Oprócz kilku pozytywnych kroków, nie zrobiono nic dla wprowadzenia podstawowych reform prawnych czy organizacyjnych niezbędnych dla zakończenia naruszania praw człowieka. Dziesiątki tysięcy ludzi było zatrzymywanych i więzionych z pogwałceniem ich praw do wolności wyrażania swoich poglądów i stowarzyszania się oraz było zagrożonych torturami i maltretowaniem. Tysiące ludzi zostało skazanych na śmierć i straconych. Pogłębiły się restrykcje dotyczące praw kulturalnych i religijnych muzułmańskiej społeczności ujgurskiej w Xinjiang, gdzie tysiące ludzi zostało zatrzymanych i uwięzionych za tak zwane przestępstwa -separatystyczne- lub -terrorystyczne-. W Tybecie i innych etnicznych obszarach tybetańskich wolność wyrażania przekonań oraz wolność religijna były poważnie ograniczone. Chiny posługiwały się hasłem -międzynarodowej wojny przeciw terroryzmowi- jako pretekstem do prześladowania nieagresywnych wyznawców innych religii.
Tło polityczne
Nowe kierownictwo pod przewodnictwem Prezydenta Hu Jintao i Premiera Wen Jiabao objęło rządy w marcu i wprowadziło kilka pozytywnych reform obejmujących zniesienie systemu aresztu administracyjnego w ramach -nadzoru i repatriacji- (patrz poniżej). Nie zrobiono jednak wiele dla ujawnienia prawnej czy organizacyjnej słabości zezwalającej na bezkarne gwałcenie praw człowieka.
Wybuch epidemii Ostrego Zespołu Niewydolności Oddechowej (SARS) stał się najważniejszym testem dla nowego kierownictwa. Po miesiącach prób ukrycia najważniejszych informacji o rozprzestrzenianiu się choroby, władze w końcu zareagowały na międzynarodowe naciski domagające się większej odpowiedzialności i jawności. W czerwcu Międzynarodowa Organizacja Zdrowia ogłosiła, że epidemia została opanowana.
W lipcu jeden z przywódców chińskich, Luo Gan zaapelował o kontynuację kampanii -uderzenia- przeciwko zbrodni, która po jej rozpoczęciu w kwietniu 2001 r. doprowadziła do gwałtownego wzrostu liczby wyroków śmierci i egzekucji, co wzbudziło obawy, że spowoduje to skrócenie postępowań sądowych, stosowanie tortur w celu uzyskania -zeznań- oraz wydawanie wyroków śmierci bez postępowania zgodnego z prawem.
W sierpniu delegatki na Dziewiąty Krajowy Kongres Kobiet zgłosiły raport, który ujawnił, że przemoc w domu zdarzała się w jednej trzeciej ogółu rodzin chińskich. Ukazały się również szersze raporty prasowe wskazujące na rosnące dążenie do stawienia czoła temu zakorzenionemu i powszechnemu procederowi.
Chiny zacieśniły więzy z krajami sąsiadującymi, w tym z krajami Azji Centralnej pod auspicjami Szanghajskiej Organizacji Współpracy, jak również z Indiami, Nepalem i Pakistanem. Jednym z celów okazała się być bezprawna ekstradycja obywateli chińskich, szczególnie szukających azylu Ujgurów, oraz uchodźców uznanych przez władze chińskie za -separatystów- i -terrorystów-.
Istniały obawy, że społeczność międzynarodowa stosuje -łagodniejszą- taktykę względem Chin, sprowadzając swoje zainteresowanie problemem praw człowieka do prywatnych sesji dyskusyjnych, a nie publicznego śledztwa. Obawy takie powstały, kiedy przez drugi z kolei rok Komisja Praw Człowieka Narodów Zjednoczonych nie zdołała przeforsować wniosku potępiającego naruszenie praw człowieka przez Chiny. Mimo wszystko, Specjalna Wysłanniczka Narodów Zjednoczonych ds. Edukacji po swojej wizycie w Pekinie we wrześniu przedłożyła wysoce krytyczną ocenę chińskiej polityki edukacyjnej.
Naruszenie praw w kontekście reform gospodarczych
Władze przyjęły jeszcze ostrzejszą linię polityki przeciwko ludziom protestującym przeciw burzeniu domów i eksmisjom, w szczególności w dużych miastach takich jak Szanghaj czy Pekin, gdzie burzenie starych budynków zostało przyspieszone w związku z przygotowaniami Pekinu do organizacji Igrzysk Olimpijskich w 2008 roku. Wielu pokojowych manifestantów zostało zatrzymanych, a prawnicy broniący ich w takich sprawach byli zagrożeni aresztowaniem lub zastraszani.
Prawa do wolności wyrażania swoich przekonań i stowarzyszania się przedstawicieli robotników były poważnie naruszane, a niezależne związki zawodowe pozostały nielegalne. Wielu z przedstawicieli zaangażowanych w protesty przeciwko masowym zwolnieniom, niskim płacom, skorumpowaniu kadry kierowniczej oraz innym kwestiom zostało zatrzymanych i uwięzionych.
– W październiku Zheng Enchong, obrońca z Szanghaju, został skazany na trzy lata więzienia po tym jak bronił setek rodzin kwestionujących swoją eksmisję przed sądami. Został on skazany za niejasno określone przestępstwo: -nielegalne przekazanie tajemnic państwowych jednostkom poza terytorium Chin- na podstawie oskarżenia, które okazało się być motywowane politycznie.
– W maju przedstawiciele robotników, Yao Fuxin i Xiao Yunliang zostali skazani odpowiednio na siedem i cztery lata więzienia za udział w protestach w mieście Liaoyang w Północno-Wschodnich Chinach, gdzie przedsiębiorstwa państwowe zwolniły z pracy miliony mężczyzn i kobiet. W październiku zostali oni przeniesieni do więzienia Lingyuan znanego z ciężkich warunków i surowego reżimu, pomimo obaw, że mają poważne problemy zdrowotne.
Naruszanie praw w aspekcie rozprzestrzeniania się HIV/AIDS
Rosnąca wiedza o sprawach zdrowia po wybuchu epidemii SARS spowodowała większą troskę władz o chorych zarażonych wirusem HIV lub cierpiących na AIDS, jednakże władzom nie udało się sprostać oczekiwaniom dotyczącym jawności i odpowiedzialności w aspekcie rozprzestrzeniania się wirusa. Dane oficjalne mówiące o 840.000 ludzi zarażonych wirusem HIV i 80.000 chorych na AIDS są uważane za znacznie zaniżone.
Władze wciąż ignorowały głosy organizacji pozarządowych oraz innych, wzywające do przeprowadzenia niezależnej kontroli państwowych stacji krwiodawstwa w Henan oraz w innych prowincjach środka, które ujawniły prawie milion zarażeń wirusem HIV. Wciąż stosowano nieprecyzyjnie prawodawstwo dotyczące -tajemnic państwowych- w celu zatrzymywania osób podejrzanych o publikowanie danych statystycznych o rozprzestrzenianiu się choroby. Specjaliści medyczni oraz inni, którzy próbowali obudzić społeczną świadomość w tej sprawie byli aresztowani i zastraszani.
Ludzie żyjący z HIV/AIDS cierpieli z powodu braku specjalistycznego leczenia, a niektórzy z nich byli zatrzymywani i bici za uczestnictwo w protestach dotyczących braku dostępu do opieki medycznej.
– We wrześniu próbowano zniesławić Gao Yaojie, siedemdziesięcioletnią ginekolożkę w związku z jej oskarżeniem, że niewykwalifikowani -wiejscy lekarze- w Henan twierdzili w celu zdobycia dużych pieniędzy, że mają lekarstwo na AIDS. Lekarka została uniewinniona w listopadzie. Były poważne obawy, że sprawa została wniesiona z przyczyn politycznych, aby zniszczyć jej pracę. Gao Yaojie była pod nadzorem miejscowej policji i zabroniono jej rozmów z dziennikarzami od czasu, kiedy zaczęła zwracać uwagę na rozprzestrzenianie się HIV/AIDS w Henan w połowie lat dziewięćdziesiątych.
Represje w stosunku do grup duchowych i religijnych
Członkowie nieoficjalnych grup duchowych i religijnych, w tym grupy Qi Gong oraz niezarejestrowane grupy chrześcijańskie byli samowolnie zatrzymywani, torturowani i maltretowani.
Wzmogła się retoryka w mediach państwowych przeciwko duchowemu ruchowi Falun Gong, który został zdelegalizowany w lipcu 1999 jako -organizacja heretycka-, zachęcająca do przemocy i nietolerancji wobec tej grupy. Zatrzymani wyznawcy Falun Gong, w tym duża liczna kobiet, byli torturowani, łącznie z molestowaniem seksualnym, szczególnie gdy odmówili wyparcia się swoich przekonań. Według zagranicznych źródeł Falun Gong, od 1999 r. straciło życie ponad 800 osób zatrzymanych w związku z Falun Gong, głównie z powodu tortur i maltretowania.
– Doniesiono, że Deng Shiying zmarła dnia 19-go lipca, dzień po zwolnieniu z więzienia dla kobiet w Jilin, miasto Changchun, Prowincja Jilin, gdzie odsiadywała wyrok siedmiu lat za przekazywanie informacji o gwałceniu praw człowieka względem wyznawców Falun Gong w Chinach. Według źródeł Falun Gong, tuż przed zwolnieniem została pobita przez inne więźniarki nakłonione przez funkcjonariuszy więziennych.
Działacze polityczni i użytkownicy Internetu
Działacze polityczni i użytkownicy Internetu byli aresztowani, kiedy korzystali ze swoich praw do wyrażania przekonań i zrzeszania się. Wielu z nich zostało uwięzionych po nieuczciwych procesach, często na podstawie niejasnych oskarżeń dotyczących -tajemnic państwowych- czy -działalności wywrotowej-. Jeden dysydentów, Wang Bingzhang został skazany na dożywocie na podstawie oskarżeń o -terroryzm- (patrz poniżej).
Przed końcem roku co najmniej 50 osób zostało zatrzymanych i uwięzionych za ściąganie i puszczanie w obieg drażliwych informacji w Internecie. Zapadły wyroki od dwóch do dwunastu lat więzienia. Ponad 100 innych osób zostało zatrzymanych za -rozprzestrzenianie pogłosek- lub -fałszywych informacji- w Internecie oraz wiadomości tekstowych o wybuchu epidemii SARS w marcu. Nie wiadomo, ile osób zostało rzeczywiście zatrzymanych do końca roku.
– W maju Huang Qi, inżynier komputerowy z prowincji Sichuan został skazany na pięć lat więzienia za -podżeganie do przewrotu w państwie- po tym, jak na swojej stronie internetowej opublikował artykuły o prawach człowieka i sprawach politycznych. Huang Qi był uwięziony bez kontaktu z rodziną przez prawie trzy lata zanim ogłoszono wyrok. W sierpniu po apelacji wyrok został utrzymany. W listopadzie Liu Di, studentka psychologii z Pekinu, która apelowała o uwolnienie Huang Qi w Internecie pod pseudonimem -Stalowa Mysz- została zwolniona za kaucją po roku uwięzienia. W grudniu ogłoszono, że nie zostanie przeciw niej wniesione formalne oskarżenie.
– Dysydent – weteran, Kang Yuchun został zwolniony pięć lat przed końcem swojej kary więzienia tuż przed podjęciem w październiku dialogu Unia Europejska-Chiny.
Tortury, zatrzymania administracyjne i nieuczciwe procesy
Tortury i maltretowanie pozostały powszechną praktyką w wielu państwowych instytucjach. Powszechnymi metodami było kopanie, bicie, wstrząsy elektryczne, potrząsanie w pozycjach sprawiających ból oraz pozbawianie snu i pożywienia. Zatrzymane kobiety były narażone na gwałty i molestowanie seksualne.
-Nadzór i repatriacja-, system zatrzymań administracyjnych, który zezwalał na bezprawne zatrzymywanie i znieważanie milionów robotników sezonowych, włóczęgów oraz bezdomnych dzieci w obszarach miejskich został formalnie zniesiony, kiedy w sierpniu weszły w życie nowe przepisy dotyczące włóczęgostwa. Zniesienie go zostało wymuszone przez oburzenie społeczeństwa po brutalnym zamordowaniu w marcu sezonowego robotnika, Sun Zhigang w trakcie jego bezprawnego zatrzymania w ośrodku -nadzoru i repatriacji- w mieście Guangzhou.
Jednak, inny system, -reedukacja poprzez pracę- wciąż zezwala na zatrzymywanie setek tysięcy ludzi przez trzy lata bez postawienia zarzutu czy procesu. We wrześniu Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego ogłosiło nowe przepisy zmierzające do zakazania policji użycia tortur w sprawach administracyjnych, ale wciąż pozostało niejasnym, jak będą one stosowane w praktyce.
Ludziom oskarżonym zarówno o polityczne jak i kryminalne przestępstwa wciąż odmawia się procesu zgodnego z prawem. Dostęp zatrzymanych do prawników i członków rodzin jest wciąż drastycznie ograniczony. Procesy polityczne daleko odbiegają od norm międzynarodowych dotyczących uczciwych procesów. Osoby oskarżone o przestępstwa związane z -tajemnicą państwową- lub -terroryzmem- miały ograniczone prawa i były sądzone niejawnie.
– W lutym dysydent związany ze Stanami Zjednoczonymi, Wang Bingzhang stał się pierwszym działaczem demokratycznym skazanym za przestępstwo -terroryzmu-. Został skazany na dożywocie na podstawie różnych zarzutów, w tym przekazanie tajemnic wojskowych Tajwanowi oraz przewodzenie grupie terrorystycznej. W czasie jego procesu i aresztu przed procesem nastąpiło poważne pogwałcenie prawa chińskiego i międzynarodowego. W grudniu Grupa Robocza ds. Bezprawnych Zatrzymań przy Organizacji Narodów Zjednoczonych orzekła, że jego aresztowanie i więzienie były bezprawne i wezwała władze do naprawienia sytuacji.
Kara śmierci
Kara śmierci była wciąż stosowana powszechnie i samowolnie w związku z działalnością polityczną. Były wykonywane wyroki śmierci za przestępstwa niezwiązane z przemocą takie jak fałszerstwa podatkowe czy stręczycielstwo na równi z przestępstwami narkotykowymi i brutalnymi zbrodniami. Władze zachowywały w tajemnicy krajowe dane statystyczne dotyczące wyroków śmierci. Do końca roku na podstawie ograniczonych danych, które były dostępne, Amnesty International zanotowała 1.639 wyroków śmierci i 726 egzekucji, chociaż uważa się, że prawdziwe liczby muszą być znacznie wyższe.
Egzekucje były wykonywane poprzez rozstrzelanie oraz coraz częściej poprzez śmiertelny zastrzyk. Doniesiono, że w marcu władze prowincji Yunnan zakupiły 18 ruchomych komór egzekucyjnych do wykonywania śmiertelnych zastrzyków w celu podniesienia -wydajności- oraz -zmniejszenia kosztów- egzekucji.
Uzasadnienia wydawane przez Sąd Najwyższy w maju i we wrześniu rozszerzyło potencjalne zastosowanie kary śmierci na ludzi chorych na SARS, którzy świadomie przyczynili się do rozprzestrzenienia choroby oraz ludzi zamieszanych w nielegalne wytwarzanie, handel oraz przechowywanie określonych ilości chemikaliów trujących.
– W styczniu Tybetańczyk z prowincji Sichuan, Lobsang Dhondup został stracony po skazaniu go na śmierć w nieuczciwym procesie za -spowodowanie wybuchu- oraz inne przestępstwa. Władze oświadczyły, że jego proces był tajny, ponieważ dotyczył -tajemnic państwowych- bez podawania dalszych wyjaśnień. Został stracony kilka godzin po wydaniu wyroku bez rewizji w Sądzie Najwyższym, tak jak przewiduje to prawo chińskie i pomimo oficjalnych zapewnień skierowanych do Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej, że sprawa jego będzie poddana -wnikliwej- rewizji.
Uchodźcy z Korei Północnej występujący o azyl
W ciągu tego roku setki, a prawdopodobnie tysiące poszukujących azylu uchodźców z Korei Północnej zostało aresztowanych w Północno-Wschodnich Chinach i siłą deportowanych do kraju. Chiny odmawiały Koreańczykom dostępu do jakichkolwiek procedur dla uchodźców, pomimo że wielu z nich miało rzeczywisty powód wystąpienia o azyl, nie zważając na to, że naruszyły w ten sposób Konwencję w Sprawie Uchodźców Organizacji Narodów Zjednoczonych, w której Chiny są stroną. Raporty podawały, że większość uchodźców przekraczających granicę stanowiły kobiety, które były zagrożone przymusowym małżeństwem lub zmuszaniem do prostytucji. W sierpniu podano, że Chiny zwiększyły swoją militarną obecność wzdłuż granicy, aby zahamować napływ uchodźców z Korei Północnej do Chin.
Wzmogły się sankcje przeciwko ludziom podejrzanym o pomoc Koreańczykom, w tym przeciwko członkom zagranicznych organizacji humanitarnych i religijnych, dziennikarzom próbującym wzbudzić zainteresowanie ich położeniem, ponieważ wielu z nich zostało zatrzymanych w celu przeprowadzenia śledztwa.
– W maju południowokoreański dziennikarz, Seok Jae-hyun został skazany na dwa lata więzienia za -frymarczenie ludźmi- po tym jak sfotografował grupę łodzi z uchodźcami kierującą się do Korei Południowej i Japonii. Nie wiadomo, co stało się z będącymi w łodziach kilkudziesięcioma Koreańczykami, którzy zostali zatrzymani.
Ujgurski Region Autonomiczny Xinjiang (XUAR)
Władze posługiwały się międzynarodowym określeniem -wojny przeciwko terroryzmowi-, aby usprawiedliwić ostre represje w Xinjiang, które powodowały poważne pogwałcenie praw człowieka skierowane przeciwko etnicznej społeczności ujgurskiej. Władze nie widziały różnicy pomiędzy aktami przemocy i aktami biernego oporu. Represje objawiały się często atakami na kulturę ujgurską takimi jak zamykanie meczetów, restrykcje nakładane na używanie języka ujgurskiego oraz zakazy nakładane na niektóre książki i czasopisma.
Sankcje przeciwko podejrzanym -separatystom, terrorystom i ekstremistom religijnym- wzmogły się po rozpoczęciu nowej studniowej akcji bezpieczeństwa w październiku. Nastąpiły aresztowania i tysiące więźniów politycznych, w tym więźniowie sumienia, trafiło do więzień. Wzmogły się obawy, że Chiny wywierały nacisk na kraje sąsiadujące w celu wymuszenia powrotu Ujgurów podejrzanych o działalność separatystyczną, w tym ludzi szukających azylu i uchodźców.
– Funkcjonariusze państwowi potwierdzili w październiku, że Shaheer Ali, który został deportowany do Chin z Nepalu w 2002 r., został stracony po tym, jak w zamkniętym procesie został uznany winnym popełnienia przestępstw -terrorystycznych-. Został on uznany za uchodźcę przez Wysoką Komisję ds. Uchodźców ONZ w Nepalu. Shaheer Ali w tajemnicy pozostawił świadectwo, w którym opisał jak był bity, poddawany wstrząsom elektrycznym i kopany do nieprzytomności w czasie poprzedniego zatrzymania 1994 r.
Autonomiczny Obszar Tybetu i inne etniczne obszary tybetańskie
Seria zwolnień wysokich rangą tybetańskich więźniów sumienia w 2002 r. nie była kontynuowana w 2003 r., a wolność wyznania, zrzeszania się i wyrażania poglądów była poważnie ograniczona. Kontakty pomiędzy władzami chińskimi a przedstawicielami rządu tybetańskiego na wygnaniu nie przyniosły znaczących zmian polityki. Ponad 100 Tybetańczyków, głównie mnichów i mniszek buddyjskich zostało uwięzionych z pogwałceniem podstawowych praw człowieka. Bezprawne aresztowania i nieuczciwe procesy wciąż trwały.
– Choedar Dargye, Gedun Thogphel i Jampa Choephel, trzej mnisi z klasztoru Khangmar, prefektura Ngaba, prowincja Sichuan, zostali osądzeni w sierpniu. Zostali aresztowani za rozpowszechnianie materiałów nawołujących do niepodległości Tybetu, malowanie flagi tybetańskiej i posiadanie zdjęć Dalajlamy. Zostali skazani na 12 lat więzienia. Trzej inni zostali aresztowani w związku z tą samą sprawą. Niektóre źródła mówią, że zostali skazani na kary od jednego do ośmiu lat więzienia. Doniesiono, że jeden z nich, Jamyang Oezer poważnie chory pozostawał w szpitalu.
Specjalny Obszar Administracyjny Hong Kongu
W wyniku protestów, w które zaangażowanych było pół miliona ludzi w lipcu władze wydały wreszcie ustawę zgodnie z Artykułem 23 Prawa Zasadniczego, która stanowi, że Hong Kong ma wydać swoje własne prawa zabraniające zdrady, secesji, podżegania do buntu i przewrotu. Były poważne obawy, że prawodawstwo takie może być użyte dla zdławienia praw do wolności wyrażania przekonań i zrzeszania się jak również uzasadniania działalności NGOs i mediów. Władze obiecały dalsze konsultacje nad poprawionymi propozycjami, ale nie podjęły żadnych zobowiązań co do harmonogramu ich wprowadzania.
Wizyty przedstawicieli Amnesty International w kraju
W grudniu delegat Amnesty International wziął udział w seminarium Unia Europejska-Chiny w Wenecji (Włochy), w sprawie prawnych gwarancji praw człowieka i zdolności tworzenia organizacji pozarządowych.