AI Index: EUR 41/003/2003 (Public)
Posądzenia o tortury zostały wniesione przez osoby zatrzymane i przetrzymywane w izolacji w związku z -profilaktycznym zamknięciem- gazety Euskaldunon Egunkaria w lutym tego roku. Amnesty International, która jest przeciwna praktykom przetrzymywania ludzi w odosobnieniu jako, że ułatwia to stosowanie tortur w stosunku do zatrzymanych, jest także głęboko zmartwiona nowymi niepokojącymi, ustawodawczymi propozycjami, które zmierzają do rozszerzenia reżimu zatrzymań i przetrzymywania w izolacji.
-Zaskarżenie rzekomych ofiar tortur lub uznanie zarzutów za fałszywe, zanim nadarzy się okazja do przeprowadzenia gruntownego dochodzenia, sprzyja jedynie klimatowi bezkarności, w którym strach przed odwetem powoduje zaniechanie zgłaszania prawdopodobnych przypadków stosowania tortur-, twierdzi Amnesty International.
Hiszpański rząd zadeklarował w poniedziałek, że wniósł zarzut do Krajowego Sądu, w którym oskarża Martxelo Otamendi Egiguren’ego oraz trzech innych kierowników gazety o -współpracę ze zbrojną grupą- (baskijską zbrojną grupą Euskadi Ta Askatasuna, ETA). Współpraca ta miała polegać na wnoszeniu posądzeń o torturowanie, jako część inspirowanej przez ETA strategii podkopywania demokratycznych instytucji.
W liście przesłanym do rządu hiszpańskiego w poniedziałek – kilka godzin przed ogłoszeniem rządu Hiszpanii – Amnesty International wyraziła obawy w stosunku do doniesień Martxelo Otamendi’ego oraz innych zatrzymanych jakoby zostawali poddawani torturom zwanym -bolsa- (duszenie za pomocą plastykowej torebki), wyczerpującym fizycznym ćwiczeniom, groźbom oraz symulowanym egzekucjom – formom tortur, które ze swojej natury są trudne do udowodnienia. Jednak, gdy istnieje możliwość ich wystąpienia wymagają poważnego i bezstronnego dochodzenia, bez względu na to czy oficjalna skarga została wniesiona czy też nie.
W liście tym Amnesty International wyraziła także zastrzeżenia co do rządowych oświadczeń grożących prawnym działaniem.
-Rząd wie co musi robić aby ustrzec się fałszywych skarg: wprowadzić lepsze zabezpieczenia dla zatrzymanych, co jednocześnie pomoże chronić ludzi egzekwujących prawo przed nieprawdziwymi oskarżeniami-, mówi Amnesty International.
-Amnesty International nie wierzy, że stosowanie tortur jest powszechne w Hiszpanii, jednakże rząd musi powstrzymać pokusę przypisywania wszystkich zarzutów stosowania tortur jakiejś inspirowanej przez ETA strategii-.
Organizacja dodaje, że nieodpowiedzialnym było kategoryczne zaprzeczenie występowaniu tortur oraz znęcania się podczas gdy rząd jak do tej pory nie pokazał jakiejkolwiek istotnej reakcji na -głębokie zaniepokojenie- wyrażone w listopadzie przez Komisję Narodów Zjednoczonych ds. zwalczania tortur w sprawie przetrzymywania w izolacji osób zatrzymanych. Komisja ta przedstawiła zalecenia, które gdyby zostały przyjęte przez rząd hiszpański sprawiłyby, że trudniej byłoby wnieść fałszywe oskarżenia.
-Dalekie od powzięcia jakichkolwiek kroków zmierzających do implementacji zaleceń Komisji ds. zwalczania tortur, hiszpańskie władze planują rozszerzyć do maksymalnie 13 dni okres, w którym niektóre osoby mogą być przetrzymywane w odosobnieniu wówczas gdy zalecenie tymczasowego aresztowania zostanie postanowione-, zaznacza Amnesty International.
Tło historyczne
20 listopada 2002 roku Amnesty International wezwała władze hiszpańskie do podjęcia natychmiastowych kroków mających na celu wdrożenie zaleceń Komisji ds. zwalczania tortur działającej z ramienia Organizacji Narodów Zjednoczonych. Komisja ta wyraziła -głębokie obawy- o to, że ludzie mogą być przetrzymywani w izolacji czasami aż do pięciu dni. Świadoma trudności jakie towarzyszą rządowi w stawianiu czoła -poważnym i częstym aktom przemocy oraz terroryzmu-, Komisja stwierdziła, że możliwość przetrzymywania ludzi w całkowitej izolacji ułatwiała tortury oraz znęcanie się. Komisja zaleciła aby przesłuchania przeprowadzane przez policję (oraz gwardię cywilną) były nagrywane na video, zarówno jako środek ochrony zatrzymanych jak i funkcjonariuszy, którzy mogliby zostać fałszywie oskarżeni o torturowanie. Nagrania takie musiałyby być dostępne dla sędziego. Komisja zaleciła także, aby badania medyczne zatrzymanych przeprowadzane były wspólnie przez (oficjalnie wyznaczonego) lekarza sądowego oraz lekarza, cieszącego się zaufaniem zatrzymanych.
Sama Amnesty International wielokrotnie wzywała do zniesienia artykułów 520 oraz 527 Kodeksu Postępowania Karnego, które to ustanawiają możliwość przetrzymywania zatrzymanych w izolacji. Wierzy ona, że obecne ograniczone prawnie zabezpieczenia są nieadekwatne oraz wezwała do udzielenia prawa dostępu do prawnika od samego początku zatrzymania, a także prawa do prywatnych rozmów z prawnikiem.
Dnia 25 lutego 2003 Amnesty International wezwała, aby zamknięcie gazety Euskaldunon Egunkaria zostało zbadane jak najszybciej oraz położyła nacisk na fakt, że jeden z zatrzymanych, Pallo Zubíria próbował podobno popełnić samobójstwo w okresie, w którym był przetrzymywany w izolacji.
Obawy Amnesty International wobec kontynuacji polityki opartej na przetrzymywaniu zatrzymanych w zupełnym odizolowaniu od świata zewnętrznego pogłębiły się w wyniku projektu ustawy przedstawionego w styczniu 2003 roku, reformującego istniejący Kodeks Postępowania Karnego w kwestii tymczasowych aresztowań. Artykuł 509 tego projektu ustawy dopuszcza, aby prowadzący dochodzenie sędzia lub sąd mógł wydłużyć okres zatrzymania w izolacji poza dotychczasowe 5 dni w przypadku niektórych osób, przeciwko którym sędzia wydał postanowienie tymczasowego aresztowania. Na tej podstawie osoba będzie mogła być przetrzymywana w izolacji – przez początkowe pięć dni w siedzibie policji lub gwardii cywilnej, a następnie w więzieniu aż do maksymalnej liczby 13 dni.