- W Egipcie potroiła się liczba egzekucji.
- Chiny stosowały karę śmierci za przestępstwa związane z działaniami prewencyjnymi Covid-19.
- Poprzednia administracja USA wykonała aż 10 egzekucji w ciągu niespełna sześciu miesięcy.
- Trzeci rok z rzędu odnotowano najniższą liczbę egzekucji na świecie w ciągu dekady.
Bezprecedensowe wyzwania związane z pandemią Covid-19 nie wystarczyły, aby powstrzymać 18 państw przed wykonywaniem egzekucji w 2020 roku, stwierdza Amnesty International w opublikowanym dziś globalnym raporcie na temat kary śmierci. Choć zaobserwowano ogólną tendencję spadkową, niektóre kraje kontynuowały lub nawet zwiększyły liczbę wykonywanych egzekucji, co wskazuje na szokujący brak poszanowania dla ludzkiego życia w czasie, gdy uwaga świata skupiła się na ochronie ludzi przed śmiertelnym wirusem.
Wśród krajów stosujących w 2020 r. karę śmierci znalazł się Egipt, gdzie zarejestrowano trzykrotnie wyższą liczbę egzekucji w porównaniu z rokiem poprzednim, oraz Chiny, które ścigały czyny wpływające na działania prewencyjne związane z Covid-19, w wyniku czego co najmniej jeden mężczyzna został skazany na śmierć i stracony. Tymczasem administracja Trumpa wznowiła po 17-letniej przerwie egzekucje federalne i w ciągu niespełna sześciu miesięcy zabiła aż 10 osób. Indie, Oman, Katar i Tajwan również wznowiły egzekucje.
“Gdy świat skupił się na poszukiwaniu sposobów ochrony życia przed Covid-19, kilka rządów wykazało niepokojącą determinację, by stosować karę śmierci i wykonywać egzekucje bez względu na wszystko” – powiedziała Agnès Callamard, Sekretarzyni Generalna Amnesty International.
“Kara śmierci to odrażająca kara, a przeprowadzanie egzekucji w środku pandemii jeszcze bardziej obnaża jej okrucieństwo. Walka o uniknięcie egzekucji jest zawsze trudna, a pandemia poskutkowała tym, że wielu ludzi w celach śmierci nie miało dostępu do reprezentacji prawnej, a wiele osób chcących udzielić skazańcom wsparcia musiało narazić się na znaczne – choć całkowicie możliwe do uniknięcia – ryzyko zdrowotne. Stosowanie kary śmierci w takich warunkach jest szczególnie rażącym atakiem na prawa człowieka.”
Ograniczenia związane z Covid-19 miały niepokojący wpływ na dostęp do obrońcy i prawo do rzetelnego procesu sądowego w kilku państwach, w tym w USA, gdzie obrońcy skarżyli się, że nie są w stanie prowadzić kluczowych czynności w postępowaniach przygotowawczych czy spotykać się z klientami twarzą w twarz.
Gdy świat skupił się na poszukiwaniu sposobów ochrony życia przed Covid-19, kilka rządów wykazało niepokojącą determinację, by stosować karę śmierci i wykonywać egzekucje bez względu na wszystko.
Agnès Callamard
Pięciu światowych “liderów” pod względem kary śmierci
Chiny uznają całkowitą liczbę przeprowadzonych egzekucji i wyroków śmierci za tajemnicę państwową i uniemożliwiają niezależną kontrolę. Dlatego dane Amnesty International dotyczące wszystkich odnotowanych egzekucji nie obejmują egzekucji w Chinach. Uważa się jednak, że Chiny wykonują tysiące egzekucji rocznie, co czyni je po raz kolejny światowym liderem w tym zakresie. Chiny wyprzedzają pod tym względem Iran (246+), Egipt (107+), Irak (45+) i Arabię Saudyjską (27). Iran, Egipt, Irak i Arabia Saudyjska odpowiadały za 88% wszystkich znanych egzekucji w 2020 roku.
Liczba egzekucji w Egipcie potroiła się w 2020 roku, czyniąc z tego kraju trzeciego największego kata na świecie. Co najmniej 23 spośród wszystkich straconych w Egipcie osób zostały skazane na śmierć w sprawach związanych z przemocą polityczną, po rażąco niesprawiedliwych procesach naznaczonych wymuszaniem “zeznań” i innymi poważnymi naruszeniami praw człowieka, w tym torturami i wymuszonymi zaginięciami. Nagły wzrost liczby egzekucji nastąpił w październiku i listopadzie, kiedy to władze egipskie wykonały egzekucje na co najmniej 57 osobach – 53 mężczyznach i 4 kobietach.
Mimo że liczba egzekucji zarejestrowanych w Iranie nadal była niższa niż w poprzednich latach, kraj ten coraz częściej stosował karę śmierci jako narzędzie represji wobec oponentów politycznych, uczestników protestów i członków mniejszości etnicznych, co stanowi naruszenie prawa międzynarodowego.
Wiele krajów w regionie Azji i Pacyfiku nadal łamało międzynarodowe prawo i standardy, które zabraniają stosowania kary śmierci za przestępstwa, które nie wiążą się z umyślnym zabójstwem. Kara śmierci była orzekana za przestępstwa narkotykowe w Chinach, Indonezji, Laosie, Malezji, Singapurze, Sri Lance, Tajlandii i Wietnamie; za korupcję w Chinach i Wietnamie; oraz za bluźnierstwo w Pakistanie. W Bangladeszu i Pakistanie wyroki śmierci były wydawane przez sądy ustanowione na mocy specjalnych przepisów, które zazwyczaj stosują inne procedury niż sądy powszechne. Na Malediwach wyrok śmierci nadal ciąży na pięciu osobach, które w chwili popełnienia przestępstwa nie miały jeszcze 18 lat.
USA były jedynym krajem obu Ameryk, który przeprowadził egzekucje w 2020 roku. W lipcu administracja Trumpa przeprowadziła pierwszą od 17 lat egzekucję federalną, a pięć stanów skazało na śmierć łącznie siedem osób.
Liczba egzekucji najniższa od dekady
W skali świata, w 2020 roku odnotowano egzekucje co najmniej 483 osób (z wyłączeniem Chin, Korei Północnej, Syrii i Wietnamu – państw, które uznają dane dotyczące kary śmierci za tajemnicę państwową, lub co do których dostępne są ograniczone informacje). Choć liczba ta jest szokująca, to jest to najniższa liczba egzekucji odnotowana przez Amnesty International od co najmniej dekady. Jest niższa o 26% w porównaniu z rokiem 2019 i o 70% w stosunku do rekordowego poziomu 1634 egzekucji odnotowanych w 2015 roku.
Według raportu, spadek liczby egzekucji był spowodowany ograniczeniem egzekucji w niektórych państwach stosujących karę śmierci za przestępstwa pospolite oraz, w mniejszym stopniu, przerwami w wykonywaniu egzekucji, które nastąpiły w związku z pandemią.
Liczba egzekucji zarejestrowanych w Arabii Saudyjskiej spadła o 85%, z 184 w 2019 r. do 27 w 2020 r., a w Iraku zmniejszyła się o ponad połowę, ze 100 w 2019 r. do 45 w 2020 r. Nie odnotowano żadnych egzekucji w Bahrajnie, Białorusi, Japonii, Pakistanie, Singapurze i Sudanie – krajach, które przeprowadziły egzekucje w 2019 roku.
Liczba wyroków śmierci odnotowanych na całym świecie (co najmniej 1 477), również spadła o 36% w porównaniu z rokiem 2019. Amnesty International odnotowała spadki w 30 z 54 krajów, o których wiadomo, że wydano w nich wyroki śmierci. Wydaje się, że w kilku przypadkach spadki te były związane z opóźnieniami i odroczeniami postępowań sądowych, wprowadzonymi w związku z pandemią.
Wartymi uwagi wyjątkami były: Indonezja, gdzie liczba odnotowanych w 2020 r. wyroków śmierci (117) wzrosła o 46% w porównaniu z 2019 r. (80); oraz Zambia, która w 2020 r. wydała 119 wyroków śmierci, o 18 więcej niż w 2019 r. i najwięcej w Afryce Subsaharyjskiej.
Pomimo ciągłego dążenia niektórych rządów do stosowania kary śmierci, ogólny obraz w 2020 r. był pozytywny.
Agnès Callamard
Najwyższy czas na globalną abolicję kary śmierci
W 2020 r. Czad i amerykański stan Kolorado zniosły karę śmierci, Kazachstan zobowiązał się do jej zniesienia na mocy prawa międzynarodowego, a Barbados zakończył reformy mające na celu zniesienie obowiązkowej kary śmierci.
Do kwietnia 2021 r., 108 krajów zniosło karę śmierci za wszystkie przestępstwa, a 144 kraje zniosły ją w prawie lub w praktyce – jest to tendencja, którą trzeba kontynuować.
“Pomimo ciągłego dążenia niektórych rządów do stosowania kary śmierci, ogólny obraz w 2020 r. był pozytywny. Czad zniósł karę śmierci, podobnie jak amerykański stan Kolorado, a liczba odnotowanych egzekucji nadal spadała – przybliżając świat do przeniesienia tej okrutnej, nieludzkiej i poniżającej kary do podręczników historii” – powiedziała Agnès Callamard.
“123 państwa – więcej niż kiedykolwiek wcześniej – poparły apel Zgromadzenia Ogólnego ONZ o moratorium na wykonywanie kary śmierci, rośnie więc presja, by pozostałe kraje poszły w ich ślady. Wirginia została niedawno pierwszym południowym stanem USA, który zniósł karę śmierci, a w Kongresie czeka na rozpatrzenie kilka projektów ustaw znoszących karę śmierci na poziomie federalnym. Kontynuując działania na rzecz globalnego zniesienia kary śmierci, wzywamy też Kongres Stanów Zjednoczonych do wsparcia wysiłków legislacyjnych zmierzających do zniesienia kary śmierci”.
“Wzywamy przywódców we wszystkich państwach, które jeszcze nie zniosły tej kary, by rok 2021 był czasem, w którym na dobre położą kres zabójstwom usankcjonowanym przez państwo. Będziemy kontynuować naszą kampanię, dopóki kara śmierci nie zostanie zniesiona wszędzie, raz na zawsze”.
Zdjęcie w nagłówku: protest przeciwko karze śmierci przed Sądem Najwyższym Stanow Zjednoczonych, 17 stycznia 2017, Waszyngton DC. Copyright: BRENDAN SMIALOWSKI/AFP via Getty Images
Przeczytaj wyszczególnione Fakty i liczby o karze śmierci w 2020 r.