EUR 70/010/2007
Robert Dean, prokurator międzynarodowy wewnątrz Departamentu Sprawiedliwości UNMIK doniósł 3 lipca, że przyczyną śmierci Mon Balaja and Arbëna Xheladini podczas demonstracji 10 lutego, było -nieprawidłowe rozmieszczenie gumowych pocisków przez co najmniej jednego, a być może dwóch rumuńskich strzelców-. Z rapotu wynika, iż niemożliwe jest wysunięcie oskarżeń wobec któregokolwiek z oficerów, ze względu na niewystarczający materiał dowodowy.
21 marca, władze Rumunii wycofały z Kosowa 11 członków Rumuńskiej Napastniczej Jednostki Policyjnej (FPU), którzy brali udział w badaniu sprawy i prawdopodobnie byli w posiadaniu kluczowych dla śledztwa informacji. Według opublikowanego w kwietniu wewnętrznego raportu, istnieje podstawa do uznania, że strzelcy wchodzący w skład rumuńskiej FPU byli odpowiedzialni za śmiertelne strzały. Mimo nalegań UNMIK i Amnesty International, rumuńskie władze odmówiły powrotu oficerów do Kosowa w celu ich udziału w dalszym toku śledztwa.
-Nie można dopuścić do sytuacji, w której policja międzynarodowa, biorąca udział w wielonarodowych akcjach, kryje się za granicami własnego kraju i w ten sposób unika odpowiedzialności, zostawiając za sobą podejrzenia o naruszenia praw człowieka. Społeczność międzynarodowa została upoważniona przez Radę Bezpieczeństwa ONZ do przywrócenia na terenie Kosowa rządów prawa i szacunku dla praw człowieka. Narody Zjednoczone i kraje biorące udział w misji powinny zapewnić, że wszystkie osoby, odpowiedzialne za łamanie praw człowieka, przestępcze, czy inne niewłaściwe zachowanie, zostaną zaprowadzone przed wymiar sprawiedliwości- – powiedziała Sian Jones, researcher Amnesty International, zajmująca się sprawami Kosowa.
-Jest niezwykle istotne, by społeczność międzynarodowa stosowała się w Kosowie do najwyższych międzynarodowych standarów, tak aby zachować tam rządy prawa i zapewnić sprawiedliwość-.
Amnesty International apeluje do Departamentu Sprawiedliwości UNMIK o rozpoczęcie karnego dochodzenia w sprawie śmierci Mon Balaja i Arbëna Xheladini, a także poważnych obrażeń ponad 80 innych osób.
Organizacja wzywa rumuńskie władze, aby zezwoliły na powrót do Kosowa 11 oficerów policji, w celu ich udziału w przesłuchaniach prowadzonych w kontekście postępowania karnego. W przypadku braku zgody na powrót do Kosowa, władze powinny umożliwić dostęp do funkcjonaruszy na własnym terytorium. Przesłuchanie oficerów jest niezbędne do tego, by osoby odpowiedzialne za śmierć demonstrantów spotkała sprawiedliwość. Konieczne jest również zapewnienie pełnego odszkodowania rodzinom zmarłych, a także wszystkim, którzy w trakcie demonstracji odnieśli obrażenia.
Amnesty International wzywa ponadto Sekretarza Generalnego ONZ do aprobaty zniesienie immunitetu sądowego międzynarodowego personelu w Kosowie, w związku z koniecznością poniesienia odpowiedzialności przez osoby zaangażowane w nielegalne działania, które doprowadziły do śmierci dwóch mężczyzn i poważnych obrażeń innych demonstrantów.
Amnesty International podkreśla, że według rapotu Deana załamała się struktura dowodzenia międzynarodowej policji, co pociągnęło za sobą nieudolność w wydawaniu rozkazów operacyjnych. Organizacja zaleca zbadanie w ramach śledztwa kryminalnego prowadzonego przez UNMIK czy wyżsi oficerowie policji, łącznie z głównym dowódcą UNMIK, nie są odpowiedzialni za niepowodzenie właściwej ochrony życia Mon Balaja i Arbëne Xheladini.
Amnesty International wzywa także UNMIK do natychmiastowego zwołania Panelu Doradczego do spraw Praw Człowieka, dzięki czemu krewni zmarłych i osoby, które w trakcie demonstracji odniosły obrażenia będą mogły złożyć wniosek o odszkodowanie za domniemane złamanie ich praw przez personel UNMIK.
W związku z mającym nastąpić zastąpieniem UNMIK przez Misję Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony w Kosowie (zgodnie z rezolucją Rady Bezpieczeństwa), Amnesty International wzywa Unię Europejską do zapewnienia wysłanym do Kosowa funkcjonariuszom odpowiedniego treningu w dziedzinie międzynarodowych standardów użycia siły i broni palnej, a także ustanowienia przejrzystej i pełnej struktury struktury dowodzenia wszystkich jednostek. Konieczne jest ponadto stworzenie i implementacja mechanizmów, zgodnie z którymi odpowiedzialność poniosą funkcjonariusze policji – a także inni członkowie misji – podejrzani o pogwałcenie międzynarodowych standardów, a ofiary tych naruszeń otrzymają odpowiednie odszkodowanie.
Tło wydarzeń
Realizując swe zadanie monitorowania sytuacji praw człowieka na całym świecie, Amnesty International od ośmiu lat przygląda się stopniowi poszanowania i ochrony praw człowieka przez członków misji UNMIK i misji pokojowej NATO KFOR (Kosovo Force) w Kosowie. Zarówno UNMIK, jak i KFOR działają na podstawie mandatu udzielonego przez Radę Bezpieczeństwa ONZ zgodnie z rezolucją 1244/99, na podstawie którego są odpowiedzialne za ochronę i promocję praw człowieka wszystkich osób na terenie Kosowa.
Amnesty International wielkrotnie wyrażała swe obawy w związku z bezkarnością (z pewnymi wyjątkami) członków misji UNMIK i KFOR, odpowiedzialnych za naruszenia praw człowieka. Organizacja jest także zaniepokojona faktem, iż tylko kilka krajów uczestniczących w misjach zdecydowało się na ukaranie sprawców tych naruszeń.
Misji UNMIK nie udało się doprowadzić do naprawienia szkód osób, których prawa zostały złamane przez przedstawicieli społeczności międzynarodowej. Niepowodzenie jest konsekwencją przyznania personelowi UNMIK immunitetu sądowemu, przez co kosowskie sądy są bezsilne wobec sprawców naruszeń praw człowieka. W związku z brakiem możliwości ścigania na terenie Kosowa, Amnesty International wezwała kraje członkowskie ONZ do karania przez własne sądy osób odpowiedzialnych za nadużycia wobec mieszkańcow Kosowa. Niestety, państwa zastosowały się do tego apelu tylko w pojedynczych przypadkach,
W 2006 r., Amnesty International wezwała UNMIK i ONZ do zapewnienia właściwego i odpowiednio wysokiego odszkodowania wszystkim osobom, których prawa zostały złamane w przeciągu ostatnich siedmiu lat. Konieczne jest zadośćuczynienie doznanych szkód, zgodnie z artykułem 2 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych.
23 marca 2006, poprzez uchwalenie Regulacji UNMIK nr 2006/12 w Sprawie Ustanowienia Panelu Doradczego do spraw Praw Człowieka, powołano specjalny organ, którego zadaniem miało być rozpatrywanie skarg na nadużycia praw człowieka przez personel UNMIK. Jak do tej pory, organ nie zebrał się ani razu.
Tłumaczenie: Przemysław Pietraszek