W nowym dokumencie opublikowanym dziś -Irak – zapewnienie sprawiedliwości w kwestii naruszeń praw człowieka-. Amnesty International zakreśla rolę komisji ekspertów Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) oraz wyznacza podstawowe zasady, które powinny stanowić wyznaczniki dla jakiegokolwiek podejścia do zapewnienia sprawiedliwości w kwestii naruszeń w Iraku. Zarysowuje on potrzebę zreformowania irackiego systemu sprawiedliwości oraz dokonuje przeglądu przejściowych i uzupełniających się propozycji, które powinny być rozpatrzone jako element wszechstronnego programu zapewnienia sprawiedliwości.
-Centralnym filarem takiego programu byłaby reforma irackiego systemu sprawiedliwości-, stwierdziła Amnesty International. -Jednakże będą potrzebne również inne komplementarne i przejściowe podejścia, także te obejmujące współdziałanie społeczności międzynarodowej-.
Amnesty International wzywa do natychmiastowego ustanowienia komisji ekspertów ONZ, która stworzyć miałaby propozycje programu, który stanowiłoby wszechstronną odpowiedź na problem sprawiedliwości w Iraku, ściśle konsultując się z irackim społeczeństwem obywatelskim. Komisja powinna rozpocząć pracę natychmiast i mogłaby zdać raport w przeciągu kilku miesięcy.
-Kilka propozycji zbadania i wnoszenia oskarżeń przeciwko rzekomym winnym naruszeń praw człowieka jest obecnie dyskutowanych-, zauważyła Amnesty International. -Jednakże nie przeprowadzono jak dotąd żadnej głębokiej analizy sytuacji w Iraku. Dlatego też zalecenia ekspertów są niezbędne-.
Amnesty International podkreśla, iż ONZ uznał potrzebę przeprowadzenia ekspertyz i miarodajnych ocen na tym polu. Jako taka ONZ powinna sprawować przewodnią rolę w rozwijaniu propozycji w kwestii reformy irackiego systemu sprawiedliwości o mogłaby zalecać przejściowe i komplementarne podejścia w chwili obecnej, niezależnie od ustaleń poczynionych w sprawie zarządzania Irakiem.
-Propozycje wykorzystania amerykańskich bądź brytyjskich sądów są nieodpowiednie, odkąd pociągają za sobą ryzyko bycia postrzeganymi jako sprawiedliwość zwycięzców. Pewne propozycje jak wykorzystanie amerykańskich komisji wojskowych, które nie są nawet sądami, byłyby w największym stopniu niezgodne z prawem międzynarodowym-, podkreśliła Amnesty International.
Możliwe rozwiązania przejściowe brane pod uwagę obejmują międzynarodowy trybunał ad hoc oraz trybunał mieszany. Istniejące propozycje włączając w to jurysdykcję uniwersalną, mogłyby stanowić ważny wkład na rzecz znalezienia rozwiązania, powinno też rozważyć się pomysł stworzenia trybunału regionalnego. Raport Amnesty International rozważa mocne strony oraz słabości różnorodnych propozycji będących przedmiotem rozważań.
Podstawowe zasady, zaczerpnięte z prawa międzynarodowego, które muszą stanowić główne elementy jakichkolwiek propozycji w kwestii sprawiedliwości w Iraku obejmują:
- Niezależność i bezstronność: jakikolwiek trybunał musi być prawdziwie niezależny i ścigać przestępców jedynie na podstawie dowodów oraz w sprawiedliwym procesie sądowym, zgodnie z międzynarodowymi standardami uczciwego procesu;
- Aselektywność: jakakolwiek osoba podejrzewana o popełnienie przestępstw w Iraku musi być oddana w ręce sprawiedliwości niezależnie od rangi, narodowości lub innych podobnych czynników;
- Brak ograniczeń czasowych: ciężkie przewinienia należy badać niezależnie od tego, kiedy miały miejsce;
- Brak amnestii: nie powinno mieć miejsce jakiekolwiek amnestie, ułaskawienia lub inne kroki, odnośnie czynów traktowanych przez prawo międzynarodowe jako przestępstwa, jeśli kroki takie miałyby zapobiec ostatecznemu werdyktowi lub pełnemu odszkodowaniu dla ofiar;
- Sprawiedliwe procesy: podejrzani powinni zostać oddani w ręce sprawiedliwości w ramach procedur, które w pełni uwzględniają prawo międzynarodowe oraz standardy uczciwego procesu na wszystkich etapach postępowania;
- Niestosowanie kary śmierci: nie należy uciekać się do stosowania kary śmierci lub innych form okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania, bez względu na okoliczności;
- Odszkodowania dla ofiar: ofiarom i ich rodzinom muszą zostać udostępnione faktyczne możliwości dostępu do pełnego odszkodowania za naruszenia ich praw, jakim podlegali.
-Zapewnienie sprawiedliwości jest bardzo istotne dla niezliczonych ofiar dekad ciężkich naruszeń praw człowieka przez przedstawicieli rządu Iraku, jak i ofiar przewinień dokonywanych przez wszystkie strony w trakcie kilku konfliktów, także toczącej się wojny. Wszystkie podjęte kroki mające zapewnić sprawiedliwość, by być sprawiedliwymi i efektywnymi, muszą pozostawać w pełnej zgodzie w międzynarodowym systemem i standardami praw człowieka-, powiedziała Amnesty International.
-Ani ofiary, ani podejrzani nie powinni otrzymać sprawiedliwości drugiej klasy-, podsumowała organizacja.
Więcej informacji:
» Pełny tekst raportu -Iraq: Ensuring justice for human rights abuses- na stronie internetowej http:\\web.amnesty.org\pages\irq-engmde140802003