Szacunkowo w Europie mieszka obecnie od siedmiu do dziewięciu milionów Romów, z tego 80% mieszka w krajach należących do Unii Europejskiej i krajach ubiegających się o członkostwo. Wysokość dochodu oraz zatrudnienie są znacznie niższe wśród mniejszości Romów na tym obszarze. Według Banku Światowego, wskaźnik ubóstwa na Węgrzech jest pięć razy wyższy wśród Romów niż innych obywateli.
Amnesty International jest od wielu lat zainteresowana sprawami domniemanych tortur i znęcania się nad Romami przez agentów organów ścigania, jak i przypadkami przemocy na tle rasowym, w których Romowie nie byli odpowiednio chronieni. Organizacja opublikowała najnowsze informacje w raporcie: Europa i Azja Centralna: Podsumowanie zaangażowania Amnesty International w sprawy regionu, styczeń – czerwiec 2004 (AI Index: EUR 01/005/2004 http://web.amnesty.org/library/index/engeur010052004).
Informacje zdobyte przez Amnesty International w pierwszych miesiącach 2004 r.
Bułgaria
Zanotowano wzrost liczby napadów na Romów na tle rasowym w pierwszych miesiącach 2004 roku.
30 kwietnia Georgi Angelov został podobno brutalnie pobity przez dwóch mężczyzn, którzy brzytwą odcięli mu ucho. Rzekomo w tym, jak i w innych przypadkach przeprowadzono śledztwo, lecz bez wyraźnych efektów. Lokalne organizacje praw człowieka nawołują o skuteczniejsze patrolowanie dzielnic Romów oraz wiedzą o miejscach spotkań skinheadów.
16 stycznia Assen Zarev z dzielnicy Fakulteta w stolicy kraju, został według informacji, które do nas dotarły brutalnie pobity przez oficerów policji w pobliżu jego domu. Grożono mu, że zostanie zastrzelony, jeśli nie poda informacji o miejscu pobytu mężczyzn podejrzanych o ścięcie drzewa w pobliskim lesie. Assen Zarev zdobył później zaświadczenie z zakładu medycyny sądowej, opisujące obrażenia odpowiadające znęcaniu się nad nim.
Drugi przypadek w okolicy Sofii miał miejsce 20 stycznia, kiedy to 16 oficerów przeszukało niektóre domy i podobno aresztowało i ubliżało przypadkowo wybranym 17 mężczyznom. Podczas akcji policja wtargnęła do niezamieszkałych wówczas domów, stłukła szyby, zniszczyła meble i sprzęt domowy. Prokurator Okręgowy z Sofii podobno wszczął postępowanie w sprawie znęcania się nad Assanem Zarevem i akcji policji z 20 stycznia.
Czechy
W styczniu trzech młodocianych zostało skazanych przez sąd w Jeseniku na karę trzech lat więzienia w zawieszeniu, za napaść na parę Romów w ich domu, 28 czerwca 2003 r. Przyszli oni do domu rodziny Ziga, rozkazali otworzyć drzwi, podając się za oficerów policji. Gdy ciężarna, 21-letnia Lydie Zigova otwarła drzwi, została uderzona w twarz kostką brukową i w rezultacie straciła wzrok w ranionym oku. Jan Ziga został zaatakowany pękniętą butelką i cierpiał z powodu ran zadanych w twarz i klatkę piersiową.
3 marca, dwóch skazanych napadło na przystanku autobusowym na Lukasa Tokara, młodego Roma chorego umysłowo. Tokar został później przewieziony do szpitala z powodu złamanego nosa. Policja zatrzymała przestępców, którzy byli według niektórych źródeł oskarżeni w związku z tym napadem.
14 kwietnia, Martin Stiskala napadł 19-letniego Roma przed restauracją w Jeseniku. Na początku Stiskala wykrzykiwał rasistowskie obelgi i pluł na ziemię, a następnie przewrócił i kopał Roma, jednak ten zdołał przytrzymać Stiskalę do przyjazdu policji i zatrzymania go. Według informacji sąd rejonowy w Jeseniku skazał Stiskalę 8 czerwca na dwa lata pozbawienia wolności w zawieszeniu za napaść na tle rasowym.
Grecja
Amnesty International jest zaniepokojona bezkarnością policji. Śledztwa w sprawie okrucieństwa policji w stosunku do młodocianych Romów trafiały właśnie do tych wydziałów policji, w których pracowali funkcjonariusze rzekomo odpowiedzialni za popełnienie tych przestępstw.
Amnesty International wyraziła swoje obawy odnośnie zakwaterowania i środków do życia rodzin Romów, które zostały wyeksmitowane przez władze Grecji z trzech lokalizacji w Atenach, miejsc przeznaczonych na budowę Wioski Olimpijskiej. Władze nie dopilnowały sprawnej przeprowadzki do pomieszczeń zastępczych i w ten sposób naruszyły Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (ICESCR), który Grecja podpisała i ratyfikowała.
Rumunia
11 marca Bela Dodi i inni Romowie zbierali złom w kopalni Coroiesti w miejscowości Vulcan, okręg Hunedoara, gdy zostali napadnięci przez prywatnych strażników. Podobno ciężko pobili oni czterech mężczyzn. Bela Dodi biegł starając się uciec, upadł, uderzył się w głowę i w konsekwencji zmarł. Mówi się, że śledztwo w sprawie śmierci Bela Dodi’ego i znęcania się nad czterema pozostałymi mężczyznami zostało wszczęte.
Rosja
W maju policja z Petersburga rozpoczęła operację skierowaną przeciwko Romom, akcję, która zgodnie z obawami Amnesty International doprowadziła do pogwałceń praw człowieka Romów. W Obukhovo, region Petersburga, wioski Romów zostały doszczętnie spalone rzekomo przez oficerów policji.
Romowie z regionu Pskov w północno-zachodniej Rosji, byli też zmuszani do opuszczenia swych domów z powodu gróźb ataków skinheadów oraz nieskutecznej ochrony ze strony policji.
Słowacja
W lutym protesty członków mniejszości romskiej we wschodniej Słowacji, które były rzekomo zaognione zmianami w przepisach dotyczących opieki zdrowotnej, przerodziły się w niektórych przypadkach w zamieszki i szabrownictwo. Nie dość, że Amnesty International nie zgadza się na przemoc, to zaniepokoiły ją doniesienia o nadużyciu siły przez policję, obelgach na tle rasowym, jak i umyślnym znęcaniu się. Według pozyskanych informacji funkcjonariusze bili pałkami, także pałkami elektrycznymi, kopali i fizycznie atakowali mężczyzn, kobiety i dzieci nie zważając na ich wiek czy fizyczny/ psychiczny stan zdrowia. Podobno niektórzy policjanci kierowali pod adresem ofiar rasistowskie obelgi. Przynajmniej 26 osób zostało zatrzymanych i wziętych do aresztu, gdzie podobno byli oni bici i poniżani.
25 lutego w Caklov, policja przybyła do domów wielu kobiet podejrzanych o kradzież jedzenia z państwowych sklepów w mieście. Policjanci chcieli aresztować kobiety, rzekomo gonili je grożąc pałkami, a jeden z oficerów kilkakrotnie uderzał w głowę 3-letniego G.G. Chłopiec otrzymał później pomoc lekarską, a ów oficer odwiedził i przeprosił jego rodzinę za swoje zachowanie. 25 lutego aresztowano 23 kobiety i 2 mężczyzn, a kolejnych 14 kobiet zatrzymano następnego dnia. Podczas aresztowań niektórzy funkcjonariusze wyzywali podejrzane od „dziwek”, „brudnych Cyganek” i wypowiadali inne rasistowskie obelgi.
W przeciągu pierwszych sześciu miesięcy 2004 r., Europejska Komisja przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI) opublikowała raporty dotyczące rasizmu, ksenofobii, antysemityzmu i nietolerancji w wielu krajach. W swoim trzecim raporcie, odnośnie Bułgarii, Komisja stwierdza, iż wciąż są tam obecne stereotypy, uprzedzenia i dyskryminacja grup mniejszościowych, zwłaszcza Romów, jak i imigrantów, uchodźców oraz starających się o azyl. Komisja ta podkreśla problem segregacji dzieci Romów w szkołach. W raporcie o Republice Czeskiej, Komisja chwali rząd za wysiłki włożone w walkę z dyskryminacją rasową, a szczególnie za narodowy plan integracji Romów z społeczeństwem. Jednakże, ECRI niepokoi fakt, iż rekomendacje zasugerowane w poprzednim raporcie nie zostały wprowadzone w życie, zwłaszcza walka z dyskryminacją i nierównością na poziomie lokalnym. Na Węgrzech Komisja ocenia, że mniejszość romska jest w dalszym ciągu „poważnie krzywdzona w wielu dziedzinach życia, a szczególnie w opiece medycznej, gospodarce mieszkaniowej, zatrudnieniu i edukacji.” Podobnie jest na Słowacji, zgodnie z raportem Komisji, która wystosowała do władz dalece posunięte rekomendacje i wzywa między innymi do „rozpoczęcia pełnego, jawnego i bezstronnego śledztwa w sprawie domniemanych sterylizacji kobiet romskich bez ich całkowitej zgody.”
W tym samym czasie, Komitet ONZ przeciwko Torturom zastanawiał się nad trzecim okresowym raportem Bułgarii pod kątem Konwencji przeciwko Torturom i innym Okrutnym, Nieludzkim i Poniżającym Traktowaniu lub Karaniu. Komitet wyraził między innymi swoje obawy o „kilka przypadków rzekomego znęcania się nad zatrzymanymi osobami, które to nadużycia mogą przekształcić się w tortury, szczególnie podczas policyjnych przesłuchań mających niewspółmierny wpływ na Romów”. Komisja obawia się też o „brak niezależnego systemu zajmowania się skargami oraz że przypadki złego traktowania nie są zawsze właściwie i bezstronnie badane…”. Po rozpatrzeniu trzeciego raportu Czech, Komisja ONZ niepokoi się o „stale powtarzające się przypadki aktów przemocy wobec Romów oraz niechęć ze strony policji do zapewnienia im odpowiedniej ochrony i do zbadania takiego przestępstwa, mimo wysiłków włożonych przez państwo-stronę w przeciwdziałanie takim aktom”.
Więcej na: http://news.amnesty.org/index/ENGEUR0129042004