„Nie mogę oddychać”- słowa, które rozpoczęły ruch

Autorka: Jasmeet Sidhu, starsza badaczka, Amnesty International USA 

„Nie mogę oddychać”

Trzy słowa wypowiedziane przez George’a Floyda, gdy jego życie zakończyło się pod kolanem amerykańskiego policjanta, stały się apelem o sprawiedliwość rasową i reformę policji w USA i na całym świecie. Ostatnim razem, kiedy te same słowa wywołały protesty, były wykrzyczane przez Erica Garnera, którego policja nowojorska zabiła w 2014 roku. W pokazie rzadko spotykanej na taką skalę solidarności – coś takiego nie zdarzyło się od czasów amerykańskiego ruchu na rzecz praw obywatelskich – miliony różnych ludzi wyszły na ulice. Od tygodni protestują, skandują i klęczą domagając się zmian, nie tylko w USA, ale i na całym świecie.

#BlackLivesMatter, proste wezwanie do równości rasowej, wspieranej obecnie przez dwie trzecie Amerykanów, stało się nowym mottem do ponownego przyjrzenia się działalności policji. Powszechne protesty ogarnęły ulice Stanów Zjednoczonych już przez ponad cztery tygodnie i nic nie wróży ich końca. 

Co zaskakujące, protesty w USA wzywające do zaprzestania przemocy policyjnej spotkały się z jeszcze większą przemocą ze strony policji. Amnesty International udokumentowała wiele z tych przypadków na naszej niedawno opublikowanej interaktywnej mapie. Wykazano ponad 125 incydentów, w których siły porządkowe użyły gazu łzawiącego, gumowych pocisków, pocisków uderzeniowych, gazu pieprzowego i policyjnych pałek przeciwko protestującym. Incydenty te miały miejsce także wobec małych dzieci oraz dziennikarzy, obserwatorów protestów i lekarzy.

Podczas protestów odbywających się na całym świecie pomimo represji policji w USA nastąpiła realna i znacząca zmiana. Oto dziesięć przykładów tego co udało się zmienić od rozpoczęcia protestów w USA.

1. Policjanci odpowiedzialni za śmierć Georga Floyda zostali zatrzymani

W wyniku protestów Derek Chauvin, były policjant z Minneapolis w stanie Minnesota, który klęczał na szyi George’a Floyda przez ponad osiem minut, co przyczyniło się do jego śmierci, został aresztowany pod zarzutem morderstwa drugiego stopnia, a trzech innych byłych oficerów zaangażowanych w ten incydent zostało również oskarżonych o lżejsze przestępstwa. Jest to ważny krok w kierunku rozliczenia nie tylko śmierci George’a Floyda, ale wszystkich ofiar przemocy policyjnej.

2. Rozpoczęły się rozmowy na temat finansowania policji

Bezprecedensowym posunięciem popartym przez większość członków rady miasta Minneapolis – miasta, w którym zginął George Floyd, było zobowiązanie się do rozwiązania komisariatu policji i wdrożenia nowatorskiego modelu bezpieczeństwa kierowanego przez społeczność. W Los Angeles burmistrz zaproponował cięcie do 150 milionów dolarów budżetu departamentu policji. Burmistrzowie w innych miastach, w tym w Bostonie, Massachusetts, Lansing, Michigan i Seattle w stanie Waszyngton, również oświadczyli, że rozważą ograniczenie finansowania policji.

3. Usunięto pomniki upamiętniające rasistowską historię USA

W Bostonie, Filadelfii, Dallas, Birmingham, Waszyngtonie, Richmond, San Francisco i dziesiątkach innych amerykańskich miast usunięto pomniki i posągi poświęcone osobom z rasistowską przeszłością i dziedzictwem, w tym pomniki honorujące Krzysztofa Kolumba, Franka Rizzo, kapitana Jaya Brooksa, Roberta E. Lee, Junipero Serra, Charlesa Linna i Alberta Pike’a.

4. Uchwalane są nowe przepisy na szczeblu stanowym i lokalnym dotyczące reformy policji  

Oto lista niektórych przepisów, które zostały szybko przyjęte w ostatnich tygodniach:

  • Miasta: Denver w stanie Kolorado, Minneapolis w Minnesocie, Houston i Austin w Teksasie, Waszyngton DC, Chicago w Illinois i Phoenix w Arizonie zakazały używania przyduszania;
  • Stany: Iowa, Nowy Jork i Connecticut uchwaliły prawa stanowe lub wydały zarządzenia zakazujące używania przyduszania przez służby porządkowe;
  • Seattle w Waszyngtonie zakazało używania przyduszania i gazów łzawiących po użyciu gazu przez policję przeciwko protestującym;
  • Waszyngton DC wprowadził trzymiesięczny zakaz używania gumowych kul i drażniących substancji chemicznych wobec pokojowo protestujących;
  • Louisville w stanie Kentucky jednogłośnie zakazało w mieście nakazów przeszukania „bez wcześniejszego powiadomienia”.

5. Federalni ustawodawcy wprowadzają nowe przepisy dotyczące reformy policji i rasizmu

Wprowadzono przepisy dotyczące wykorzystania immunitetu do celów egzekwowania prawa, korzystania z kamerek, profilowania rasowego, stosowania siły, przejrzystości policyjnych danych, ulepszenia szkolenia policji i innych reform. 25 czerwca 2020 roku, Izba Reprezentantów – niższa izba Kongresu Stanów Zjednoczonych – przyjęła ustawę o sprawiedliwości w sprawach policyjnych z szeregiem pozytywnych przepisów. Jednak jednoczesna propozycja ustawy o sprawiedliwości złożona w izbie wyższej – Senacie, zdecydowanie już nie spełnia wymogów praw człowieka.

6. Policyjne standardy użycia siły są modyfikowane i ponownie oceniane przez departamenty policji, a niektóre departamenty podejmują szybkie działania w odpowiedzi na przemoc.

  • Różne departamenty policji w USA po śmierci George’a Floyda dokonały ponownej oceny stosowania przyduszania i zakazały jego stosowania, w tym między innymi Aurora w Michigan; Phoenix w Arizonie; San Francisco w Kalifornii;
  • Burmistrzowie i funkcjonariusze organów ścigania z Chicago w Illinois; Cincinnati w Ohio; Tampa na Florydzie; Baltimore w Maryland; Phoenix w Arizonie i Columbii w Karolinie Południowej połączyli się, aby stworzyć Grupę ds. Reformy Policji i Sprawiedliwości Rasowej;
  • Po raz pierwszy od dwóch dekad, New Jersey pod przewodnictwem swojego prokuratora generalnego, zaktualizuje stosowanie przepisów dotyczących użycia siły przez policjantów;
  • Departament Policji w Nowym Jorku zobowiązał się do rozwiązania swojej problematycznej jednostki ds. walki z przestępczością cywilną;
  • Dwaj policjanci z Buffalo, w stanie Nowy Jork, którzy bez przyczyny popchnęli 75-letniego pokojowo protestującego mężczyznę, łamiąc mu czaszkę, zostali osądzeni pod zarzutem zbrodni. Funkcjonariusze organów ścigania w kilku innych miastach, którzy użyli nadmiernej siły wobec protestujących, również zostali oskarżeni o przestępstwa, od napadu po prześladowanie.

7. Ligi sportowe dostrzegają wpływ rasizmu na przemysł

O nadzwyczajnym odwróceniu kursu sprzed kilku lat można mówić w przypadku National Association for Stock Car Auto Racing (NASCAR), które zakazało używania flagi Konfederacji na wszystkich wyścigach. Stowarzyszenie wydało oświadczenie, w którym stwierdza się: „Obecność flagi Konfederacji na wydarzeniach NASCAR jest sprzeczna z naszym zobowiązaniem do zapewnienia przyjaznego i integracyjnego środowiska dla wszystkich fanów, naszych konkurentów i naszej branży”.

Komisarz National Football League (NFL) przyznał się do błędów popełnionych we wcześniejszych latach, przypominając brak reakcji władz Ligi na graczy, którzy krytykowali pokojowe protesty przeciwko brutalności i rasizmowi w policji wobec czarnych Amerykanów. Liga zobowiązała się również do przekazania 250 milionów dolarów w ciągu dziesięciu lat na zwalczanie rasizmu.

8. Korporacje podjęły działania mające na celu zwalczanie rasizmu

Choć liderzy biznesu mają przed sobą jeszcze długą drogę do rozwiązania problemu nierówności rasowych i uprzedzeń w branży i miejscu pracy, niektóre organizacje w ciągu ostatnich kilku tygodni podjęły pozytywne kroki:

  • Amazon nałożył tymczasowy zakaz używania przez policję produktów firmy Recignition, które służą do rozpoznawania twarzy.
  • Johnson & Johnson zajął się kolorystyką, zobowiązując się do powstrzymania sprzedaży kremów rozjaśniających skórę, które nawiązują do jaśniejszej skóry jako lepszej niż ciemniejsze odcienie.
  • Jednostka PepsiCo Inc, która zarządza marką Aunt Jemima Syrup, wycofa nazwę i wizerunek Aunt Jemima, której wizerunek wyraźnie opiera się na obraźliwych stereotypach rasowych. Firma planuje również wydać 400 milionów dolarów na wsparcie czarnej społeczności w ciągu najbliższych pięciu lat.
  • Słynna sieć kawiarni Starbucks Corp rozluźniła politykę kadrową, pozwalając pracownikom nosić koszulki i szpilki Black Lives Matter, aby wykazać swoje poparcie dla walki z rasizmem.

9. Rozważa się uznanie 19 czerwca świętem państwowym w USA

19 czerwca uznaje się za pierwsze święto upamiętniające koniec niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych w 1865 roku, znane jako „Juneteenth”. Ustawodawcy federalni przyjęli przepisy, które uznały „Juneteenth” za święto państwowe. Tylko cztery stany w USA nie uznały tej daty za święto państwowe lub inne święto: Hawaje, Dakota Północna, Dakota Południowa i Montana. Pracodawcy w USA, w tym firmy takie jak Twitter, Nike, Mastercard i Vox Media, postanowiły, że „Juneteenth” będzie dla ich pracowników płatnym dniem wolnym od pracy.  

10. Prezydent Trump podpisał zarządzenie wykonawcze: zakaz przyduszania

Po tygodniach protestów i presji ze strony społeczności dotkniętych tym problemem, prezydent Trump podpisał zarządzenie wykonawcze mające skłonić departamenty policji do wprowadzenia zakazu przyduszania (korzystanie przez policję z tej techniki będzie skutkować ograniczeniem dotacji federalnych) oraz wzywając organy ścigania do utworzenia krajowego rejestru funkcjonariuszy, którzy użyli nadmiernej siły.

Amnesty International jest nieusatysfakcjonowana tym zarządzeniem wykonawczym i uważa, że jest jeszcze wiele do zrobienia, jednak jest to pozytywny krok, świadczący o tym, że globalna presja zmusiła administrację do podjęcia pewnych działań.

Oczywiście na wszystkich poziomach potrzebna jest znacznie większa zmiana, a aktywiści i organizatorzy protestów nadal wykonują pracę, która przyczynia się do realnych, trwałych zmian. Obywatele USA i innych państw na całym świecie, razem z globalnym ruchem na rzecz praw człowieka i jego liderami, uporczywie domagali się równego traktowania Czarnych i odpowiedzialności policji za użycie siły i uprzedzenia rasowe. Ich niecichnące głosy i jawna niesprawiedliwość śmierci George’a Floyda doprowadziły do znaczącej zmiany społecznej, zjednoczyły ruch na rzecz równości praw człowieka oraz wymusiły aktywizm i działanie w czasie globalnej pandemii. Ten ruch na rzecz sprawiedliwości, respektowania prawa i równości to maraton, nie sprint, ale wierzymy, że dzięki globalnej solidarności zwycięży.