AI Index: AMR 51/014/2006 (Public)
Obawy Amnesty International
Komisje wojskowe zostały ustanowione na podstawie rozporządzenia Prezydenta Busha z dnia
13 listopada 2001 roku w sprawie postępowania wojskowego dotyczącego zatrzymania, traktowania i sądzenia pewnych osób, które nie są obywatelami USA w czasie wojny z terroryzmem. Komisje działają według Regulacji i Instrukcji dla Komisji Wojskowych, ustanowionych przez władze wykonawcze. Do stycznia 2006 dziewięć osób przetrzymywanych w Guantanamo miało być przez nie sądzonych.
Amnesty International przeciwstawia się prowadzeniu procesów przez komisje wojskowe w Guantanamo, gdyż narusza to międzynarodowe standardy sprawiedliwego precesu:
- Komisje są zależne od władzy wykonawczej.
- Oskarżony nie ma możliwości odparcia niektórych dowodów, uznanych za -tajne-.
- Oskarżony może być wyłączony z niektórych części procesu.
- Komisje mogą uznać za dowód zeznania uzyskane w drodze torturowania lub nieludzkiego traktowania.
- Prawo apelacji w niezależnym i bezstronnym sądzie jest poważnie ograniczone.
- Komisje dyskryminują ze względu na obywatelstwo (sądzą tylko nie-obywateli USA).
- Prawo do reprezentowania samego siebie i do skutecznej obrony są naruszone. Zgodnie z procedurami komisji, oskarżony może być broniony tylko przez przypisanego do jego sprawy wojskowego doradcę.
W ciągu półtora roku od rozpoczęcia przedprocesowych postępowań, doszło do nich tylko trzy razy. W listopadzie 2004 roku sędzia sądu federalnego przerwał postępowanie w sprawie Salim Ahmed Hamdan, kwestionując jego rzetelność. Wyrok został odrzucony w drodze apelacji i sprawa będzie sądzona ponownie przez Sąd Najwyższy w marcu 2006.
W międzyczasie wprowadzono pewne zmiany proceduralne, które nie dotyczą jednak kwestii niepokojących Amnesty International.
Choć obydwaj oficerowie zajmujący się przypadkiem, sprawiali wrażenie bezstronnych i starali się, aby oskarżony w pełni uczestniczył w sprawie i rozumiał jej przebieg, ich wysiłki nie mogą zaradzić problemom leżącym u podstaw błędnego systemu. Amnesty International nie przestaje wzywać USA do przerwania prac komisji i do sądzenia wszystkich oskarżonych w sądach, których procedury spełniają międzynarodowe standardy.
Amnesty International wyraża także niepokój o sprawę Omara Khadra, który został zatrzymany jako nieletni w Afganistanie. Według zwyczajowego prawa międzynarodowego, dzieci dotknięte przez konflikty zbrojne są uprawnione do specjalnego traktowania i ochrony odpowiedniej dla ich wieku. Aresztowanie, zatrzymanie lub uwięzienie dziecka powinny być traktowane jako środki ostateczne i stosowane przez możliwie najkrótszy czas. Dzieci pozbawione wolności należy przetrzymywać w izolacji od dorosłych. Amnesty International obawia się także, że dowody wykorzystane przeciw Omarowi Khadrowi mogły być uzyskane w okresie, gdy jako małoletni, był on przetrzymywany bez kontaktu z rodzicami, opiekunem ani prawnym przedstawicielem i w warunkach, które nie wykluczają tortur.
Sprawa Ali Hamza Ahmed Sulayman Al Bahlul’a
Ali Hamza Ahmed Sulayman Al Bahlul Ali al-Bahlul, obywatel Jemenu, został oskarżony o wielokrotne działanie w konspiracji. Jego sprawa była jako pierwsza sądzona przez komisję. Po raz pierwszy stanął on przed komisją w sierpniu 2004. Postępowanie było nadzorowane przez oficera – przewodniczącego. Ława przysięgłych nie była obecna ze względu na zmiany w początkowych regulacjach procedur komisji.
Gdy Ali al-Bahlul po raz pierwszy stanął przed komisją w sierpniu 2004, wyraził chęć reprezentowania siebie. Jako alternatywne rozwiązanie poprosił o reprezentację prawnika z Jemenu. Gdyby żadne z jego żądań nie zostało spełnione, byłby – według własnych słów – -zmuszony uczestniczyć w procesie wyłącznie jako słuchacz-.
W czasie postępowania wyraził on dwie poważne obawy co do pracy komisji. Jedna dotyczyła wykorzystania tajnych dowodów, nieznanych oskarżonemu; druga zaś – dyskryminacji na tle narodowościowym. Komisje z zasady sądzą nie-obywateli USA. Ali al-Bahlul wskazał jednak na przypadek dwóch obywateli Wielkiej Brytanii, początkowo mających stanąć przed komisją, a następnie zwolnionych bez wyroku po interwencji rządu brytyjskiego.
Ali al-Bahlul wyraził także swój brak akceptacji dla sądu i jego praw oraz zamiar bojkotowania postępowania poprzez wykonany dłonią arabski znak -bojkot-. W tym momencie zdjął słuchawki z tłumaczeniem postępowania na język arabski.
Gdy Ali al-Bahlul przestał uczestniczyć w postępowaniu, oficer przewodniczący stwierdził, że nie może on reprezentować siebie z dwóch różnych powodów. Po pierwsze, jego odmowa uczestnictwa w procesie czyniłaby dalsze postępowanie niemożliwym. Drugim powodem był język stosowany w procedurach. Major Tom Fleener, wojskowy doradca obrony Alego al-Bahlula, wniósł o wycofanie jego reprezentacji ze względu na życzenie jego klienta. Wniosek ten został jednak odrzucony.
Przypadek Omara Khadr
Omar Khadr, obywatel Kanady aresztowany w wieku 15 lat, był zatrzymany przez około trzy i pół roku, przebywając w tym czasie stale we wspólnych celach z dorosłymi. Twierdzi, że był torturowany I nieludzko traktowany w trakcie uwięzienia zarówno w Afganistanie, jak i w Guantanamo. Według dokumentów sądowych przechowywanych w USA i w Kanadzie był on wielokrotnie przesłuchiwany przez śledczych obu krajów, doszło do naruszeń takich jak długotrwałe narażenie na stres, grożenie gwałtem, oblewanie rozpuszczalnikiem, używanie go jako -żywej miotły-. Kanadyjski Sąd Federalny stwierdził w sierpniu 2005, że rząd kanadyjski nie ma prawa do dalszego przesłuchiwania Omara Khadra. Nie ma informacji o próbach jego edukacji lub rehabilitacji.
Omar Khadr był oskarżony o cztery przestępstwa, w tym działanie w konspiracji i zabójstwo żołnierza USA. Był reprezentowany przez doradcę wojskowego i przez cywilnego adwokata. Także w jego przypadku została podniesiona kwestia prawa do wyboru obrońcy, gdy Omar Khadr zażądał specyficznego obrońcy wojskowego jako akceptowalnego według procedur działania komisji. Decyzja w tej sprawie nie została jeszcze podjęta. W międzyczasie oficer przewodniczący oświadczył, że postępowanie może być prowadzone dalej, nawet, jeśli żądanie zaakceptowania obrońcy wstrzymałoby postępowanie sądu wojennego.
Obrona poprosiła oficera przewodniczącego o pouczenie urzędu oskarżyciela w sprawie wydawania nieostrożnych stwierdzeń. Poprzedniego dnia, w czasie konferencji prasowej, Główny Oskarżyciel wypowiadał się m.in., że Omar Khadr -musi się czuć samotny w czasie Święta Eid bez swojego przyjaciela Osamy bin Ladena-.
Inne obawy
Pomimo znaczącej poprawy w kwestii tłumaczeń sądowych, problem ten wciąż wymaga uwagi. Zdarzały się przypadki niedokładnych i niepełnych tłumaczeń.
Zespół obrońców wymaga wsparcia osobowego. Major Fleener został wezwany do ponownego objęcia tej sprawy niecałe trzy miesiące temu, a w grudniu 2005 został wyznaczony także do innego przypadku. Oskarżycieli jest zaś trzech, a liczba ta może wkrótce wzrosnąć.