Przedszkole w północno-wschodniej Ukrainie zostało zaatakowane rano 25 lutego powszechnie zakazaną amunicją kasetową w czasie gdy w środku znajdowała się ludność cywilna szukająca w budynku schronienia.
Zabite zostały trzy osoby, w tym dziecko. Kolejne dziecko jest ranne – podała Amnesty International 27 lutego. Wydaje się, że atak został przeprowadzony przez siły rosyjskie, które działały w pobliżu i które mają niechlubną historię używania amunicji kasetowej na terenach zaludnionych.
Amnesty International potwierdziła, że rakieta Uragan 220 mm zrzuciła amunicję kasetową na żłobek i przedszkole Soneczko w mieście Ochtyrka w obwodzie sumskim, gdzie miejscowa ludność szukała bezpiecznego schronienia przed walkami. Ten atak może stanowić zbrodnię wojenną.
“Nie ma żadnego możliwego usprawiedliwienia dla zrzucania amunicji kasetowej na zaludnione tereny, tym bardziej w pobliżu szkoły” – powiedziała Agnès Callamard, Sekretarzyni Generalna Amnesty International. “Ten atak nosi wszelkie znamiona użycia przez Rosję tej z założenia nieprecyzyjnej i zakazanej międzynarodowo broni i pokazuje rażące lekceważenie dla życia ludności cywilnej”.
Uderzenie naruszyło zakaz ataków nieprecyzyjnych i zniszczyło szkołę, budowlę, która zgodnie z prawem ma prawo do specjalnej ochrony. Zgodnie z Konwencją o broni kasetowej z 2008 roku – traktatem popartym przez ponad 100 państw, do którego jednak nie przystąpiły Ukraina i Rosja – używanie, rozwój, produkcja, nabywanie, składowanie i przekazywanie broni kasetowej jest zabronione w każdych okolicznościach. Zwyczajowe międzynarodowe prawo humanitarne zabrania stosowania broni z założenia nieprecyzyjnej, takiej jak amunicja kasetowa. Przeprowadzanie masowych ataków, w których ginie lub odnosi obrażenia ludność cywilna, stanowi zbrodnię wojenną.
Nagrania wideo z drona z miejsca zdarzenia pokazują, że amunicja kasetowa trafiła w co najmniej siedem miejsc na budynku lub w jego pobliżu, cztery na dachu i trzy na chodniku bezpośrednio przed szkołą. Na nagraniu widać również dwie ranne lub martwe osoby cywilne oraz kałuże krwi. Dodatkowe 65 zdjęć i filmów, które Amnesty International zdobyła z lokalnego źródła, pokazuje więcej szczegółów miejsca zdarzenia, ofiary i członków ich rodzin oraz zniszczenia szkoły.
“Kiedy schodziłem [z] moją żoną, natychmiast nastąpiły eksplozje” – powiedział starszy mężczyzna kontaktowi współpracującemu z Amnesty International. “Widzisz, wszyscy są we krwi, wszystko. Popatrz na to…, dobija mnie to, że to jest przedszkole. Do czego oni strzelają? Do obiektów wojskowych? Gdzie one są?”.
Rakieta Uragan 220 mm, albo 9M27K, albo 9M27K1, przenosi 30 sztuk amunicji kasetowej 9N210 lub 9N235, które są niemal identyczne i różnią się jedynie długością opóźnienia czasowego funkcji samozniszczenia. Siedem uderzeń w szkołę i jej okolice wykazało uszkodzenia, w tym wyraźne odpryski na ziemi, zgodne z przewidywanymi uszkodzeniami spowodowanymi przez amunicję kasetową 9N210/9N235.
Jak po raz pierwszy podała organizacja Bellingcat, szczątki stożka nosowego i przedziału ładunkowego rakiety 9M27K zostały odkryte 200 metrów na wschód. Z raportów opublikowanych dostępie otwartym wynika, że w momencie ataku na zachód od Ochtyrki, gdzie według trajektorii lotu wystrzelono rakietę, znajdowały się siły rosyjskie. Celem ataku mógł być magazyn logistyczny położony 300 metrów na północ od szkoły. Jednakże systemy rakietowe wielokrotnego startu (MLRS), takie jak 220 mm rakiety Uragan użyte w tym ataku, są niekierowane i notorycznie nieprecyzyjne, i nigdy nie powinny być używane na terenach zamieszkałych przez ludność cywilną.
Ponadto, ponieważ broń ta rozrzuca amunicję na dużym obszarze i ma niezwykle wysoki współczynnik niewypałów, sięgający 20% – oraz ze względu na wynikające z tego zagrożenie dla ludności cywilnej – amunicja kasetowa jest z natury bronią masowego rażenia, która jest zakazana na arenie międzynarodowej na mocy traktatu https://www.clusterconvention.org/ popartego przez ponad 100 państw. Użycie tej broni narusza zakaz masowych ataków.
Ataki na szkoły
To już czwarty atak w tym konflikcie, który uderzył w szkołę, a który Amnesty International potwierdziła.
17 lutego, podczas wzmożonego ostrzału wzdłuż linii kontroli, siły wspierane przez Rosję uderzyły w przedszkole w mieście Stanica Ługańska, raniąc trzech cywilów. Wieczorem 25 lutego pocisk rakietowy uszkodził szkołę nr 48 w Mariupolu, wybijając okna i wbijając w ściany metalowe odłamki. Natomiast 26 lutego ładunek wybuchowy, najprawdopodobniej pocisk artyleryjski, uderzył w drugie piętro przedszkola w Czernihowie, wzniecając pożar, który prawdopodobnie został wykryty przez czujniki satelitarne VIIRS.
Zgodnie z międzynarodowym prawem humanitarnym obiekty edukacyjne są objęte podwyższoną ochroną o ile nie są wykorzystywane do celów wojskowych (wydaje się, że żadna ze szkół uszkodzonych w incydentach udokumentowanych przez Amnesty International nie była wykorzystywana do celów wojskowych). Strony konfliktu są zobowiązane do zachowania szczególnej ostrożności w celu uniknięcia zniszczenia lub uszkodzenia tych obiektów, a sądząc po rosnącej liczbie ataków, siły rosyjskie nie wydają się spełniać tego wymogu.
W 2019 roku Ukraina poparła Deklarację Bezpiecznych Szkół, która zawiera zobowiązania do wzmocnienia ochrony szkół podczas konfliktów zbrojnych i ograniczenia ich wykorzystania do celów wojskowych. Wszystkie strony obecnego konfliktu powinny przestrzegać Deklaracji Bezpiecznych Szkół i jej wytycznych.
“To potworne, gdy widać nieprecyzyjny atak na żłobek i przedszkole, gdzie ludność cywilna szuka bezpiecznego schronienia. To oczywiste, że to powinno być zbadane jako zbrodnia wojenna” – powiedziała Agnès Callamard.
“W miarę jak powiększa się ludzka tragedia w Ukrainie, każda osoba, która popełnia zbrodnie wojenne, powinna zostać pociągnięta do indywidualnej odpowiedzialności przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym (MTK) lub innym międzynarodowym procesem sądownictwa karnego na poziomie krajowym lub międzynarodowym. Konieczne jest, aby państwa członkowskie ONZ i MTK pilnie rozważyły, w jaki sposób zapewnić terminowe i skuteczne gromadzenie i przechowywanie dowodów wszelkich zbrodni na mocy prawa międzynarodowego popełnionych w Ukrainie”.
Rosja i Ukraina nie są stronami MTK, jednak w 2015 roku Ukraina zaakceptowała jurysdykcję trybunału w sprawie domniemanych zbrodni popełnionych na jej terytorium od 20 lutego 2014 roku.