Europejski Trybunał Praw Człowieka orzekł, że naruszono prawo do życia i zakaz tortur, jak również prawa do skutecznego środka odwoławczego i pokojowego korzystania z własności (artykuły: 2, 3 i 13 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art.. 1 Protokołu nr 1 do tej Konwencji).
W sprawach Chaszyjew przeciwko Rosji i Akajewa przeciwko Rosji Trybunał uznał, że za śmierć krewnych osób, które złożyły skargę, zamordowanych przez funkcjonariuszy, winę ponosi państwo, sprowadzając to do złamania prawa do życia (art. 2). W wyroku dotyczącym spraw: Isajewa przeciwko Rosji, Jusupowa przeciwko Rosji, Bazajewa przeciwko Rosji oraz w osobnym wyroku dotyczącym szóstej sprawy -Isajewa przeciwko Rosji-. Trybunał uznał, że władze Rosji, planując i przeprowadzając operacje wojskowe, zaniechały obrony prawa do życia osób składających skargę i ich krewnych. Sześciu tym osobom sąd przyznał rekompensatę finansową.
-Trybunał Europejski orzekł, że w tych sześciu przypadkach władze rosyjskie zawiodły w prowadzeniu efektywnych dochodzeń w sprawie wydarzeń prowadzących do łamania praw do życia i skutecznego środka odwoławczego (art. 13). Fakt ten uzmysławia, że Rosja ponosi ciągle porażkę nie tylko w kwestii ochrony praw człowieka podczas konfliktu zbrojnego, ale także -poprzez skuteczne dochodzenia i skazywanie osób za nie odpowiedzialnych- w kwestii zapewnienia sprawiedliwości ofiarom naruszania praw człowieka- powiedziała Amnesty International.
-Te wyroki stanowią znaczący krok ku zakończeniu bezkarności sprawców naruszeń praw człowieka w Czeczenii. Uznają bowiem fakt, że poważne naruszenia praw człowieka mają tam miejsce i że odpowiedzialność za nie ponosi Federacja Rosyjska-.
Wiele osób, które złożyły skargi do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w tym także ci, których sprawy w Strasbourgu już rozpatrzono, stało się ofiarami represji. Niektórzy byli zastraszani, innych nękali funkcjonariusze państwowi, niektórzy zostali zamordowani lub -zaginęli-. Pomimo poważnego ryzyka dla bezpieczeństwa swego i ich krewnych, którzy byli torturowani i brutalnie traktowani, -zaginęli- lub których własność zniszczono podczas masowych ataków na ludność cywilną, ci ludzie nie pozwalają sobie milczeć i wciąż domagają się sprawiedliwości.
Amnesty International wzywa rząd Federacji Rosyjskiej do:
– wprowadzenia w życie, bez żadnych opóźnień, orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka;
– podjęcia natychmiastowych kroków, by położyć kres łamaniu praw człowieka w kontekście konfliktu zbrojnego w Czeczenii;
– przeprowadzenia dochodzeń w sprawie wszystkich zarzutów o łamanie praw człowieka i postawienia przed sądem osób za nie odpowiedzialnych;
– podjęcia odpowiednich środków, aby zapobiec przyszłym działaniom odwetowym wobec osób, które szukają zadośćuczynienia przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka;
– zapewnienia, że szybko przeprowadzone zostaną dokładne i niezależne dochodzenia w sprawie wszystkich zarzutów o stosowanie odwetu, a osoby odpowiedzialne za te zbrodnie zostaną postawione przed sądem.
Tło wydarzeń
W czasie konfliktu zbrojnego, który toczy się w Republice Czeczenii, Amnesty International wzywa federalne władze Rosji oraz władze Czeczenii do postawienia przed sądem tych, którzy popełnili poważne naruszenia praw człowieka: pozasądowe egzekucje, -zaginięcia-, tortury – w tym gwałty – i brutalne traktowanie w miejscach zatrzymań oraz masowe ataki na cywilów.
Sześć spraw, wniesionych przez European Human Rights Advocacy Centre we współpracy z Centrum Praw Człowieka Memoriał, dotyczy:
– ostrzału powietrznego przez rosyjskie siły federalne konwoju uchodźców z Groznego w październiku 1999 roku (Isajewa przeciwko Rosji -nr 57947/00, Jusupowa przeciwko Rosji- nr 57948/00, Bazajewa przeciwko Rosji – nr 57949/00), sprawa dotyczy także zamordowania dwojga dzieci i synowej Mietki Isajewej;
– -zaginięcia- i późniejszego odnalezienia ciał pięciu osób w Groznym w styczniu 2000 roku, które nosiły ślady tortur i brutalnego traktowania (Chaszyjew przeciwko Rosji – nr 57942/00 i Akajewa przeciwko Rosji – nr 57945/00);
– ostrzału powietrznego i artyleryjskiego wsi Katyr-Jurt 4 lutego 2000, w wyniku którego śmierć ponieśli syn i trzy siostrzenice Zary Isajewej (Isajewa przeciwko Rosji, nr 57950/00).
Pełny tekst wyroku znajduje się na stronie www.coe.int.
