EUR 64/001/2005
Rada Unii Europejskiej zdecydowała, że negocjacje nie rozpoczną się 17 marca, jak planowano. Zostaną one otwarte dopiero wówczas, gdy Chorwacja będzie współpracować z Międzynarodowym Trybunałem do spraw Badania Zbrodni Wojennych w byłej Jugosławii.
-Władze Chorwacji muszą w pełni i bezwarunkowo współpracować z Trybunałem. Muszą aresztować i postawić przed Trybunałem byłego chorwackiego generała Ante Gotovina, którego oskarża się o zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne popełnione w roku 1995- powiedział Omer Fisher, ekspert Amnesty International do spraw Chorwacji.
Zbrodnie o które oskarżony jest generał Gotovina zostały popełnione w trakcie operacji -Burza-. Dotyczą bezprawnego zabicia co najmniej 150 Serbów chorwackich, obrabowanie i niszczenie mienia, co miało na celu zniechęcenie lub powstrzymanie Serbów chorwackich od powrotu do ich domów. Ante Gotovina przebywa obecnie na wolności, najprawdopodobniej w Chorwacji.
-Zadanie uporania się z bezkarnością za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości, których popełnienie zarzuca się członkom Armii Chorwackiej oraz policji, nie powinno spoczywać jedynie na Trybunale. Chorwackie władze muszą przeprowadzić szczegółowe i bezstronne dochodzenia w tych sprawach, cofając się aż do roku 1991, kiedy rozpoczął się konflikt zbrojny- powiedział Omer Fisher.
Próby postawienia sprawców zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości na Serbach chorwackich przed wymiarem sprawiedliwości są jak na razie nieskuteczne. Postępowania przed sądami krajowymi zakończyły się jedynie kilkoma wyrokami, a problem bezkarności wciąż pozostaje nierozwiązany.
Poniższy przypadek to jedynie przykład możliwej porażki w doprowadzeniu przed wymiar sprawiedliwości wszystkich sprawców pogwałceń praw człowieka w trakcie wojny. W nocy, z 3 na 4 października 1991 roku, sześciu pojmanych rezerwistów Armii Jugosłowiańskiej zostało, według relacji, przeniesionych przez mężczyzn w mundurach chorwackiej policji specjalnej z miejsca ich zatrzymania ( Komisariat Policji w Bjelovar) do lasu niedaleko Malo Korenovo. Zostali tam zastrzeleni. Upłynęło prawie 15 lat od czasu tej zbrodni, a wciąż pozostaje ona niewyjaśniona. Podejrzewani o udział w tej zbrodni trzej byli chorwaccy policjanci oraz jeden wciąż pełniący służbę w policji stanęli przed sądem i w 2001 roku zostali uniewinnieni przez Sąd Okręgowy w Bjelovar. W maju 2004 roku chorwacki Sąd Najwyższy uchylił ten wyrok i zarządził ponowny proces. Kolejne postępowanie, które rozpoczęło się w listopadzie 2004 roku w Sądzie Okręgowym Varazdin, zakończyło się uniewinnieniem w lutym 2005 roku, z powodu braku dowodów.
Kryteria kopenhaskie Unii Europejskiej wymagają, by instytucje kraju kandydującego gwarantowały demokrację, rządy prawa, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości.
-Nieudolność chorwackich władz w poruszaniu tematu łamania praw człowieka w czasie wojny jest poważną przeszkodą w realizacji rządów prawa i poważnie osłabia powojenne pojednanie- stwierdza Omer Fisher.
Tło wydarzeń
Deklaracja niepodległości Chorwacji od Socjalistycznej Federacji Republik Jugosławii z czerwca 1991 roku pociągnęła za sobą konflikt zbrojny pomiędzy Armią Chorwacji a siłami zbrojnymi Serbów chorwackich, wspomaganych przez Jugosłowiańską Armię Ludową, który zakończył się w 1995 roku. W trakcie trwania konfliktu, w latach 1991-1995, masowych i poważnych pogwałceń praw człowieka dopuściły się wszystkie strony konfliktu – siły zbrojne Chorwacji, Serbii i Jugosławii. Były to między innymi samowolne zabójstwa, tortury, gwałty, -zaginięcia-, samowolne więzienie i bezprawne wygnania z kraju; setki tysięcy ludzi stało się uchodźcami lub uchodźcami wewnętrznymi.
Około 300,000 Serbów chorwackich opuściło Chorwację w trakcie konfliktu. Szacuje się, że ponad 200,000 chorwackich uchodźców, w większości Serbów chorwackich, przebywa w państwach sąsiedzkich lub innych. Serbowie chorwaccy, którzy wrócili, są dyskryminowani przy zatrudnianiu, przyznawaniu mieszkań, a także w dostępie do ich praw socjalnych czy ekonomicznych.
Rząd chorwacki złożył oficjalny wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej w lutym 2003 roku, w czerwcu 2004 roku Chorwacji oficjalnie przyznano status państwa kandydującego. Rada Unii Europejskiej zdecydowała, że negocjacje członkowskie z Chorwacją rozpoczną się 17 marca 2005 roku, pod warunkiem, że Chorwacja będzie w pełni współpracowała z Trybunałem. Amnesty International nie zajmuje stanowiska w sprawie członkostwa Chorwacji w Unii Europejskiej.
Więcej informacji na temat zaniepokojenia Amnesty International związanego z bezkarnością za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości w Chorwacji: A shadow on
Croatia’s future: Continuing impunity for war crimes and crimes against humanity (AI Index: EUR 64/005/2004) na stronie :
http://web.amnesty.org/library/index/engeur640052004
Tłumaczenie Natalia Mielech
