Dowiedz się czym są prawa człowieka, poznaj ich historię i znaczenie we współczesnym świecie. Zapoznaj się z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka.

Czym są prawa człowieka?

Prawa człowieka to podstawowe normy przysługujące każdemu z nas, wynikające z samego faktu bycia człowiekiem, np. prawo do życia, wolność słowa, zrzeszania się czy prawo do edukacji. Źródłem wszystkich praw i wolności jest godność każdego człowieka. Prawa człowieka mają charakter: 

  • powszechny – są takie same dla każdego człowieka, niezależnie od wyznawanych wartości, poglądów czy religii; 
  • przyrodzony – istnieją niezależnie od woli władzy czy przepisów prawa, państwo jedynie tworzy system ich ochrony;
  • niezbywalny – żadna władza nie może nam ich odebrać, nie można się ich zrzec;
  • nienaruszalny – istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być przez nią dowolnie regulowane;
  • naturalny – posiadamy je z racji godności osobowej, człowieczeństwa, a nie z powodu czyjejś decyzji czy nadania;
  • niepodzielny – wszystkie stanowią integralną i współzależną całość.

Podmiotem praw człowieka jest zazwyczaj jednostka, a nie grupa (prawa indywidualne), dają one możliwość korzystania z wszelkich innych praw (prawa podstawowe), dlatego ich przestrzeganie powinno być gwarantowane i chronione przez państwo. Prawa człowieka dzielimy także na: 

  • PRAWA (prawa pozytywne) – władza ma obowiązek podjęcia działania na rzecz jednostki, a jednostka ma prawo żądać przysługujących jej praw;
  • WOLNOŚCI (prawa negatywne) – obowiązek powstrzymywania się władzy od działań w określonych obszarach naszego życia. 

Prawa człowieka mogą być ograniczane tylko w ściśle określonych sytuacjach, definiowanych zwykle w dokumentach międzynarodowych lub konstytucjach państw (np. ze względu na ochronę określonych wartości albo zagrożenia, np. wojnę). Istnieją jednak prawa, które są prawami absolutnymi i nie można ich ograniczyć w żadnym przypadku. Jest to wolność od tortur i wolność od niewolnictwa.

HISTORIA PRAW CZŁOWIEKA
W świętych księgach wielkich religii nie występuje sformułowanie “prawa człowieka”, ale wiele ich fragmentów mówi właśnie o prawach jednostki. Samo pojęcie godności osobowej wywodzi się z judeochrześcijańskiej wizji człowieka “stworzonego na obraz i podobieństwo Boga”.
Magna Charta Libertatum (Wielka Karta Swobód) wydana przez króla Jana bez Ziemi: “żaden wolny człowiek nie ma być pojmany ani uwięziony albo wyrzucony z posiadłości, (…) ani wygnany lub innym sposobem pognębiony; i ani sami na niego nie wyruszymy, ani nikogo innego przeciw niemu nie wyślemy, jak tylko na podstawie legalnego wyroku równych jemu albo na podstawie prawa ziemskiego”.
Przywileje jedlneńsko-krakowskie Neminem captivabimus (łac. nikogo nie uwięzimy bez wyroku sądowego). Przywileje wydane przez Władysława Jagiełłę gwarantowały nietykalność osobistą i majątkową szlachcie.
Petition of Right. Petycja do króla Anglii, zaakceptowana przez parlament i zaliczana do angielskich aktów konstytucyjnych. W dokumencie tym m. in. zabroniono więzienia kogokolwiek bez wyroku sądowego i wyliczono szereg nadużyć władzy.
Deklaracja Niepodległości USA: “wszyscy ludzie zostali stworzeni równi, zostali wyposażeni przez stwórcę w pewne niezbywalne prawa, między którymi są: życie, wolność i dążenie do szczęścia”.
Francja, Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela: “wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi”.
Prawa człowieka w aktualnym rozumieniu zaczęły kształtować się po II wojnie światowej. Powstało wtedy wiele organizacji międzynarodowych (m.in. ONZ, Rada Europy), które dążyły do tworzenia standardów poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności przysługujących każdej jednostce.
10 grudnia 1948 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka – pierwszy uniwersalny i najszerzej w świecie akceptowany dokument dotyczący praw człowieka. Chociaż nie jest dokumentem prawnie wiążącym, lecz jedynie zbiorem zasad, to jest uznawana jako prawo zwyczajowe lub interpretacja Karty NZ. Na pamiątkę tego wydarzenia, 10 grudnia co roku obchodzony jest jako Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka.

Akademia Praw Człowieka

Akademia Praw Człowieka Amnesty International to wielojęzyczna platforma e-learningowa, dzięki której poszerzysz swoją wiedzę na temat praw człowieka! Znajdziesz tu wysokiej jakości bezpłatne kursy e-learningowe, które umożliwiają samodzielną naukę za pomocą komputera bądź innego urządzenia mobilnego podłączonego do Internetu.

ZAREJESTRUJ SIĘ