia podaje „list gończy”, który za jedną z rodaczek (miała dopuścić się oszustw) wy­stawiła „komisja do spraw bezpieczeństwa SWP”:
„Komisja ds. bezpieczeństwa naszej wspólnoty żą­da od Tran Thi Minh Sam kontaktu z ambasadą, aby zakończyć sprawę, zanim będzie zbyt późno. Wycho­dząc naprzeciw żądaniom poszkodowanych, publiku­jemy zdjęcie Sam. Kto ma informacje o tej osobie, pro­szony jest o kontakt pod numerami telefonów…”.
Mac Viet Hong, która ujawnia w swej gazecie podob­ne sprawy, zna historie z „długami” Wietnamczyków.
–  Są winni pośrednikom po 7, czasem 10 tys. dolarów. Po przerzuceniu do Polski zapożyczają się u rodziny lub znajomych, którzy tu są. Robią po to, by spłacić pośredników. Potem odpracowują dług u ro­dziny lub znajomych – opowiada pani Róża.
Historiami o spłatach długów dla pośredników po­wiązanych z komunistycznymi służbami Wietna­mu nie jest zdziwiona Ton Van Anh, opozycjonistka działająca w Stowarzyszeniu Wolnego Słowa:
–  Znam kilkuset ludzi, którzy tego doświadczyli.
11 Mężczyzna, 37 lat
Jestem synem żołnierza armii południowego Wietna­mu. Ojciec po wojnie przez trzy lata siedział w obozie.
W 2007 r. przedostałem się do Polski przez zie­loną granicę. Kosztowało to 7 tys. dolarów. Mia­łem w Polsce przyjaciela, który spłacił mój dług. Od tej pory „byłem wolny”, musiałem spłacić pienią­dze, ale nie pośrednikom, tylko koledze. Zacząłem handlować na bazarku. Szybko zostałem areszto­wany przez straż graniczną. Natychmiast wystąpi­łem o azyl polityczny. 20 lutego 2008 r. w areszcie dla cudzoziemców na Okęciu zostałem wezwa­ny na przesłuchanie. W sali nie było Polaków, tyl­ko trzech Wietnamczyków z ministerstwa bezpie­czeństwa publicznego. Na stole zobaczyłem moją teczkę personalną, z papierami, na podstawie któ­rych starałem się o status uchodźcy. Jakim pra­wem? Nikt nigdy mi tego nie wytłumaczył.
Dziś mieszkam w Polsce, od 2011 r. mam status uchodźcy.
Zdaniem straży granicznej nie jest możliwe, by wiet­namscy funkcjonariusze przesłuchiwali kogoś, kto stara się o azyl. Niemożliwe też, by teczka z dokumen­tami azylowymi leżała podczas przesłuchania na stole.
Jednak straż przyznaje, że funkcjonariusze Urzędu Kontroli Ruchu Granicznego Wietnamu przyjeżdżają do Polski na „wywiady” ze „swoimi obywatelami”. Po­zwala na to mowa międzyrządowa z 2004 r. Czy to do­brze, że Polska współpracuje z wietnamską bezpieką?
12 Raport Human Rights Watch, styczeń 2012:
„Rząd Wietnamu systematycznie łamie wolność sło­wa, prawo do zrzeszania się, pokojowych zgromadzeń. Niezależni pisarze, blogerzy, obrońcy praw człowieka, którzy podważają politykę rządu, ujawniają przypad­ki korupcji, nawołują do zmiany jednopartyjnego sys­temu władzy, są inwigilowani, zatrzymywani na długi czas bez możliwości kontaktu z adwokatem i skazy­wani na coraz dłuższe wyroki więzienia. Policja w ce­lu wymuszenia zeznań posługuje się torturami”.
13 Mężczyzna, około 60 lat
W Wietnamie byłem działaczem społecznym, prze­ciwstawiałem się burmistrzowi, żeby nie odbierano ludziom ziemi. W końcu miałem dość, chciałem wy­jechać. Obiecywano mi, że w Polsce będę legalnie. Kosz­towało mnie to 10 tys. dolarów. Oczywiście mnie oszu­kali. Dług spłaciłem w dwa lata, ale i tak go mam. Ktoś zgłosił się do mojej żony w Wietnamie i powiedział, że ciągle jestem coś winny. Posyłam jej pieniądze. Ona pła­ci „im” 100 dolarów miesięcznie. To jest cena spokoju.
W wolnych chwilach czytam książki, gram w chińskie szachy. Nie myślałem o powrocie do Wietnamu. Trudno mi zaakceptować tamten system. Od dziesięciu lat je­stem w Wólce. Nie nauczyłem się polskiego. Staram się stąd nie ruszać, żeby nie narobić sobie kłopotów.
Tekst oryginalnie został opublikowany w tygodniku “Wprost”, 24 września 2012 r.
 
Powyższy tekst został nominowany do nagrody dziennikarskiej Amnesty International Pióro Nadziei 2013 na najlepszy tekst prasowy o prawach człowieka.