W niezliczonych innych przypadkach, w tym interwencji podczas demonstracji, policja zbyt szybko używa siły zamiast szukać pokojowych rozwiązań konfliktów. W wielu krajach policja stosuje gaz łzawiący, pociski gumowe i inną broń w sposób samowolny, nieuprawniony i nadmierny, co prowadzi do poważnych obrażeń i śmierci ludzi, często nie ponosząc przy tym żadnej odpowiedzialności.
Amnesty International w odpowiedzi na ten rażący brak egzekwowania prawa wydaje nowy obszerny przewodnik dla władz, aby policja w sposób priorytetowy respektowała i chroniła życie i nietykalność cielesną.
– Zbyt często w wielu krajach na całym świecie ludzie giną bądź są poważnie ranni, gdy policja używa siły z pogwałceniem międzynarodowych standardów lub istniejących praw krajowych – mówi autor raportu dr Anja Bienert z programu ds. policji i praw człowieka holenderskiej sekcji Amnesty International. – Nikt nie kwestionuje, że policja ma trudne i często niebezpieczne zadania. Jednak rządy i władze odpowiedzialne za egzekwowanie prawa często zawodzą i nie stwarzają struktur, w ramach których policja używa siły tylko w ostateczności , legalnie i zgodnie z prawami człowieka.
– Nowy przewodnik ma na celu zlikwidowanie tej luki i dostarczenie legalnych i praktycznych działań, które państwa muszą podjąć, aby zapewnić, że policja nie będzie używać siły w sposób nadmierny, niewłaściwy, samowolny czy nielegalny. Policja musi jednak być rozliczana z każdego użycia siły.
Amnesty International opublikowała przewodnik Użycie siły – wytyczne dla wdrożenia podstawowych zasad ONZ dotyczących użycia siły i broni palnej przez funkcjonariuszy organów ścigania w 25. rocznicę przyjęcia Podstawowych Zasad ONZ we wrześniu 1990 r. Podstawowe Zasady są uznawane za kluczowy instrument zapewnienia, że państwa wypełnią swoje obowiązki w zakresie utrzymania w mocy prawa do życia i nienaruszalności cielesnej.
Przewodnik nawiązuje do przykładów zaczerpniętych z krajowych przepisów prawnych, wewnętrznych regulacji i dokumentów szkoleniowych z 58 krajów ze wszystkich regionów świata. Ich szczegółowe wnioski i zalecenia mają na celu wspomóc władze rządowe we wdrażaniu Podstawowych Zasad ONZ i zapewnić dobrą, skuteczną politykę, zgodną z prawami człowieka.
Prawo policji do użycia siły i broni palnej jest konieczne, by mogła ona wypełniać swoje obowiązki, ale to nie znaczy, że jest to nieuchronne – w rzeczywistości fundamentalną zasadą międzynarodowych standardów dla policji jest nieużywanie siły, chyba że jest to naprawdę konieczne. Obecnie w wielu krajach policja nie spełnia oczekiwań w tej kwestii i często ucieka się do użycia siły i broni palnej w sposób samowolny, nadmierny czy bezprawny.
We wszystkich regionach świata występują przykłady, gdzie śmierć i poważne obrażenia były wynikiem użycia przez policję siły i broni palnej.
Z ostatnich lat:
– zabójstwa dokonane prze policję w Brazylii, w większości dokonane na młodych czarnych mężczyznach;
– liczne strzelaniny w USA z udziałem policji, w wyniku których śmierć ponieśli nieuzbrojeni ludzie, podobnie w większości Afroamerykanie;
– bezwzględne operacje policyjne dokonywane przez siły specjalne policji w Bangladeszu z użyciem śmiercionośnej broni skutkowały śmiercią wielu ludzi;
– użycie gazu łzawiącego, pocisków gumowych i innych narzędzi siły, czasem nawet broni palnej, podczas publicznych zgromadzeń, doprowadziło do wielu ofiar w Bahrajnie, Burundi, Kambodży, Grecji, Hiszpanii, Turcji, Wenezueli i Ukrainie.
Przyczyn tego jest wiele, w tym prawa krajowe, które zaprzeczają zobowiązaniom międzynarodowych praw człowieka, niewystarczające przepisy wewnętrzne, nieodpowiednie szkolenia i sprzęt, brak kontroli dowództwa i odpowiedzialności policji, która działa poza prawem.
Amnesty International wzywa rządy do zastosowania wytycznych z przewodnika, by dostosować prawa krajowe do Podstawowymi Zasad ONZ.
– Podstawowe Zasady ONZ są potwierdzeniem, że w pewnych ograniczonych okolicznościach policja może i będzie potrzebować użyć siły, by zachować prawo i porządek. Ale musi to następować w zgodzie z międzynarodowymi prawami człowieka i w żadnym wypadku nie mogą one być traktowane jako prawo do zabijania, ani jako immunitet dla urzędników policji: nikt nie jest ponad prawem, zwłaszcza ci, których obowiązkiem jest stać na straży prawa – mówi Dr Anja Bienert.
Dodatkowe informacje:
Podstawowe Zasady ONZ zostały przygotowane przez różnych ekspertów egzekwowania prawa, w tym urzędników policji, i były omawiane podczas serii spotkań przygotowawczych i konsultacji zanim zostały przyjęte we wrześniu 1990 r. podczas konferencji ONZ w Hawanie na Kubie. W grudniu 1990 r. zostały uchwalone podczas Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych. Pełen tekst Zasad jest zamieszczony w aneksie przewodnika i można go znaleźć także tutaj.
Tłumaczyła: Barbara Kubitz
