Prawa Człowieka w Polsce

Niezależność sądownictwa

Niezależność sądownictwa i niezawisłość sędziów to podstawowe gwarancje rzetelnego wymiaru sprawiedliwości i konstytucyjnej zasady trójpodziału władzy.

Brak hierarchicznego podporządkowania sędziów i sądów innym rodzajom władzy publicznej, nieusuwalność, podleganie odpowiedzialności dyscyplinarnej, apolityczność, odrębne zasady powoływania i wyłączania sędziów to ustrojowe podstawy niezależności sądownictwa. Z kolei zakaz wydawania poleceń sędziom i wywierania nacisku na sędziego, aby skłonić go do orzekania w określony sposób, to podstawa niezawisłości sądów.

Pozbawianie sądów niezależności, a sędziów niezawisłości może doprowadzić do sytuacji, w której to my zostaniemy pozbawieni prawnych gwarancji, że sądy orzekną w naszej sprawie bezstronnie, wyłącznie na podstawie obowiązującego prawa i w sposób wolny od wszelkich nacisków politycznych.

Amnesty International monitoruje i bierze udział w procesie legislacyjnym dotyczącym gwarancji niezależności i niezawisłości sądownictwa. Komentujemy projekty ustaw, przygotowujemy opinie lub stanowiska, uczestniczymy w obradach Parlamentu, przygotowujemy raporty na temat konsekwencji zmian legislacyjnych, wskazujemy na rozwiązania, które wymagają kontroli Trybunału Konstytucyjnego.

Dokumentujemy również przypadki nacisku na poszczególnych sędziów ze strony władzy wykonawczej, w postaci nieuzasadnionych decyzji kadrowych, krytyki nieprawomocnych orzeczeń, dyskredytacji kwalifikacji sędziów.

Wolność Zgromadzeń

Wolność zgromadzeń oraz sposób i stopień jej realizacji w Polsce stały się ponownie przedmiotem obaw i gorącej dyskusji. Rejestrowana jest rekordowa od lat liczba zgromadzeń, odbywa się wiele demonstracji i manifestacji spontanicznych, przyjmowane są kontrowersyjne zmiany legislacyjne w Prawie o zgromadzeniach.

Jednocześnie wzrasta świadomość, że wolność zgromadzeń i możliwość swobodnego z niej korzystania jest niezbędna dla uczestniczenia przez obywateli w życiu politycznym i jest jednym z podstawowych narzędzi wywierania legalnego wpływu na decyzje władz. Możliwość udziału w pokojowym zgromadzeniu powiązana jest z możliwością wyrażania i manifestowania swoich poglądów, wolnością słowa, wolnością przemieszczania się i udziału w życiu publicznym. Naruszenie wolności zgromadzeń prowadzi do naruszeń kolejnych praw obywatelskich.

Amnesty International prowadzi projekt obserwacji zgromadzeń publicznych w oparciu o standardy działania zgodnie z prawem, bezpieczeństwa, neutralności, bezstronności, bezpośredniości i ograniczonego zasięgu. Sporządzamy raport z każdej obserwacji. Dokumentujemy również przypadki zastraszania, szykanowania lub wywierania nacisku na uczestników zgromadzeń, w postaci  dyskryminacji/dyskredytacji w miejscu pracy lub w środowisku oraz wszczynanych postępowań karnych i/lub administracyjnych.

Ponadto monitorujemy i bierzemy udział w procesie legislacyjnym dotyczącym wolności zgromadzeń. Komentujemy projekty ustaw, przygotowujemy opinie lub stanowiska, uczestniczymy w obradach Parlamentu, przygotowujemy raporty na temat konsekwencji zmian legislacyjnych, wskazujemy na rozwiązania, które wymagają kontroli Trybunału Konstytucyjnego.

Prawa kobiet

Od całkowitego zakazu aborcji,  przez pomysł wypowiedzenia konwencji antyprzemocowej do ograniczenia dostępu do antykoncepcji awaryjnej –  polskie kobiety spotyka coraz większa dyskryminacja i przemoc ze strony państwa, społeczeństwa i rodziny.

Prawa seksualne i reprodukcyjne są prawami człowieka i przysługują każdemu i każdej z nas. Są nierozerwalnie związane z prawem do zdrowia, do życia, do wolności od dyskryminacji, wolności od okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania oraz prawem do prywatności i informacji. Państwa mają obowiązek zagwarantować nam możliwość korzystania z tych praw oraz wprowadzać mechanizmy uniemożliwiające innym osobom czy instytucjom ich naruszanie.

Z kolei przemoc wobec kobiet i przemoc domowa to nadal zjawiska powszechne. Statystyki pokazują jednak, że ogromna większość ofiar to kobiety i dziewczęta. Amnesty International działa na rzecz zmian prawa i praktyki, by zapobiec przemocy wobec kobiet i domaga się sprawiedliwości dla osób, które jej doświadczyły. Domagamy się pełnego wdrożenia ratyfikowanej przez Polskę Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej ( Konwencji antyprzemocowej) i zaprzestania jakichkolwiek działań zmierzających do jej wypowiedzenia.

Amnesty International monitoruje sytuację w Polsce i prowadzi działania edukacyjne, aktywistyczne i rzecznicze przeciwko atakom na prawa kobiet i na rzecz podwyższania standardów ich ochrony. Dokumentujemy przypadki zastraszania i szykanowania kobiet ze względu na manifestowanie swoich poglądów lub żądanie respektowania swych praw.

Ponadto monitorujemy i bierzemy udział w procesie legislacyjnym dotyczącym praw kobiet. Komentujemy projekty ustaw, przygotowujemy opinie lub stanowiska, uczestniczymy w obradach Parlamentu, przygotowujemy raporty na temat konsekwencji zmian legislacyjnych, wskazujemy na rozwiązania, które wymagają kontroli Trybunału Konstytucyjnego.

Uchodźcy

Prawa uchodźców, w tym ich prawo do schronienia przed wojną lub prześladowaniami w bezpiecznym miejscu są zagrożone w obliczu oskarżeń, wzniecanego sztucznie strachu i niechęci wobec tych, których spotykają największe tragedie, i  którzy muszą uciekać ze swoich domów i krajów.

Polska nie tylko nie wykonuje swoich zobowiązań podjętych w ramach Unii Europejskiej, nie realizując programu przesiedleń i relokacji, ale sama uszczelnia swoje wschodnie granice nie dopuszczając do składania wniosków o ochronę międzynarodową na przejściu granicznym Brześć – Terespol. Dodatkowo, trwają prace nad zmianą przepisów wprowadzających nowy tryb przyjmowania i rozpoznawania wniosków o status uchodźcy, łączący się z automatycznym pozbawieniem wolności osób ubiegających się o ochronę.

Amnesty International monitoruje sytuację w Terespolu, gdzie codziennie odmawia się wjazdu do Polski osobom zgłaszającym prześladowana i tortury, których doświadczyły w swoich krajach. Przypominamy rządzącym o międzynarodowych zobowiązanych Polski, monitorujemy stopień ich realizacji, przygotowujemy raporty i uczestniczymy w procesie legislacyjnym dotyczącym praw uchodźców, zgłaszając uwagi i postulaty.

Amnesty International prowadzi również działania edukacyjne i aktywistyczne informując o sytuacji w krajach, z których uciekają ludzie szukający w Polsce ochrony, o ich prawach i możliwościach wsparcia ze strony Polski i Unii Europejskiej.

Prawo do prywatności

Inwigilacja i wzrost uprawnień służb bezpieczeństwa usprawiedliwiana względami bezpieczeństwa narodowego, rzekomo poważnie zagrożonego groźbą terroryzmu, powoduje, że w Polsce prawo do prywatności stało się iluzoryczne. Państwo gromadzi o nas coraz więcej danych i metadanych, przyznając sobie coraz szersze uprawnienia nie tylko w zakresie korzystania ze środków operacyjnych takich jak podsłuchy czy obserwacja, ale i dostępu do monitoringu miejskiego czy handlowego.

Mamy jedną z najbardziej restrykcyjnych ustaw antyterrorystycznych w Europie mimo, że Polska jest kwalifikowana jako kraj o znikomym lub żadnym zagrożeniu terroryzmem. Cudzoziemcy są z zasady podejrzani, a poszczególne osoby profilowane pod kątem ich kontaktów czy kraju pochodzenia.

Projektowane są kolejne zmiany legislacyjne w związku z implementacją prawa unijnego reagującego kwestie ochrony danych osobowych i kolejne, zwiększone uprawnienia państwa w tym zakresie.

Amnesty International przygotowuje raporty ze stosowania ustaw antyterrorystycznych, wskazując na nieproporcjonalność stosowanych środków i na powszechną inwigilację, której jesteśmy poddawani. Dokumentujemy przypadki stosowania ustawy antyterrorystycznej prowadzące do naruszeń praw człowieka oraz uczestniczymy w procesie legislacyjnym mającym znaczenie dla korzystania prawa do prywatności.

Dyskryminacja i Przestępstwa z Nienawiści

Zarządzanie strachem, pełne nienawiści i pogardy wypowiedzi w sferze publicznej, narastający hejt prowadzą do wzrostu dyskryminacji i przestępstw z nienawiści, czyli do przemocy motywowanej uprzedzeniami. Ponieważ słowa to czyny, w konsekwencji coraz częściej dochodzi w Polsce do ataków na tle narodowości, religii, koloru skóry czy orientacji seksualnej. Już nie tylko luki w polskim prawie niedostatecznie  chroniącym przed przestępstwami z nienawiści, ale i swoiste przyzwolenie w sferze publicznej na dyskryminację i nienawiść, powodują konieczność przeciwstawiania się mowie nienawiści i przemocy.

Amnesty International uruchomiła kampanię #NIEnawiść, by oddziaływać na prawo i praktykę. Przygotowujemy raporty na temat przestępstw z nienawiści i uczestniczymy w procesie legislacyjnym mającym znaczenie dla wzmocnienia ochrony przed dyskryminacją i przemocą motywowaną uprzedzeniami.  Prowadzimy działania rzecznicze, aktywistyczne i edukacyjne. Dzięki naszym materiałom edukacyjnym i sieci edukatorów i edukatorek docieramy do młodych ludzi w całej Polsce, by wzmacniać postawy empatii i otwartości oraz pokazywać, jak działać przeciwko dyskryminacji i przemocy w ich najbliższym otoczeniu.

Praworządność

Trybunał Konstytucyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich, unijna procedura kontroli praworządności w Polsce, zagrożenia dla rządów prawa i demokracji, naruszenia podstawowych praw politycznych i obywatelskich, sposób prowadzenia debaty publicznej, unikanie konsultacji społecznych, przyjmowanie niekonstytucyjnych rozwiązań prawnych sprzecznych ze standardami międzynarodowymi, zachwianie  równowagi w ramach trójpodziału władz – to elementy problemów z przestrzeganiem zasady praworządności w Polsce.

Amnesty International na bieżąco obserwuje i komentuje wydarzenia publiczne, wypowiedzi polityków, działania sił porządkowych mające znacznie dla rządów prawa w Polsce. Ponadto monitorujemy i bierzemy udział w procesie legislacyjnym dotyczącym kluczowych rozwiązań ustrojowych. Komentujemy projekty ustaw, przygotowujemy opinie lub stanowiska, uczestniczymy w obradach Parlamentu, przygotowujemy raporty na temat konsekwencji zmian legislacyjnych, wskazujemy na rozwiązania, które wymagają kontroli Trybunału Konstytucyjnego, występujemy z apelami do władz. Amnesty International przygotowuje również raporty i informacje o sytuacji w Polsce dla organizacji międzynarodowych.

Procedury międzynarodowe

Polska jest stroną wielu umów międzynarodowych z zakresu praw człowieka. Jako państwo – strona jest zobowiązana nie tylko przestrzegać wiążącego ją prawa międzynarodowego, ale i poddawać się międzynarodowej kontroli ze strony różnych organów powołanych specjalnie w celu monitorowania stanu realizacji przyjętych zobowiązań. Taka kontrola najczęściej przybiera formę rozpatrywania raportów rządowych bądź procedury kontroli czy doszło do naruszenia ze strony państwa. W przypadkach trybunałów międzynarodowych może też zostać wydany przeciwko Polsce wyrok, jeśli trybunał stwierdzi, że Polska naruszyła swoje międzynarodowe zobowiązania.

Amnesty International bierze udział w procedurach międzynarodowych przygotowując jako międzynarodowa organizacja pozarządowa tak zwane shadow reports (raporty cienie), uczestnicząc w spotkaniach organizowanych przez organy międzynarodowe i informując o sytuacji praw człowieka w Polsce.  Dokumentujemy przypadki naruszania prawa międzynarodowego poprzez przyjmowanie niezgodnych z nim rozwiązań legislacyjnych bądź złej praktyki lub braku działań ze strony państwa koniecznych dla realizacji przyjętych zobowiązań.

Historia Amnesty Polska

Polska sekcja Amnesty International nie działa w Polsce od dziś! Dokładnie od 6 czerwca 1990r., kiedy sąd w Gdańsku zarejestrował Stowarzyszenie Amnesty International. Ponad 25 lat temu powstanie organizacji wspierali m.in. działacze demokratycznej opozycji, budujący w Polsce podstawy społeczeństwa obywatelskiego.

Jednak pierwsze akcje miały miejsce już w czasach PRL. W 1975 r. Emil Morgiewicz i Adam Wojciechowski (b. więźniowie sumienia) zostali członkami Amnesty International i założyli pierwszą, nieformalną grupę Amnesty w Polsce. Dołączyły do nich osoby związane z ROPCiO i KOR. Grupa organizowała akcje podpisywania petycji za zniesieniem kary śmierci i zaprzestaniem tortur na świecie. W latach 80. w kontakcie z międzynarodową Amnesty byli prawnicy broniący działaczy demokratycznej opozycji. W Trójmieście amnestyjne czasopismo „Amnesty Newsletter” dystrybuował Ruch Wolność i Pokój. Później osoby związane z tym ruchem tworzyły polską sekcję Amnesty, razem z byłymi działaczami Solidarności i innymi osobami, które chciały w Polsce budować społeczeństwo obywatelskie.

Poniżej znajdziecie więcej informacji dotyczących historii Amnesty w Polsce oraz materiały, w tym część raportów przygotowywanych dawno, dawno temu… (choć niektóre nazwiska i problemy wciąż są aktualne). I mimo że tak wiele się zmieniło, wciąż mamy co robić.