Amnesty International działa oficjalnie w Polsce już 35 lat! Nasza historia zaczęła się jednak wcześniej i jest ściśle związana z działaniami pacyfistycznymi i demokratyczną opozycją z czasów PRL. Mimo że od tego czasu zmieniło się wiele, nadal przyświecają nam te same wartości i przekonanie, że prawa człowieka są podstawą dla budowania społeczeństwa opartego na godności, wolności i trosce o wspólne dobro.
Pierwsze akcje miały miejsce już w czasach PRL
O działaniach Amnesty International w Polsce możemy mówić już na długo przed formalnym powstaniem stowarzyszenia. W 1975 roku Emil Morgiewicz i Adam Wojciechowski – byli więźniowie sumienia – zostali członkami międzynarodowej organizacji Amnesty International i założyli pierwszą, nieformalną grupę Amnesty w Polsce. Dołączyły do nich osoby związane z ROPCiO (Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela) i KOR (Komitet Obrony Robotników).
Początki Amnesty w Polsce są związane także z ruchem „Wolność i Pokój”. Impulsem do jego powstania były represje wobec osób odmawiających służby wojskowej. Opozycjoniści związani z ruchem, tacy jak Marek Adamkiewicz, Wojciech Jankowski i wielu innych, zostali uznani przez Amnesty International za więźniów sumienia. Ruch „Wolność i Pokój” na początku swojego istnienia podejmował postulaty pacyfistyczne, np. równoległego rozbrojenia. Następnie doszły do tego prawa człowieka, w tym prawa kobiet, a także kwestie ekologii.
W ramach współpracy z międzynarodowym Amnesty International, ruch m.in. dystrybuował w Trójmieście czasopismo „Amnesty Newsletter”. Z organizacją współpracowali także prawnicy broniący działaczy demokratycznej opozycji.
Więcej na ten temat można przeczytać w artykułach Christie Miedema „Prehistoria Amnesty Polska”.
Amnesty International oficjalnie zarejestrowane w Polsce
Po upadku ustroju komunistycznego w czerwcu 1989 r. coraz częściej padała myśl – a co, jeśli w Polsce możliwe byłoby założenie Amnesty International?
W lipcu 1989 r. do Polski przyjechali przedstawiciele Amnesty z Londynu i spotkali się z osobami zaangażowanymi dotychczas we współpracę z ruchem, w tym działaczami „Solidarności” i byłymi więźniami sumienia. W efekcie Międzynarodowy Sekretariat zarejestrował pierwsze grupy amnestyjne w Polsce – w Gdańsku i w Warszawie. Następnie grupy pojawiły się również w takich miastach jak Toruń, Szczecin, Poznań czy Gliwice.
W kolejnych miesiącach działacze różnych grup z Polski zaczęli spotykać się regularnie. Wkrótce powstał statut formalnego ruchu Amnesty w Polsce.
6 czerwca 1990 roku sąd w Gdańsku zarejestrował Stowarzyszenie Amnesty International. Powstanie organizacji wspierali m.in. działacze demokratycznej opozycji budujący w Polsce podstawy społeczeństwa obywatelskiego.
W tym samym czasie polscy działacze zorganizowali pierwszy happening, który odbył się pod konsulatem chińskim w Gdańsku w rocznicę wydarzeń na Placu Tiananmen w Pekinie. Pierwszą prezeską Amnesty International Polska została Małgorzata Tarasiewicz. W marcu 1991 r. odbył się pierwszy zjazd członków i członkiń Amnesty International.
Jeśli chcesz poznać nasze początki oczami uczestników i uczestniczek pierwszych działań Amnesty w Polsce, przeczytaj archiwalny wywiad z Julią Sherwood.
Także Ty możesz być częścią historii Amnesty w Polsce!
Dziś Amnesty International w Polsce to ruch niemal 14 tys. osób, które niesprawiedliwość na świecie traktują osobiście. Od 35 lat upominamy się o prawa człowieka i nagłaśniamy przypadki ich łamania. Jesteśmy częścią ponad 10-milionowego międzynarodowego ruchu Amnesty International. To właśnie w Polsce nasi aktywiści zapoczątkowali największą na świecie akcję na rzecz praw człowieka – Maraton Pisania Listów.
Nasz zespół prowadzi kampanie, badania, warsztaty edukacyjne oraz działania rzecznicze i konsultacje z władzami. Kierunki naszych działań wyznacza dyrekcja i zarząd, który jest wybierany przez Walne Zgromadzenie naszego stowarzyszenia. Do Amnesty może dołączyć każda osoba, dla której ważne są wartości związane z prawami człowieka.
Amnesty International w Polsce to także grupy lokalne w kilkunastu miejscowościach w Polsce, zespoły tematyczne, szkolne grupy praw człowieka czy osoby edukatorskie działające na terenie całego kraju.
Niezależność jest dla nas jedną z kluczowych wartości, dlatego w znacznej większości utrzymujemy się z darowizn od osób indywidualnych i składek członkowskich.
Jesteśmy w Polsce już 35 lat – w kolejnej części naszej historii możesz być także Ty! Dołącz do Amnesty International i działaj z nami na rzecz praw człowieka.