W kwietniu 2004 roku sąd wojskowy dla rejonu Północnego Kaukazu uznał, że 11 stycznia 2002 w pobliżu wioski Daj jednostka prowadziła operację specjalną przeciwko uzbrojonemu bojownikowi czeczeńskiemu. Sąd stwierdził, że podczas kontroli samochodów na drodze pomiędzy wsiami Szatoj i Daj kpt. Eduard Ulman rozkazał swoim ludziom otworzyć ogień do samochodu cywilnego, po tym jak kierowca zignorował polecenie, by się zatrzymać. Jeden z pasażerów – Said Alaschanow – dyrektor wiejskiej szkoły, zginął natychmiast. Dwóch innych z piątki pasażerów zostało rannych. Według oskarżenia, mężczyźni pod dowództwem kpt. Eduarda Ulmana zabrało pięciu cywilów, którzy przeżyli do opuszczonego gospodarstwa, które znajdowało się w pobliżu. Zabrali Abdul-Wahaba Satabajewa, wicedyrektora lokalnej szkoły, leśnika Szahbana Bachajewa, kierowcę samochodu Hamzata Taburowa, ciężarną matkę siedmiorga dzieci Zainap Dżaaathanovą oraz Dżamlaiła Musajewa (czasami występującego jako Magomed Musajew). Udzielili pierwszej pomocy rannym i zatrzymali ich do czasu, kiedy kpt. Ulman doniósł przez radio o incydencie majorowi Aleksiejowi Perelewskiemu, który przekazał jego raport komendantowi jednostki wojskowej.
Sąd stwierdził, że mjr Aleksiej Perelewski przekazał później przez radio kpt. Eduardowi Ulmanowi wiadomość od komendanta jednostki wojskowej, w której ten rozkazał eliminację zatrzymanych cywilów. Kapitan przekazał ten rozkaz swoim podwładnym. Według oskarżenia, kpt. Ulman rozkazał podwładnym, aby powiedzieli tym pięciu osobom, że mogą swobodnie odejść, a potem zastrzelić ich, kiedy będą odchodzić. Aleksander Kałagański i Władimir Wojewodin wykonali ten rozkaz i postrzelili na śmierć Abdul-Wahaba Satabajewa, Szahbana Bachajewa. Hamzata Taburowa i Zainap Dżavathanową, ułożyli ich ciała w samochodzie i podpalili go. Dżamlaił Musajev podobno uciekł, ale później zmarł w wyniku odniesionych ran.
W czasie pierwszego procesu w kwietniu 2004 roku czterech oficerów nie zaprzeczyło, że zamordowało cywilów, ale powoływało się na to, że wypełniali rozkazy. Ława przysięgłych uznała, że nie są wini postawionych im zarzutów.
Uniewinnienie spotkało się z szeroką krytyką. Po apelacji złożonej przez rodziny ofiar Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego Federacji Rosyjskiej unieważnił wyrok z sierpnia 2004 i odesłał sprawę do tego samego sądu wojskowego w Rostowie nad Donem do ponownego rozpatrzenia, ale z inną ławą przysięgłych. Ta została wybrana w południowej Rosji, a werdykt jest spodziewany w maju 2005 roku.
Tło wydarzeń
Drugi konflikt czeczeński od początku, czyli od 1999 roku, charakteryzuje się systematycznym naruszaniem międzynarodowego prawa humanitarnego i praw człowieka, popełnianym na szeroką skalę. Pomimo oświadczeń urzędników rosyjskich i promoskiewskich Czeczenów, że sytuacja uległa -normalizacji-, konflikt i towarzyszące mu łamanie praw człowieka trwają nadal. Szeroko opisane są przypadki pozasądowych egzekucji, bezprawnych morderstw, arbitralnych zatrzymań, -zaginięć- i tortur, w tym gwałtów, oraz brutalnego traktowania, popełnianych przez obie strony konfliktu z równym poczuciem niemal bezkarności.
Zalecane działania
Prosimy o jak najszybsze wysyłanie apeli, po rosyjsku lub po polsku:
– wyrażając zaniepokojenie pierwotnym uniewinnieniem kpt. Eduarda Ulmana (Eduard Ulman), por. Aleksandra Kałagańskiego (Alexander Kalaganskii), sierżanta Władimira Wojewodina (Vladimir Voevodin) i majora Aleksieja Perelewskiego (Alexei Perelewskii), których linia obrony polegała na twierdzeniu, że wykonywali rozkazy;
– prosząc, by obecny proces przebiegał według standardów wytyczonych przez międzynarodowe prawo praw człowieka, oraz aby dochodzenie i oskarżenie były niezależne i bezstronne;
– wzywając władze rosyjskie do wyznaczenia wszystkich osób odpowiedzialnych za morderstwo Abdul-Wahaba Satabajewa (Abdul-Wakhab Satabaev), Szahbana Bachajewa (Shakhban Bakhaev), Hamzata Taburowa (Khamzat Tuburov), Zainap Dżawathanowej (Zainap Dzhavatkhanova) i Dżamlaiła Musajewa (Jamlail Musaev), zwłaszcza komendanta jednostki wojskowej, który podobno mjr. Perelewskiemu dał rozkaz wyeliminowania cywilów;
– oświadczając, że umyślne morderstwo cywili i rozkaz, że nikt nie ma przeżyć, tworzą poważne naruszenia prawa wojny na mocy Konwencji Genewskich i ich Protokołu II, i że Federacja Rosyjska – jako wysoka umawiająca się strona – jest zobowiązana podawać do sądu wszystkie osoby podejrzane o zlecanie lub popełnianie tych zbrodni;
– wzywając Federację Rosyjską do przestrzegania warunków Statutu Rzymskiego Międzynarodowego Trybunału Karnego, który reprezentuje obecny konsensus społeczności międzynarodowej w definicjach i procedurach odnoszących się do zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości – którego jest sygnatariuszem;
– wskazując, że zamordowanie Abdul-Wahab-Satabajewa, Szahbana Bachajewa, Hamzata Tubarowa, Zainap Dżawathanowej i Dżamlaiła Musajewa zdaje się stanowić naruszenie art. 2 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (prawo do życia), której Rosja jest stroną, oraz że zastosowanie śmiertelnej siły w przypadku śmierci Saida Alashanowa powodują na mocy artykułu 2 poważne zaniepokojenie;
– potępiając poważne i systematyczne naruszenia praw człowieka, trwające w Republice Czeczenii i wzywając władze rosyjskie do podjęcia natychmiastowych środków, aby położyć im kres.
ADRESY:
Prezydent Federacji Rosyjskiej
Vladimir PUTIN
Kreml, Moskwa, Federacja Rosyjska
Fax: + 7 095 206 85 10 / 206 51 73 / 230 24 08 (poprosić o sygnał faksu)
Email: [email protected] (można też wysłać list ze strony: http://president.kremlin.ru/eng/articles/send_letter_Eng1a.shtml)
Zwrot grzecznościowy: Szanowny Panie Prezydencie
Prokurator Generalny Federacji Rosyjskiej
Vladimir USTINOV
Ul. B. Dimitrovka 15a, 103793 Moskwa K-31, Federacja Rosyjska
Fax: + 7 095 292 8848 / 921 4186 (poprosić o sygnał faksu)
Zwrot grzecznościowy: Szanowny Panie Prokuratorze
PROSIMY O NATYCHMIASTOWE WYSYŁANIE APELI. W razie wysyłania listów po 31 maja, prosimy skontaktować się z Zespołem ds. Rosji i Białorusi, [email protected]