Dotychczas pary jednopłciowe nie miały w świetle polskiego prawa żadnej możliwości instytucjonalizacji swojego związku. Problem ten dostrzegł Europejski Trybunał Praw Człowieka, który w sprawach Przybyszewska i inni przeciwko Polsce oraz Formela i inni przeciwko Polsce stwierdził naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i nałożył na Polskę obowiązek zapewnienia parom jednopłciowym konkretnych ram prawnych przewidujących uznanie i ochronę ich związków. Odpowiedzią rządu ma być wprowadzenie nowej instytucji prawa rodzinnego – rejestrowanego związku partnerskiego, który będą mogły zawrzeć osoby zarówno różnej, jak i tej samej płci.
Amnesty International stoi na stanowisku, że w świetle wiążących Polskę zobowiązań w zakresie ochrony praw człowieka, uregulowanie sytuacji prawnej par jednopłciowych jest koniecznością. W tym kontekście Amnesty pozytywnie ocenia proponowane projekty. To ważny krok w zakresie poszanowania zasady niedyskryminacji, który przybliża Polskę do realizacji międzynarodowych standardów. Jednak ich pełna realizacja powinna nastąpić poprzez umożliwienie parom jednopłciowym zawierania małżeństw.
W ocenie Amnesty International instytucja małżeństwa powinna być dostępna na równych zasadach dla wszystkich osób, bez względu na to, czy zawierają je osoby różnej, czy tej samej płci. Tylko w ten sposób parom jednopłciowym, a w konsekwencji także wychowującym się w tych parach dzieciom, może zostać zapewniona pełna ochrona prawna.
W opinii złożonej w procedurze konsultacji społecznych Amnesty International w szczególności wskazuje:
- Osoby tej samej płci, które tworzą ze sobą faktyczne związki, muszą mieć możliwość uregulowania ich na poziomie prawnym.
- Wprowadzenie do polskiego prawa rejestrowanych związków partnerskich wypełnia zobowiązania wynikające z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
- Istotnym elementem jest przyznanie osobom w związku partnerskim praw w zakresie dziedziczenia ustawowego i zachowku, zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, prawa do pochówku, prawa do złożenia wspólnej deklaracji podatkowej, będącego konsekwencją prawa do wyboru ustroju wspólności majątkowej, prawa do ubiegania się o świadczenia socjalne, które dotychczas zarezerwowane były wyłącznie dla małżeństw.
- Niedostateczny jest przewidywany zakres ochrony dzieci pozostających pod opieką osób w związku partnerskim. Osoby tej samej płci w dalszym ciągu pozbawione będą możliwości przysposobienia dziecka wspólnie lub przysposobienia dziecka drugiej osoby partnerskiej pozostającego pod ich faktyczną opieką. W przypadku śmierci rodzica biologicznego dobro dziecka nie zostanie prawnie zabezpieczone.
- Małżeństwa osób tej samej płci zawarte za granicą w Polsce będą miały ograniczone prawa, chociaż powinny im przysługiwać prawa wynikające z małżeństwa.
- Konieczność ustanowienia wspólności majątkowej lub rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków w formie aktu notarialnego pociąga za sobą dodatkowe znaczne koszty. Ustawa nie precyzuje też, jak rozwiązanie związku partnerskiego wpłynie na ustrój majątkowy ustanowiony umową notarialną.
- Dobrym krokiem jest zastosowanie w ustawie języka inkluzywnego, nie rozróżniającego ze względu na płeć.
- Niezależnie od wprowadzenia do polskiego prawa rejestrowanych związków partnerskich, osoby tej samej płci powinny mieć możliwość zawarcia małżeństwa na takich samych zasadach jak pary różnej płci.