Prawa Człowieka w Polsce

Wolność Zgromadzeń

POKOJOWA DEMONSTRACJA TO PRAWO CZŁOWIEKA

Amnesty International prowadzi europejską kampanię w obronie wolności pokojowych zgromadzeń w Polsce. W naszych raportach dokumentujemy stan wolności zgromadzeń w Polsce i sposób, w jaki państwo reaguje na trwające w Polsce protesty – nękaniem i ściganiem protestujących.

Chcemy opowiedzieć o  zgromadzeniach i ich uczestnikach – pokażemy ludzi z różnych środowisk, z różnymi motywacjami do uczestniczenia w demonstracjach, pokażemy, że działają oni również w imieniu tych, którym brak determinacji, czasu  czy możliwości by przyłączyć się do pokojowego zgromadzenia. Przedstawimy ludzi, którzy ponoszą konsekwencje udziału w pokojowych zgromadzeniach, wskazując jak aktualnie obowiązujące prawo można wykorzystać przeciwko każdemu z nas. Pokażemy dlaczego osoby biorące udział w pokojowych demonstracjach powinny być taktowane jak obrońcy praw człowieka. Będziemy przekonywać, że wszystkie kwestie, o których mówimy i przeciwko którym protestujemy mogą dotknąć bezpośrednio każdą osobę i, że każdy prędzej czy później odczuje ich konsekwencje. Będziemy kontynuować obserwacje zgromadzeń w Polsce i na bieżąco przestawiać naszą ocenę i rekomendacje. Przedstawimy także dotychczasowe działania Amnesty na rzecz wolności zgromadzeń w różnych państwach, aby przedstawić szerszy kontekst i wskazać na obowiązujące standardy międzynarodowe w tym zakresie.

Czego domaga się Amnesty?

Wolność pokojowego zgromadzania się to prawo człowieka, nie przestępstwo. Władze Rzeczypospolitej Polskiej powinny powrócić do wypełniania  swoich zobowiązań międzynarodowych w zakresie ochrony wolności zgromadzeń i wypowiedzi, jak również zapewnić, by sądy orzekały w sposób w pełni niezależny i sprawiedliwy. Dzięki temu wszyscy korzystający z należnych im praw znajdą właściwą ochronę, zaś ci, którzy je łamią, pociągnięci zostaną do odpowiedzialności. Dlatego Amnesty International wzywa władze w Polsce do:

• powstrzymania się od stosowania sankcji karnych wobec osób korzystających z wolności zgromadzeń, czego szczególnym wyrazem jest uczestnictwo w pokojowych protestach i demonstracjach. Wszystkie nieuzasadnione postępowania wytoczone przeciwko uczestnikom pokojowych protestów powinny zostać umorzone.
• unikania stosowania siły, o ile nie jest to absolutnie konieczne podczas zabezpieczania zgromadzeń.
• wprowadzenia stosownych poprawek lub zniesienia przepisów, których zastosowanie może naruszać prawo do pokojowego zgromadzania się, i dostosowania obowiązującego w Polsce prawa do międzynarodowego prawodawstwa z zakresu praw człowieka.
• otwartego przyznania wkładu wnoszonego w życie społeczne przez obrońców praw człowieka, wsparcia podejmowanych przez nich wysiłków oraz stworzenia bezpiecznych i stabilnych warunków dla ich działalności, zgodnie z Deklaracją ONZ o obrońcach praw człowieka.
• uchylenia wszystkich regulacji prawnych mających negatywny wpływ na niezależność sądownictwa oraz przywrócenia w Polsce rządów prawa.

Niezależność sądownictwa

Niezależność sądownictwa i niezawisłość sędziów to podstawowe gwarancje rzetelnego wymiaru sprawiedliwości i konstytucyjnej zasady trójpodziału władzy.

Brak hierarchicznego podporządkowania sędziów i sądów innym rodzajom władzy publicznej, nieusuwalność, podleganie odpowiedzialności dyscyplinarnej, apolityczność, odrębne zasady powoływania i wyłączania sędziów, to ustrojowe podstawy niezależności sądownictwa. Z kolei zakaz wydawania poleceń sędziom i wywierania nacisku na sędziego, aby skłonić go do orzekania w określony sposób, to podstawa niezawisłości sądów.

Pozbawianie sądów niezależności, a sędziów niezawisłości może doprowadzić do sytuacji, w której to my zostaniemy pozbawieni gwarancji, że sądy orzekną w naszej sprawie bezstronnie, wyłącznie na podstawie obowiązującego prawa i w sposób wolny od wszelkich nacisków politycznych.

Amnesty International monitoruje i bierze udział w procesie legislacyjnym dotyczącym gwarancji niezależności i niezawisłości sądownictwa. Komentujemy projekty ustaw, przygotowujemy opinie lub stanowiska, uczestniczymy w obradach Parlamentu, przygotowujemy raporty na temat konsekwencji zmian legislacyjnych.

Dokumentujemy również przypadki nacisku na poszczególnych sędziów ze strony władzy wykonawczej, w postaci nieuzasadnionych decyzji kadrowych, krytyki nieprawomocnych orzeczeń, dyskredytacji kwalifikacji sędziów (więcej informacji na stronie kampanii: https://amnesty.org.pl/kampanie/wolne-sady-wolni-ludzie/).

Prawa kobiet

Od prób całkowitego zakazu aborcji, przez groźbę wypowiedzenia konwencji antyprzemocowej, do ograniczenia dostępu do antykoncepcji awaryjnej i edukacji seksualnej – polskie kobiety spotyka coraz większa dyskryminacja i naruszanie praw ze strony państwa.

Prawa seksualne i reprodukcyjne są prawami człowieka i przysługują każdemu i każdej z nas. Są nierozerwalnie związane z prawem do zdrowia, do życia, do wolności od dyskryminacji, wolności od okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania oraz prawem do prywatności i informacji. Państwa mają obowiązek zagwarantować możliwość korzystania z tych praw oraz wprowadzać mechanizmy uniemożliwiające innym osobom czy instytucjom ich naruszanie. Polskie prawo dotyczące aborcji już należy do najbardziej restrykcyjnych w Europie, a jego dalsze ograniczanie nie spowoduje zmniejszenia liczby aborcji, lecz to, że staną się bardziej niebezpieczne.

Z kolei przemoc wobec kobiet i przemoc domowa to nadal zjawiska powszechne. Statystyki pokazują, że ogromna większość ofiar to kobiety i dziewczęta. Amnesty International działa na rzecz zmian prawa i praktyki, by zapobiec przemocy wobec kobiet i domaga się sprawiedliwości dla osób, które jej doświadczyły. Domagamy się pełnego wdrożenia ratyfikowanej przez Polskę Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Konwencji antyprzemocowej) i zaprzestania jakichkolwiek działań zmierzających do jej wypowiedzenia.

Amnesty International monitoruje sytuację w Polsce i prowadzi działania edukacyjne, aktywistyczne i rzecznicze przeciwko atakom na prawa kobiet i na rzecz podwyższania standardów ich ochrony. Dokumentujemy przypadki zastraszania i szykanowania kobiet ze względu na manifestowanie swoich poglądów lub żądanie respektowania swych praw.

Bierzemy też udział w procesie legislacyjnym dotyczącym praw kobiet. Komentujemy projekty ustaw, przygotowujemy opinie lub stanowiska, uczestniczymy w obradach Parlamentu, przygotowujemy raporty na temat konsekwencji zmian legislacyjnych i raporty dla organów międzynarodowych.

Zobacz nasz ostatni raport dla GREVIO nt. wdrażania Konwencji antyprzemocowej: https://amnesty.org.pl/amnesty-international-sklada-raport-ze-stanu-wdrozenia-konwencji-antyprzemocowej-w-polsce/.

Uchodźcy

Polska od lat nie wykonuje swoich zobowiązań międzynarodowych w zakresie zapewnienia ochrony uchodźcom. Rząd nie realizuje programu przesiedleń i relokacji, systematycznie odmawia wsparcia uchodźców w greckich obozach. Od lat uszczelnianie są granice, co skutkuje odmawianiem prawa do składania wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej. Liczba osób, które poprosiły o ochronę międzynarodową w Polsce systematycznie maleje.

Zgodnie z danymi Urzędu do Spraw Cudzoziemców, liczba osób posiadających ważne zezwolenia na pobyt w Polsce w lipcu 2020 r. przekroczyła 450 tys. osób. Warto mieć na uwadze, że prawdziwa liczba może być jednak wyższa. Mimo dużej liczby osób będących migrantami w Polsce, wciąż brakuje spójnego systemu integracji, wizji i polityki państwa, która zawierałaby wytyczne dla administracji publicznej w sferze włączania migrantów i uchodźców do polskiego społeczeństwa. Skutkuje to trudnościami w dostępie do usług i świadczeń publicznych oraz pełnego funkcjonowania w polskim społeczeństwie. Uchodźcy i migranci zbyt często zdani są na pomoc organizacji pozarządowych i wolontariuszy wspierających ich w poszukiwaniu mieszkania, kontaktach z lekarzami, wyrównywaniu szans w zakresie edukacji oraz nauki.

Amnesty International podejmuje również działania edukacyjne i aktywistyczne informując o sytuacji w krajach, z których uciekają ludzie szukający w Polsce ochrony, o ich prawach i możliwościach wsparcia ze strony Polski i Unii Europejskiej.

Prawo do prywatności

Inwigilacja i wzrost uprawnień służb bezpieczeństwa usprawiedliwiana względami bezpieczeństwa narodowego, rzekomo poważnie zagrożonego groźbą terroryzmu, powoduje, że w Polsce prawo do prywatności stało się iluzoryczne. Państwo gromadzi o nas coraz więcej danych i metadanych, przyznając sobie coraz szersze uprawnienia nie tylko w zakresie korzystania ze środków operacyjnych takich jak podsłuchy czy obserwacja, ale i dostępu do monitoringu miejskiego czy handlowego.

Mamy jedną z najbardziej restrykcyjnych ustaw antyterrorystycznych w Europie mimo, że Polska jest kwalifikowana jako kraj o znikomym lub żadnym zagrożeniu terroryzmem. Cudzoziemcy są z zasady podejrzani, a poszczególne osoby profilowane pod kątem ich kontaktów czy kraju pochodzenia.

Projektowane są kolejne zmiany legislacyjne w związku z implementacją prawa unijnego regulującego kwestie ochrony danych osobowych i kolejne, zwiększone uprawnienia państwa w tym zakresie.

Amnesty International przygotowała raporty ze stosowania ustaw antyterrorystycznych, wskazując na nieproporcjonalność stosowanych środków i na powszechną inwigilację, której jesteśmy poddawani. Dokumentujemy przypadki stosowania ustawy antyterrorystycznej prowadzące do naruszeń praw człowieka oraz uczestniczymy w procesie legislacyjnym mającym znaczenie dla korzystania z prawa do prywatności.

Dyskryminacja i Przestępstwa z Nienawiści

Zarządzanie strachem, pełne nienawiści i pogardy wypowiedzi w sferze publicznej, narastający hejt prowadzą do wzrostu dyskryminacji i przestępstw z nienawiści, czyli do przemocy motywowanej uprzedzeniami. Ponieważ słowa to czyny, w konsekwencji coraz częściej dochodzi w Polsce do ataków na tle narodowości, religii, koloru skóry czy orientacji seksualnej. Już nie tylko luki w polskim prawie niedostatecznie chroniącym przed przestępstwami z nienawiści, ale i swoiste przyzwolenie w sferze publicznej na dyskryminację i nienawiść, powodują konieczność przeciwstawiania się mowie nienawiści i przemocy.

Amnesty International uruchomiła kampanię #NIEnawiść, by oddziaływać na prawo i praktykę. Przygotowujemy raporty na temat przestępstw z nienawiści i uczestniczymy w procesie legislacyjnym mającym znaczenie dla wzmocnienia ochrony przed dyskryminacją i przemocą motywowaną uprzedzeniami. Prowadzimy działania rzecznicze, aktywistyczne i edukacyjne. Dzięki naszym materiałom edukacyjnym i sieci edukatorów i edukatorek docieramy do młodych ludzi w całej Polsce, by wzmacniać postawy empatii i otwartości oraz pokazywać, jak działać przeciwko dyskryminacji i przemocy w ich najbliższym otoczeniu.

Praworządność

Trybunał Konstytucyjny, Rzecznik Praw Obywatelskich, unijna procedura kontroli praworządności w Polsce, zmiany w sądownictwie, naruszenia podstawowych praw politycznych i obywatelskich, sposób prowadzenia debaty publicznej, unikanie konsultacji społecznych, przyjmowanie niekonstytucyjnych rozwiązań prawnych sprzecznych ze standardami międzynarodowymi, zachwianie równowagi w ramach trójpodziału władzy – to elementy problemów z przestrzeganiem zasady praworządności w Polsce.

Amnesty International na bieżąco obserwuje i komentuje pod kątem praw człowieka wydarzenia publiczne, wypowiedzi przedstawicieli władz, działania sił porządkowych mające znaczenie dla rządów prawa w Polsce. Ponadto monitorujemy i bierzemy udział w procesie legislacyjnym dotyczącym kluczowych rozwiązań ustrojowych. Komentujemy projekty ustaw, przygotowujemy opinie lub stanowiska, uczestniczymy w obradach Parlamentu, przygotowujemy raporty na temat konsekwencji zmian legislacyjnych, występujemy z apelami do władz. Amnesty International przygotowuje również raporty i informacje o sytuacji w Polsce dla organizacji międzynarodowych.

Procedury międzynarodowe

Polska jest stroną wielu umów międzynarodowych z zakresu praw człowieka. Jako państwo – strona jest zobowiązana nie tylko przestrzegać wiążącego ją prawa międzynarodowego, ale i poddawać się międzynarodowej kontroli ze strony różnych organów powołanych specjalnie w celu monitorowania stanu realizacji przyjętych zobowiązań. Taka kontrola najczęściej przybiera formę rozpatrywania raportów rządowych bądź procedury kontroli czy doszło do naruszenia ze strony państwa.
W przypadkach trybunałów międzynarodowych może też zostać wydany przeciwko Polsce wyrok, jeśli trybunał stwierdzi, że Polska naruszyła swoje międzynarodowe zobowiązania.

Amnesty International bierze udział w procedurach międzynarodowych przygotowując jako międzynarodowa organizacja pozarządowa tak zwane shadow reports (raporty cienie), przedstawiając trybunałom swoje stanowisko w danej sprawie tzw. amicus curiae (stanowisko przyjaciela sądu) oraz uczestnicząc w spotkaniach organizowanych przez organy międzynarodowe i informując o sytuacji praw człowieka w Polsce. Dokumentujemy przypadki naruszania prawa międzynarodowego poprzez przyjmowanie niezgodnych z nim rozwiązań legislacyjnych bądź złej praktyki lub braku działań ze strony państwa koniecznych dla realizacji przyjętych zobowiązań.

Historia Amnesty Polska

Polska sekcja Amnesty International nie działa w Polsce od dziś! Dokładnie od 6 czerwca 1990r., kiedy sąd w Gdańsku zarejestrował Stowarzyszenie Amnesty International. Ponad 25 lat temu powstanie organizacji wspierali m.in. działacze demokratycznej opozycji, budujący w Polsce podstawy społeczeństwa obywatelskiego.

Jednak pierwsze akcje miały miejsce już w czasach PRL. W 1975 r. Emil Morgiewicz i Adam Wojciechowski (b. więźniowie sumienia) zostali członkami Amnesty International i założyli pierwszą, nieformalną grupę Amnesty w Polsce. Dołączyły do nich osoby związane z ROPCiO i KOR. Grupa organizowała akcje podpisywania petycji za zniesieniem kary śmierci i zaprzestaniem tortur na świecie. W latach 80. w kontakcie z międzynarodową Amnesty byli prawnicy broniący działaczy demokratycznej opozycji. W Trójmieście amnestyjne czasopismo „Amnesty Newsletter” dystrybuował Ruch Wolność i Pokój. Później osoby związane z tym ruchem tworzyły polską sekcję Amnesty, razem z byłymi działaczami Solidarności i innymi osobami, które chciały w Polsce budować społeczeństwo obywatelskie.

Poniżej znajdziecie więcej informacji dotyczących historii Amnesty w Polsce oraz materiały, w tym część raportów przygotowywanych dawno, dawno temu… (choć niektóre nazwiska i problemy wciąż są aktualne). I mimo że tak wiele się zmieniło, wciąż mamy co robić.