EUR 64/003/2005
Kristina Blecic, pochodzenia serbsko-czarnogórskiego, od 1953 r. posiadała prawo zamieszkania w państwowym mieszkaniu w Zadarze na Chorwacji. W lipcu 1991 r. na krótko przed eskalacją konfliktu zbrojnego w Chorwacji opuściła Zadar i wyjechała odwiedzić córkę we Włoszech. Ostrzał miasta rozpoczął się we wrześniu 1991 r., w związku z czym Kristina Blecic zdecydowała się zostać u córki we Włoszech. W maju 1992 r., kiedy wróciła do Zadaru, odkryła, że jej mieszkanie było nielegalnie zamieszkane od listopada 1991 r. przez rodzinę chorwacką, która w momencie jej powrotu odmówiła jej wstępu do mieszkania.
W październiku 1992 r. sąd miejski pozbawił Kristinę Blecic prawa do zamieszkania w lokalu. Decyzje umotywowano tym, że Kristina Blecic opuściła mieszkanie na 6 miesięcy, nie biorąc pod uwagę okoliczności, które wymusiły taki stan rzeczy, czyli konfliktu zbrojnego oraz faktu, że nowi lokatorzy odmówili jest wstępu do mieszkania. Kristina Blecic bezskutecznie wszczynała postępowanie administracyjne, jak również wnosiła skargi przeciwko nowym lokatorom, w celu wyeksmitowania ich. Do chwili obecnej nie odzyskała prawa zamieszkania w mieszkaniu, a pozbawienie jej prawa do zmieszania zostało potwierdzone przez Chorwacki Trybunał Konstytucyjny w listopadzie 1999 r.
Sprawa Blecic przeciwko Chorwacji dotyczy odmowy Kristinie Blecic prawa do zamieszkania w zamieszkiwanym przez nią mieszkaniu w Zadrze i trafiła do Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Wolności Fundamentalnych po tym jak Europejski Trybunał Praw Człowieka i Praw Fundamentalnych orzekł w lipcu 2004 r., że nie miało miejsca naruszenie prawa. W swoim wniosku, Kristina Blecic twierdzi, że Chorwacja złamała prawo do poszanowania jej prawa do mieszkania, zgodnie z art. 8 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (ECHR) oraz przysługujące jej prawo do spokojnego korzystania z mienia (art. 1 Protokołu Nr 1 do ECHR). Orzekając, że odmówienie Kristinie Blecic prawa do zamieszkania, nie stanowiło pogwałcenia prawa Trybunał poparł swoją decyzję dążeniem Chorwacji do zapewnienia swoim obywatelom miejsca zamieszkania.
Amnesty International uważa przypadek Kristiny Blecic za przykład konsekwencji różnorakich wykroczeń przeciwko prawom człowieka w rodzaju dyskryminującej odmowy prawa do zamieszkania w mieszkaniach państwowych w czasie trwania, jak również po wojnie w Chorwacji. Postanowienia pozbawiające prawa do zamieszkania w lokalu państwowym w przypadku, gdy mienie zostało opuszczone na okres 6 miesięcy, dotyczyły w większości przypadków wyłącznie Serbów chorwackich (oraz Czarnogórców). Stosując takie środki władze chorwackie nie wzięły pod uwagę okoliczności wojny, które mogłyby być przyczyną opuszczenia mieszkania. Do takich okoliczności zaliczają się również m.in. ataki, prześladowania, praktyki dyskryminacyjne oraz wysiedlenia Serbów chorwackich dokonywane przez Armię Chorwacką i policję.
W ostatnim raporcie o powrocie uchodźców do Chorwacji wydanym w lipcu 2005 r. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) stwierdziła, że -nawet 30 tys. gospodarstw domowych w całej Chorwacji, zamieszkanych głównie przez Serbów, którzy zamieszkiwali dawniej lokale państwowe na podstawie prawa do zamieszkania lub prawa wynajmu i zostali pozbawieni tych praw oraz fizycznego dostępu do swoich domów w czasie, jak również po wojnie-. Raport OBWE podaje również, że osoby takie stanowią nadal największą grupę uchodźców oraz osób wysiedlonych bez zapewnionego miejsca zamieszkania w Chorwacji.
Amnesty International jest zdania, że największą przeszkodą stojącą na drodze powrotu tysięcy Serbów chorwackich jest brak ustalenia przez władze Chorwacji terminu, do którego osobom takim powinno się zapewnić odpowiednie warunki do zamieszkania oraz, jeśli to możliwe, osobom pozbawionym prawa do zamieszkania je przywrócić.
Tło wydarzeń
Około 300 tys. Serbów chorwackich opuściło Chorwację w latach 1991-1995, z czego do tej pory odnotowano powrót zaledwie 115 tys. Według Wysokiego Komisarza ONZ ds. uchodźców blisko 200 tys. uchodźców chorwackich, głównie Serbów chorwackich, nadal przebywa w krajach sąsiednich lub zagranicą. Wielu z nich, a zwłaszcza Ci, którzy wcześniej mieszkali w miastach, nie mogą wrócić, ponieważ stracili prawo do wcześniej zamieszkiwanych lokali. Długie i często niesprawiedliwe postępowania, zwłaszcza w sądach niższego szczebla, nadal stanowią poważny problemem dla osób dochodzących swych praw w sądzie. Serbowie chorwaccy są ciągle ofiarami dyskryminacji w zakresie dostępu do zatrudnienia oraz korzystania z innych praw społecznych i ekonomicznych. Nadal odnotowuje się przypadki przemocy i prześladowań wobec tej grupy.
Tłumaczenie Małgorzata Tryba
