Reżyseria: Erik Gandini i Tarik Saleh
Zdjęcia: Carl Nilsson i Lukas Eisenhauer
Montaż: Mikkel E.G Nielsen i Thomas Lagerman
Muzyka: Krister Linder
Producent: Kristina Åberg
Koproducent: Mikael Olsen
Produkcja: Atmo Media Network, Szwecja 2005
Koprodukcja: Zentropa Entertainment
Współpraca produkcyjna: Swedish Television, Finnish YLEIS oraz Swedish Film Institute, Danish Film Institute, Nordic Film & TV fund
Czas projekcji: 80 minut
Dystrybucja w Polsce: Against Gravity
Premiera: marzec 2006
O FILMIE
-Guantanamo- staje się dziś niemal synonimem słowa -więzienie- Niechlubne praktyki, jakim poddawani są tamtejsi więźniowie, odbiły się echem w całym cywilizowanym świecie. Stały się też tematem najnowszego filmu ERIKA GANDINIEGO (-Nadprodukcja. Terror konsumpcji-), jednego z najczęściej nagradzanych współczesnych dokumentalistów. Współautorem -GITMO – NOWE PRAWA WOJNY- jest TARIK SALEH, który pracował już z Gandinim przy jego poprzednich filmach. Głównym koproducentem szwedzkiego dokumentu jest firma Larsa von Triera Zentropa Entertainment. Światowa premiera filmu odbyła się w listopadzie 2005 roku w Amsterdamie podczas jednego z najważniejszych festiwali poświęconych filmowi dokumentalnemu – IDFA. Polska jest trzecim krajem, na którego ekrany trafia -GITMO-
Historia GUANTANAMO sięga końca XVIII wieku, gdy stacjonował tu brytyjski garnizon. W 1819 roku francuscy kolonizatorzy założyli na południowym wschodzie Kuby miasto, a niemal 100 lat później kilkanaście kilometrów od niego Amerykanie zbudowali bazę wojskową. Od tej pory terytorium było elementem sporów między Kubą i Stanami Zjednoczonymi (USA dzierżawi teren od Kuby). Obecnie U.S. Naval Station Guantanamo Bay obejmuje obszar 116 km2. Wątpliwą popularność zyskało w ostatnich latach. Po ataku terrorystycznym z 11 września 2001 roku Amerykanie zorganizowali w bazie więzienie, w którym są przetrzymywani domniemani terroryści. Szacuje się, że obecnie jest ich przeszło pięciuset, a reprezentują niemal 40 narodowości. Ich niejasna sytuacja legislacyjna (na Kubie nie obowiązuje cywilne prawo USA) i tortury, jakim są poddawani powodują oburzenie międzynarodowej opinii publicznej.
-GITMO – NOWE PRAWA WOJNY- to perfekcyjnie zrealizowany dokument śledczy. Gandini z właściwą sobie dociekliwością szuka odpowiedzi na nurtujące go pytania. Kim są więźniowie przetrzymywani w Guantanamo- Czy nie obowiązuje ich konwencja genewska-
Pomysł filmu narodził się w kwietniu 2003 roku. Opinią publiczną Szwecji wstrząsnęła wtedy sprawa 24-letniego Mehdiego Ghezali (Szweda pochodzenia arabskiego) aresztowanego w Afganistanie w 2001 roku przez CIA, które podejrzewało go o działalność terrorystyczną. Ojciec Mehdi;ego koczował wiele dni w centrum Sztokholmu protestując przeciw bezprawnemu przetrzymywaniu jego syna. Okazało się, że chłopak jest więziony w Guantanamo, bo żeby tam trafić wystarczy zaledwie podejrzenie, że jest się członkiem al Kaidy.
Dla Gandiniego i Saleha pierwszym tropem był krótki artykuł w -The Wall Street Journal- w którym amerykański generał Rick Baccus wspomniał o Guantanamo. Wkrótce ekipa wyruszyła na Kubę. Szwedów bardzo zaskoczył fakt, że samo wejście do bazy okazało się bardzo proste. Filmowcy czuli się niemal jak turyści podczas wakacji na Karaibach. -To było niemal surrealistyczne doświadczenie- wspominają Gandini i Saleh. W Guantanamo pokazano im niemal wszystko z wyjątkiem tego, co ich najbardziej interesowało – więzienia. By dociec prawdy realizatorzy w ciągu dwóch lat kilkakrotnie odwiedzali bazę. Podróżom ekipy towarzyszyły liczne rozmowy telefoniczne, w których amerykańscy oficjele próbowali w dyplomatyczny sposób pozbyć się nieustępliwych filmowców.
Film zrealizowany jest w konwencji reportażu. Sekwencje z bazy wojskowej sąsiadują z wywiadami oraz archiwalnymi zdjęciami z politycznych debat i szokującymi scenami torturowanych więźniów. Reżyserom udało się namówić do rozmów nie tylko stacjonujących w Guantanamo żołnierzy, ale też uwolnionego stamtąd Mehdi’ego Ghezali i kierującego bazą generała Geoffreya Millera. Na wywiad zgodziła się również pułkownik Janis Karpinski, dowódca irackiego więzienia w Abu Ghraib. Zdjęcia torturowanych i poniżanych Irakijczyków obiegły niedawno cały świat. O podobnych -metodach śledczych- opowiadają bohaterowie -GITMO – NOWE PRAWA WOJNY-, choć wypowiedzi amerykańskich wojskowych rzadko wykraczają poza -regulaminowe- formułki.
Produkcja filmu trwała przeszło dwa lata: od 2003 do 2005 roku. Oprócz bazy w Guantanamo realizatorzy odwiedzili: Waszyngton, Sztokholm, Bukareszt i więzienie Abu Ghraib w Iraku. Zdjęcia były kręcone kamerą Super 16mm i DV-CAM.
Filmowe śledztwo Gandiniego i Saleha nie przyniosło odpowiedzi na wszystkie dręczące ich pytania. Ale o Guantanamo upominają się nie tylko filmowcy, ale też liczne organizacje humanitarne na świecie (Amnesty International określa -Gitmo- jako -gułag-) oraz politycy. O zamknięcie więzienia w Guantanamo apelują m.in. byli prezydenci USA: Bill Clinton i Jimmy Carter. Niedawno prawdziwą medialną burzę wywołało podejrzenie, że tajne więzienia CIA znajdują się również w Polsce. Czy świat pozna kiedyś całą prawdę o Guantanamo-
GŁOSY PRASY
-GITMO- to film zrobiony z pozycji lewicowych, ale pozbawiony histerii produkcji Michaela Moore’a;
Ivar Ekman -International Herald Tribune-
-Gandini i Saleh celowo budują nastrój konspiracji rodem z rasowego thrillera, co podkreśla złowieszczo brzmiąca muzyka (…).-
Geoffrey Macnab -Sreen Daily-
TWÓRCY
ERIK GANDINI (reżyser)
Erik Gandini urodził się i dorastał we Włoszech. W 1994 roku, wieku 27 lat, nakręcił swój pierwszy film dokumentalny -Raja Sarajevo- poświęcony grupie młodych ludzi ze stolicy byłej Jugosławii. Kolejne filmy -Not without Prijedor-, -Amerasians-, zdradzały polityczne i społeczne pasje reżysera. W 2001 roku wspólnie z Tarikiem Salehem nakręcił telewizyjny dokument o fenomenie Che Guevary – -Sacrificio: Who Betrayed Che Guevara-. Największą popularność – i szereg prestiżowych nagród- przyniosła mu nakręcona dwa lata później głośna -Nadprodukcja. Terror konsumpcji- (-Surplus: Terrorized Into Being Consumers-), prezentowana w Polsce podczas Warsaw Doc Review 2004. Jego najnowszą realizacją jest -GITMO-NOWE PRAWA WOJNY-, którego premiera odbyła się na ostatnim Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych (IDFA) w Amsterdamie.
TARIK SALEH (reżyser)
Tarik Saleh przyszedł na świat w 1972 roku. W jego żyłach płynie krew egipska i szwedzka. Pierwsze artystyczne działania realizował jako malarz grafitti w Sztokholmie. Później wyjechał do Egiptu, gdzie pracował m.in. jako dyrektor artystyczny w magazynie -;Alive-Po powrocie do Szwecji pracował w prasie (-Atlas-) i telewizji (SVT) oraz napisał scenariusz sitcomu -;En klass för sig- wspólnie z Hampusem Jossefsonem i Pią Gradwall. Ważnym momentem w jego karierze było spotkanie z Erikiem Gandinim. Ich pierwszą wspólną realizacją był dokument –Sacrificio: Who betrayed Che Guevara-. Saleh kręci też krótkie animowane filmy dla Atmo Animation Studio.
KRISTINA ÅBERG (producentka)
Kristina Åberg jest absowentką dziennikarstwa i nauk politycznych na uniwersytecie w Sztokholmie. Zawodową karierę rozpoczęła jako reporterka i producentka radiowa w Indiach. Pod koniec lat 80. zadebiutowała w publicznej szwedzkiej telewizji SVT. Jako reporterka i producentka pracowała w Afryce Południowej, Bośni, USA i na Bliskim Wschodzie. W 2000 roku założyła Atmo Media Network, gdzie czuwa nad produkcją wielu realizacji wytwórni.
FESTIWALE (2005/2006)
IDFA, Amsterdam
MFF w Miami
FF w Sao Paolo
MFF w Singapurze
MFF w Gothemburgu