Okładka Raportu
Piętnaście lat po porozumieniu pokojowym z Wielkiego Piątku i tydzień przed wznowieniem rozmów 78-stronicowy raport stwierdza, że kolejne próby śledztwa w sprawie nadużyć zawiodły ofiary i ich rodziny.
Według Amnesty International brak kompleksowego podejścia do rozliczania się z przeszłością spowodował podział społeczny, który jest wciąż powszechny w Irlandii Północnej.
Raport ogłoszony dziś w Belfaście został upubliczniony przed rozpoczęciem rozmów między politykami, którym przewodniczyć będzie były wysłannik USA w Irlandii Północnej, Richard Haass, a które mają na celu zmierzenie się z przeszłością i poruszenie takich kwestii spornych jak defilady i flagi.
– Ofiary i ich bliscy są haniebnie upokarzani przez nieudolne próby dojścia do prawdy o tym, co wydarzyło się w Irlandii Północnej – powiedziała Draginja Nadaždin, Dyrektorka Amnesty International Polska. – Mówienie o sukcesie Irlandii Północnej, podczas gdy wiele rodzin ofiar ocenia sposób, w jaki są traktowane jako porażkę, stanowi okrutną ironię. Mimo różnych działań podjętych w ciągu ostatniej dekady, w tym pojedynczych dochodzeń, nie udało się ustalić pełnej prawdy dotyczącej pogwałceń i nadużyć z przeszłości, a wiele ofiar wciąż nie doczekało się sprawiedliwości. Rząd Wielkiej Brytanii i wszystkie partie polityczne w Irlandii Północnej muszą wziąć sprawy w swoje ręce i opracować nowe podejście, które doprowadzi do rozliczenia się z przeszłością.
Raport stwierdza, że mimo istnienia wielu rozbieżnych i odosobnionych mechanizmów pozwalających przyjrzeć się pojedynczym zdarzeniom, nieodłączne ograniczenia i zmniejszone upoważnienia stosowane w każdym procesie sprawiły, że mechanizmy te – nawet wspólnie – nie pozwalają ustalić pełnej prawdy dotyczącej pogwałceń praw człowieka i nadużyć popełnianych przez wszystkie strony przez trzy dekady przemocy politycznej.
W trakcie “kłopotów” w Irlandii Północnej ponad 3 600 osób zostało zabitych, a ponad 40 000 rannych. W większości przypadków nikt nie został pociągnięty do odpowiedzialności.
Raport Amnesty International ujawnia, że działania prowadzone przez policjantów z Irlandii Północnej z jednostki powołanej do badania niewyjaśnionych zbrodni z czasów konfliktu (Police Service of Northern Ireland’s Historical Enquiries Team) i Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich ds. Policji (The Office of the Police Ombudsman) oraz dochodzenie przyczyn zgonu prowadzone przez koronerów zawiodły rodziny ofiar i przez brak kompetencji sprawiły, że rodziny te mają jeszcze więcej pytań pozostawionych bez odpowiedzi.
James Miller, którego dziadek David Miller był wśród dziewięciu ofiar zamachu bombowego przeprowadzonego najprawdopodobniej przez Irlandzką Armię Republikańską (IRA) we wsi Claudy w lipcu 1972 roku, powiedział: Mówi się, że oni czekają aż wszyscy umrzemy. Ale następne pokolenie będzie dalej zadawało pytania dotyczące tego, co się wydarzyło. Mój dziadek został zabity, a ja wciąż domagam się prawdy.
Peter Heathwood jest sparaliżowany po tym jak został postrzelony najprawdopodobniej przez unionistów w swoim domu we wrześniu 1979 roku. Jego ojciec, Herbert Heathwood, zmarł na atak serca na miejscu zbrodni. Peter powiedział: Ludzie mówią, żeby zapomnieć o przeszłości i żyć dalej, w końcu minęło 30 lat. Co za stek bzdur. W Irlandii Północnej przeszłość jest teraźniejszością. Jeśli nie zmierzymy się z przeszłością obawiam się, że moje wnuki znów będą musiały przez to przechodzić. Jako ranni pozostawiamy blizny w społeczeństwie i nasze cierpienie musi zostać zauważone.
Amnesty International wzywa do uruchomienia kompleksowego mechanizmu, który pozwoli na przyjrzenie się konfliktowi w całości, dojście do prawdy dotyczącej znaczącego pogwałcania praw człowieka i pociągnięcia winnych do odpowiedzialności.
Według organizacji nowy mechanizm musi również zbadać nadużycia doświadczane przez ciężko rannych oraz ofiary tortur i znęcania się, które były często pomijane w dotychczasowych działaniach.
Taki mechanizm stanowiłby ważny krok do zakończenia bezkarności wobec pogwałcania praw człowieka i nadużyć w Irlandii Północnej i przyczyniłby się do zlikwidowania podziału w społeczeństwie.
Tło:
Amnesty International przez trzy dekady konfliktu politycznego w Irlandii Północnej prowadziła badania i udokumentowała szereg pogwałceń praw człowieka i nadużyć, w tym bezprawnych zabójstw, tortur i znęcania się, porwań oraz niesprawiedliwych procesów. Kluczowym elementem pracy organizacji jest prowadzenie kampanii na rzecz efektywnych dochodzeń i zapewnienia ofiarom prawa do leczenia i odszkodowania.
Raport opiera się na badaniach przeprowadzanym przez Amnesty International przez ostatnie 18 miesięcy, uwzględniających spotkania i 47 szczegółowych wywiadów z krewnymi przedstawicieli różnych środowisk, którzy zginęli w zabójstwach podczas konfliktu w Irlandii Północnej, a także z osobami ciężko ranionymi podczas konfliktu.
Amnesty International spotkała się z przedstawicielami Służby Policji Irlandii Północnej, Biura Rzecznika Praw Obywatelskich ds. Policji (the Office of the Police Ombudsman), jednostki powołanej do badania niewyjaśnionych zbrodni z czasów konfliktu (Historical Enquiries Team), Inspektoratu Wymiaru Sprawiedliwości (the Criminal Justice Inspectorate), Komisji ds. Ofiar i Osób Ocalałych (the Commission for Victims and Survivors), Służby Prokuratorskiej (the Public Prosecution Service ) i członków Rady Policji Irlandii Północnej. Delegaci spotkali się również z przedstawicielami partii politycznych, w tym Ulsterskiej Partii Unionistycznej, Demokratycznej Partii Unionistycznej, Partii Sojuszu, Socjaldemokratycznej Partii Pracy i Sinn Féin, a także z Ministrem ds. Irlandii Północnej, Ministrem ds. Irlandii Północnej w Gabinecie Cieni oraz Ministrem Sprawiedliwości Irlandii Północnej.
Amnesty spotkała się również z organizacjami pozarządowymi wspierającymi ofiary i rodziny ofiar, w tym British Irish Rights Watch (obecnie Rights Watch UK), Komitetem ds. Wymiaru Sprawiedliwości (the Committee on the Administration of Justice), Help NI, Northern Ireland Phoenix Project, Centrum Pat’a Finucane (the Pat Finucane Centre), Relatives for Justice oraz Centrum Traumatologii WAVE (WAVE Trauma Centre). Ponadto odbyły się spotkania z prawnikami występującymi w imieniu niektórych ofiar, Komisją Praw Człowieka w Irlandii Północnej (the Northern Ireland Human Rights Commission), naukowcami i innymi specjalistami. Badanie opiera się również na sprawach sądowych, aktach prawnych, dokumentach politycznych, wnioskach o udzielenie informacji, raportach z przeprowadzanych dochodzeń, relacjach mediów i innych otwartych materiałach źródłowych.
Raport wskazuje, że niektóre przypadki – w sprawie których Amnesty International przeprowadzała kampanie, takie jak bombardowanie w Omagh i zabójstwo Patricka Finucane, adwokata z Belfastu zastrzelonego przez uzbrojonych unionistów – wymagają zagwarantowania niezależnych publicznych śledztw.
Rozpoczęcie głównych rozmów międzypartyjnych prowadzonych przez dr. Richarda Haassa, byłego wysłannika USA w Irlandii Północnej, planowane jest na 16 września. Rozmowy mają do końca 2013 roku przedstawić ustalone zalecenia dotyczące kwestii spornych w Irlandii Północnej, takich jak parady i protesty, flagi, symbole i godła; a także spraw związanych ze zmierzeniem się z przeszłością. Zadania Panelu Partii pod przewodnictwem Haassa można znaleźć na stronie: http://www.northernireland.gov.uk/haass-panel-of-parties-tor.pdf Tłumaczyła: Małgorzata Jerzykowska