W maju i sierpniu 1995 roku chorwacka armia oraz policja odbiły Zachodnią Sławonię oraz region Krajiny. W czasie tych ofensyw militarnych do sąsiadującej Republiki Federalnej Jugosławii oraz na teren Bośni i Hercegowiny znajdujący się pod kontrolą Serbów bośniackich uciekło około 200 tysięcy Serbów chorwackich, w tym cała armia Serbów chorwackich. Na skutek operacji zbrojnych członkowie chorwackiej armii i policji mordowali, torturowali oraz wydalali siłą ludność cywilną Serbów chorwackich, która pozostała w tym regionie, jak również członków wycofującej się armii Serbów chorwackich. Kroki, które zostały przedsięwzięte przez władze chorwackie w celu zbadania tych zbrodni, ukarania winnych oraz przyznania reparacji ofiarom i ich rodzinom, są zdecydowanie niewystarczające.
Były generał armii chorwackiej Ante Gotovina jest oskarżany prze Międzynarodowy Trybunał Karny ds. byłej Jugosławii (Trybunał) o zbrodnie przeciwko ludzkości oraz zbrodnie wojenne, które zostały popełnione na Serbach chorwackich w czasie i po operacji -Burza-, w tym zamordowanie co najmniej 150-ciu Serbów krajińskich. Do dnia dzisiejszego władze Chorwacji nie zlokalizowały, nie aresztowały i nie przekazały Trybunałowi Ante Gotoviny, mimo, że jest to ich obowiązkiem. W czerwcu 2005 roku Prokurator Trybunału w swym przemówieniu do Rady Bezpieczeństwa ONZ stwierdziła, że -w pierwszym kwartale tego roku starania władz [żeby aresztować Ante Gotovina] nie były ani aktywne, ani też skoncentrowane, i zdarzyło się kilka incydentów, gdzie manipulowano informacjami tak, by przeszkodzić w śledztwie przeciwko Gotovinie oraz chroniącej go sieci osób.- Ponadto Prokurator Trybunału zauważyła, że istnieją podejrzenia, że Ante Gotovina może nadal liczyć na czynne poparcie całych siatek ludzi, łącznie z instytucjami państwowymi.
Brak pełnej współpracy z Trybunałem ze strony władz chorwackich oraz niepowodzenie przy aresztowaniu Ante Gotovina doprowadziły do podjęcia przez Unię Europejską decyzji o odsunięciu na czas nieokreślony negocjacji członkowskich z Chorwacją, które miały rozpocząć się 17 marca 2005 roku.
W sądach chorwackich oddano sprawiedliwość tylko niektórym ofiarom zbrodni wojennych oraz zbrodni przeciwko ludzkości wraz z rodzinami. Podczas gdy entuzjastycznie osądzano Serbów chorwackich oraz inne osoby oskarżane o popełnienie zbrodni wojennych przeciwko etnicznym Chorwatom, niewiele zrobiono by ukarać członków chorwackiej armii i policji. Zbrodnie przeciwko Serbom chorwackim popełnione w czasie operacji -Błyskawica- i -Burza-, jak również te z wcześniejszych faz konfliktu, nie są często uznawane, ani poddawane śledztwu, a ich sprawcy cieszą się bezkarnością.
W raporcie, który ukazał się w grudniu 2004 roku, Cień na chorwackiej przyszłości: utrzymująca się bezkarność za zbrodnie wojenne oraz zbrodnie przeciwko ludzkości, (http://web.amnesty.org/library/index/engeur640052004) Amnesty International udokumentowała całą sieć rozpowszechnionej bezkarności obejmującej mordy i -zniknięcia- Serbów chorwackich popełnione w Sisak w latach 1991-92. Zgodnie z informacjami Amnesty International do dzisiaj nie nastąpiły zmiany w sposobie przeprowadzania śledztwa w przypadku tych zbrodni oraz przy osądzaniu sprawców.
Najnowszy raport Organizacji ds. Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OSCE) opublikowany w lipcu 2005 roku dotyczący postępów Chorwacji w wypełnianiu zobowiązań międzynarodowych wskazuje, że Serbowie chorwaccy nadal stanowią ogromną większość spośród tych, którzy są sądzeni (często in absentia) za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości, i że w 2005 roku nie wszczęto żadnych spraw przeciwko członkom chorwackich sił zbrojnych.
Brak dopilnowania, by sądownictwo chorwackie zajmowało się wszystkimi przestępstwami niezależnie od przynależności etnicznej sprawców jest naruszeniem międzynarodowych zobowiązań Chorwacji i poważnie narusza literę prawa.
Spośród około 300 tysięcy Serbów chorwackich wysiedlonych w latach 1991-95 zarejestrowano powrót tylko około 117 tysięcy. Zdaniem Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców około 200 tysięcy uchodźców chorwackich, głównie Serbów chorwackich, nadal przebywa w krajach bezpośrednio sąsiadujących i dalszych. Wielu Serbów chorwackich, zwłaszcza tych, którzy dawniej zamieszkiwali obszary miejskie, nie może wrócić, ponieważ utracili prawo wynajmu mieszkań socjalnych. Serbowie chorwaccy są ciągle ofiarami dyskryminacji w zakresie dostępu do zatrudnienia oraz korzystania z innych praw społecznych i ekonomicznych. Nadal zgłaszane są niektóre przypadki przemocy i prześladowania Serbów chorwackich.
Amnesty International ponownie wzywa władze chorwackie, aby zajęły się kwestią bezkarności za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości, poprzez pełną i bezwarunkową współpracę z Trybunałem i zapewnienie, że Ante Gotovina zostanie zatrzymany i przekazany do aresztu Trybunału.
Amnesty International dostrzega z zainteresowaniem, że władze chorwackie niedawno podjęły pierwsze kroki w celu przeprowadzenia śledztwa w sprawie zabójstw i -zniknięć- Serbów chorwackich w Osijeku w latach 1991-92. Organizacja będzie monitorować wysiłki władz chorwackich w walce z bezkarnością za te zbrodnie. Amnesty International zachęca władze Chorwacji do wszczęcia takich samych dochodzeń we wszystkich sprawach, w których członkowie chorwackiej armii i policji byli podejrzani o popełnienie zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości. Trzeba położyć kres bezkarności za zbrodnie popełnione podczas operacji -Błyskawica- i -Burza- oraz za zamordowanie, -zniknięcia- i torturowanie Serbów chorwackich w pierwszej fazie konfliktu.
Amnesty International zachęca władze Chorwacji do zagwarantowania, że zostaną usunięte wszelkie przeszkody uniemożliwiające powrót z uchodźstwa Serbów chorwackich, łącznie z zapewnieniem dostępu do miejsca zamieszkania i zakończeniem dyskryminacji wobec Serbów chorwackich.
Tłumaczenie Małgorzata Czart
