AI Index: EUR 71/002/2004 (Public)

Grupa organizacji pozarządowych przyjęła z zadowoleniem bieżące kroki podjęte przez Ministra Zdrowia Czech, mające na celu wycofanie z użycia -łóżek klatek- w zakładach psychiatrycznych.

13 czerwca 2004 roku, Czeski Minister Zdrowia, Jozef Kubinyi, wydał oświadczenie prasowe, w którym zapewniał, że zlecił dyrektorom wszystkich zakładów zdrowia natychmiastowe zaprzestanie używania -łóżek klatek-, wzywał również do wyeliminowania z użycia -łóżek sieci- do końca roku 2004. Radził także zastąpić łóżka izolatkami oraz zwiększeniem liczby personelu, uznając to za  warunek polepszenia opieki nad ludźmi upośledzonymi psychicznie. Decyzja ta została podjęta kilka dni po tym, jak władze otrzymały petycję od JK Rowling – autorki Harrego Pottera.
-Łóżka klatki- łóżka podtrzymywane przez konstrukcję metalowych drążków znajdującą się nad materacem, lub metalową ramę pokrytą siatką, zaprojektowane tak, aby zamknąć osobę w jej obrębie – są obecnie  powszechnie stosowane w czeskich ( oraz węgierskim i słowackim) instytucjach psychiatrycznych i socjalnych. Władze czeskie i słowackie robią rozróżnienie na -łóżka klatki-; i -łóżka sieci-.
Organizacje pozarządowe wzywają władze czeskie do tego, aby natychmiast wprowadziły i rozszerzyły zakaz używania -łóżek sieci- w zakładach psychiatrycznych. Organizacje pozarządowe opowiadają się także za wprowadzeniem podobnego zakazu, który miałby objąć zakłady dla dzieci i dorosłych upośledzonych umysłowo, znajdujące się  pod zwierzchnictwem  Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej. Dodatkowo, władze czeskie powinny pozwolić reprezentantom organizacji pozarządowych na monitorowanie egzekwowania zakazu we wszystkich instytucjach, o których mowa, ponieważ jak dotąd  nie ma odpowiednich mechanizmów do nadzorowania tego procesu.
Organizacje pozarządowe są zaniepokojone tym, że prezydent Czech Vaclav Klaus, w oświadczeniu z 14 czerwca 2004 skrytykował Ministra Zdrowia stwierdzając, że wprowadzenie zakazu stosowania łóżek klatek -było zbyt pośpiesznym krokiem-. Ponadto, rzecznik prezydenta stwierdził, że -ta decyzja była przedwczesną reakcją na nieodpowiedzialne i populistyczne ataki czynione na jakość opieki medycznej i ochronę godności ludzkiej w Republice Czeskiej-.

Prezydent Klaus zdaje się ignorować stanowisko międzynarodowe dotyczące używania -łóżek klatek-. Według opinii międzynarodowej  jest to nieludzkie i upokarzające oraz łamie  międzynarodowe prawa człowieka, które Republika Czeska ratyfikowała i zobowiązała się przestrzegać. Jako najwyższy urzędnik państwowy, który prawnie zobowiązany jest do chronienia praw wszystkich ludzi w Republice Czeskiej, prezydent Klaus powinien w szczególności zagwarantować ludziom upośledzonym psychicznie traktowanie z szacunkiem należnym ich ludzkiej godności – twierdzi AI

Organizacje pozarządowe obawiają się, że nie ma żadnych planów dotyczących usunięcia -łóżek klatek- w długoterminowych zakładach opieki społecznej dla dzieci i dorosłych, pozostających pod zwierzchnictwem Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej. Nie istnieją oficjalne dane dotyczące liczby przypadków stosowania  -łóżek klatek-w domach opieki społecznej. Ministerstwo pracuje podobno nad wytycznymi, co do używaniu -łóżek klatek- i -łóżek sieci- w szczególnych sytuacjach i podkreśla potrzebę ponownego  przeszkolenia personelu. Według organizacji pozarządowych nie jest to wystarczające – międzynarodowe prawo nie pozwala na uregulowanie prawne czegoś, co uważane jest za nieludzkie i upokarzające.

Obecnie nie ma żadnego czeskiego ustawodawstwa  regulującego stosowanie izolatek oraz skrępowania. Nawet jeśli -lóżka klatki- zostałyby wyeliminowane, istnieje ryzyko, że bez prawnych regulacji dotyczących używania innych krzywdzących ograniczeń (takich jak pasy przy łóżku czy kajdanki), izolatki jak i wzmożone psychiatryczne kuracje pozostaną w użyciu.

Organizacje pozarządowe wzywają władze Czech do przyjęcia przepisów, które zapewniłyby, że stosowanie wszelkich metod izolowania bądź krępowania ludzi – stosowanych w  zakładach dla ułomnych psychicznie – będzie zgodne ze standardami opartymi na międzynarodowych prawach człowieka i na profesjonalnym sposobie postępowania. Takie regulacje powinny zapewniać, że środki stosowane wobec nadpobudliwych pacjentów nie będą wymagały użycia siły. Skrępowanie podobnie jak izolacja muszą być zalecone  wyłącznie przez lekarza lub natychmiast zgłoszone lekarzowi; muszą być używane na czas najkrótszy z możliwych; nie mogą być zalecane oraz przedłużane w stosowaniu jako kara. Personel powinien zostać przeszkolony zarówno w nie fizycznych jak i fizycznych technikach opanowywania nadpobudliwego pacjenta.

-Łóżka klatki są tylko jedną ze spraw, które władze czeskie powinny rozpatrzyć zabierając się za przeprowadzenie najbardziej potrzebnych reform systemu opieki psychiatrycznej. Aby ustanowić nowoczesną psychiatryczną służbę zdrowia zgodną ze standardami praw człowieka, rząd czeski musi zreformować politykę zdrowia tworząc opartą na społeczeństwie alternatywę wobec instytucji opieki psychiatrycznej i społecznej- stwierdziły organizacje pozarządowe.

Amnesty International i Centrum Adwokatury Psychicznie Upośledzonych wzywa rząd Republiki Słowacji do podjęcia zdecydowanych działań w celu położenia kresu używaniu -łóżek klatek-; na Słowacji.

Tło wydarzeń

Od czasu wizyty w Czechach Europejskiej Komisji Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu i Poniżającemu Traktowaniu i Karaniu ( CPT) w 2002 roku,  rząd czeski wie o międzynarodowym zaniepokojeniu nieprzestrzeganiem praw człowieka, z powodu używania łóżek klatek. Używanie łóżek klatek w Republice Czeskiej zostało skrytykowane przez Parlament Europejski oraz Gunthera Verheugena – komisarza do spraw rozszerzenia UE. Opóźniane działania mające na celu wycofanie -łóżek klatek- nadeszła w tym tygodniu, w odpowiedzi na list autorki Harrego Pottera JK Rowling. Czechy podjęły zdecydowane kroki po tym jak węgierski Minister Zdrowia, Polityki Społecznej i Rodziny wydał prawnie wiążący zakaz używania -łóżek klatek-.