10 czerwca 2008 roku w Iranie wykonano karę śmierci na szesnastoletnim Kurdzie Mohhammadzie Hassanzadeh, który został skazany za przestępstwo popełnione, gdy miał 14 lat. Między 11 a 25 lipca czterem innym młodocianym skazanym grozi egzekucja. Organizacje wezwały władze sądownicze Iranu do natychmiastowego zawieszenia tych czterech egzekucji.
Egzekucja Behnoud Shojaee i Mohammad Feda-i była zaplanowana na 11 lipca. Obaj mieli być straceni miesiąc wcześniej (11 czerwca), jednak w ostatniej chwili przyznano im odroczenie wykonania wyroku by dać im więcej czasu w celu zabiegania o wybaczenie od rodzin ich ofiar.
Jeszcze przynajmniej dwóm młodocianym przestępcom – Salah Taseb i Sa-eed Jazee – grozi wykonanie wyroku śmierci w najbliższych dniach. Według grupy Human Rights Activists w Iranie, Salah Taseb z Sanandadżu, który został skazany za zabójstwo popełnione w wieku 15 lat, niedawno został przeniesiony z dziecięcego więzienia do głównego więzienia w Sanandadżu po tym jak ukończył 18 lat. Kara śmierci może zostać wykonana przed końcem irańskiego miesiąca Tir, czyli przed 23 lipca 2008 roku. Jednak rzecznik władz sądowniczych Alireza Jamshidi oświadczył 1 lipca 2008 roku, iż w tej sprawie przysługuje odwołanie. Egzekucja drugiego z młodocianych przestępców, Sa-eed Jazee, miała odbyć się 25 czerwca, jednak podobno została odroczona o miesiąc. Sa-eed Jazee został skazany za zabójstwo dwudziestodwuletniego mężczyzny, co miało miejsce w 2003 roku, kiedy sprawca miał 17 lat.
Prawie 140 młodocianych przestępców w Iranie jest w tej chwili skazanych na karę śmierci, choć prawdziwe liczby mogą być wyższe. Na przykład, sprawa Mohammada Hassanzadeha nie była znana obrońcom praw człowieka przed egzekucją.
Podczas konferencji prasowej 17 czerwca 2008 roku, prowadzonej przez irańskie media, rzecznik władz sądowniczych Alireza Jamshid, zaprzeczył jakoby Mohammad Hassanzadeh miał mniej niż 18 lat w chwili wykonania wyroku śmierci. W odpowiedzi na to oświadczenie Mohammad Mostafa-i – prawnik, który bronił wielu nieletnich przestępców skazanych na śmierć – 25 czerwca 2008 roku napisał (http://mostafaei.blogfa.com/post-11.aspx), że w następstwie wypowiedzi Alireza Jamshida udał się do Sanadadżu gdzie widział dokumenty tożsamości Mohammada Hassanzadeha. Mostafa-i napisał, że dokumenty stanowią dowód, na to, że Mohammad Hassanzadeh miał jedynie 16 lat, 11 miesięcy i 20 dni, gdy wykonano wyrok.
Stosowanie kary śmierci na nieletnich przestępcach to rażące naruszenie zwyczajowego prawa międzynarodowego, niezależnie od tego jaki wiek w momencie egzekucji osiągnęła osoba skazana. Według organizacji uporczywość władz, z jaką twierdzą, iż Mohammad Hassanzadeh był pełnoletni w chwili wykonania wyroku śmierci jest niepokojąca i może stanowić wstęp do represji na obrońcach praw człowieka (human rights defenders – HRDs) w Iranie, którzy publicznie skrytykowali tę i podobne egzekucje młodocianych przestępców. Potencjalnie mogliby zostać oskarżeni pod niejasno sformułowanym zarzutem jak np. -działanie przeciwko bezpieczeństwu państwa- lub -propaganda przeciwko systemowi-.
Irańskich obrońców praw człowieka, którzy wcześniej upubliczniali naruszenia praw człowieka, dotykały takie represje. Na przykład, w 2007 roku sąd skazał Emadeddina Baghi – czołowego irańskiego przeciwnika kary śmierci – za -działania przeciwko bezpieczeństwu narodowemu- i -propagandę służącą przeciwnikom reżimu- ponieważ krytykował wyroki śmierci wydane po niesprawiedliwych procesach dotyczących dorosłych osób. Orzeczenie to zostało unieważnione po odwołaniu, jednak i tak Emadeddin Baghi odbywa karę więzienia za swoją działalność w obronie praw człowieka. Tak samo, Mohammad Sadiq Kabudvand, irański Kurd i działacz HRD, odsiaduje karę 11 lat więzienia. Został on uznany winnym -działań przeciwko bezpieczeństwu narodowemu zakładając organizację chroniącą prawa człowieka w Kurdystanie – Human Rights Organization of Kurdistan (HROK)- oraz -propagandzie przeciwko systemowi-.
Władze Iranu powinny respektować prawo do wolności słowa, włączając w to obronę praw człowieka, jak zostało to wyrażone w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych (MPPOiP) oraz Deklaracji praw i obowiązków osób, grup i organów społecznych w sprawie promocji i obrony powszechnie uznanych praw człowieka i podstawowych wolności ONZ.
Niektórzy urzędnicy irańscy próbowali uzasadnić zabicie młodocianych przestępców poprzez określenie tych aktów -surową karą- a nie -egzekucją-. Według rzecznika władz sądowniczych Alireza Jamshida, -W prawie [irańskim] nie istnieje pojęcie egzekucji (‘edam) wobec osób poniżej 18 roku życia. To co mamy w przepisach odnoszących się do osób pomiędzy 15 a 18 rokiem życia to kwestia surowej kary (qesas).- W prawie islamskim -surowa kara- za morderstwo to kara śmierci. Członkowie rodziny ofiary mogą wybaczyć mordercy lub zaakceptować rekompensatę zamiast wykonania wyroku śmierci, jednak nie jest to od nich wymagane. Obecnie prawo w Iranie dopuszcza karę śmierci jako -surową karę- za morderstwo lub inne przestępstwa, wobec dziewcząt od 9 roku życia, natomiast wobec chłopców od 15 roku życia, według tradycyjnego kalendarza księżycowego. Młodsze dziecko może również zostać skazane, jeżeli sędzia stwierdzi, że osiągnęło ono okres dojrzewania płciowego.
Poprzez takie niejasności władze Iranu starają się zatuszować fakt, że za każdym razem gdy dokonują egzekucji na nieletnim przestępcy naruszają prawo międzynarodowe – niezależnie od tego czy skazany w momencie egzekucji osiągną 18 rok życia. Konieczne jest by władze zaprzestały egzekucji na nieletnich oraz by zmodyfikowały prawo tak by zagwarantować, że nikt nie zostanie stracony za przestępstwo – także morderstwo – którego dopuścił się przed 18 rokiem życia.
Iran jest stroną zarówno Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (bez zastrzeżeń), jak i Konwencji o prawach dziecka. Obydwa dokumenty zakazują wykonywania wyroku śmierci na osobach, które popełniły przestępstwo przed ukończeniem 18 roku życia. Ratyfikując Konwencję o prawach dziecka Iran wprowadził szerokie zastrzeżenie, że -nie będzie stosować się do żadnych zapisów będących niezgodnych z prawem islamskim-. W 2000 roku Komitet Praw Dziecka, który monitoruje wdrażanie Konwencji wyraził swoje zaniepokojenie stwierdzając, że -szeroki i nieprecyzyjny charakter ogólnego zastrzeżenia państwa strony (Iranu) może negować wiele z zapisów Konwencji i nasuwać wątpliwości co do wspólnych celów i przedmiotów Konwencji-. 24 organizacje zajmujące się ochroną praw człowiek wezwały władze Iranu do wycofania swoich zastrzeżeń do Konwencji o prawach dziecka, które według nich w żadnym wypadku nie mogą stanowić przyzwolenia na egzekucje nieletnich przestępców.
W 2007 roku tylko w dwóch innych państwach – Arabii Saudyjskiej i Jemenie – wykonywano wyroki śmierci na nieletnich przestępcach jednak na dużo mniejszą skalę w porównaniu z Iranem, gdzie dokonano egzekucji co najmniej siedmiu osób. Jak dotąd w 2008 roku w Iranie zostało powieszonych dwóch nieletnich przestępców – w tym Mohammad Hassanzadeh który miał 16 lat w momencie egzekucji.
Według 24 organizacji Iran powinien natychmiast złagodzić wszystkie wyroki śmierci dla nieletnich przestępców i zaprzestać wszystkich tego typu egzekucji.
Association Adala
Amnesty International
The Arabic Network for Human Rights Information
Arab Penal Reform Organization (APRO)
Bahrein Center for Human Rights – BCHR
Cairo Institute for Human Rights Studies (CIHRS)
Defence for Children International
Egyptian Alliance to Challenge Death Penalty
Fédération Internationale des Ligues des Droits de l’Homme – International Federation for Human Rights (FIDH)
Human Rights Association for the Assistance of Prisoners.
Human Rights Association of Turkey (IHD)
Human Rights Watch
Institut International des Droits de l-Enfant
International Campaign for Human Rights in Iran
Organisation Marocaine des droits de l’Homme (OMDH)
Iran Human Rights
Iranian league for the defense of human rights (LDDHI)
Moroccan Centre for Human Rights (Centre Marocain des Droits Humains)
Moroccan Coalition against the Death Penalty (Coalition marocaine contre la peine de mort)
Składająca się z siedmiu marokańskich organizacji pozarządowych
Association Marocaine des Droits Humains
Amnesty International- Section Marocaine
Organisation Marocaine des Droits Humains,
Centre des Droits des Gens,
Obsevatoire Marocains des Prisons
Association des Barreaux du Maroc,
Forum Marocain de Verite et Justice.
Penal Reform International
Stop Child Executions
Terre des Hommes -aide – l-enfance
– VIVERE –
World Organisation Against Torture (OMCT)
Tłumaczyła Magda Rudny
Redagowała Gabrysia Cichowicz