Jest to pierwsza rezolucja wydana przez Radę Praw Człowieka, która potwierdza prawo do wody i urządzeń sanitarnych. Rezolucja uznaje prawa już wcześniej ujęte przez Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. Zgodnie z paragrafem 11 (1) Paktu Komitetu nie tylko prawo do wody, ale również prawo do korzystania z urządzeń sanitarnych, podobnie jak prawo do pożywienia i odpowiedniego mieszkania wynika z prawa do odpowiedniego standardu życia.
W lipcu 2010 Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję, która uznała, że -prawo do bezpiecznej, czystej wody zdatnej do picia oraz do urządzeń sanitarnych jest prawem niezbędnym do zapewnienia korzystania w pełni z życia i praw człowieka- (A/RES/64/292 z dnia 28 lipca 2010). Rezolucja Rady Praw Człowieka odnosi się do rezolucji Zgromadzenia Ogólnego i podejmuje ważny krok naprzód stwierdzając, że prawo do wody i urządzeń sanitarnych jest prawnie obowiązujące.
178 krajów z różnych rejonów świata, przynajmniej raz uznało prawo do wody i urządzeń sanitarnych w międzynarodowej rezolucji lub deklaracji. Rządy nie mogą zaprzeczyć prawnemu obowiązku do zapewnienia wody i urządzeń sanitarnych. Rezolucja umożliwi osobom, którym odmawia się prawa do wody i urządzeń sanitarnych pociągnięcie rządu do odpowiedzialności.
Amnesty International wyraża ubolewanie nad decyzją Wielkiej Brytanii, która postanowiła odrzucić rezolucję. Organizacja nakłania Wielką Brytanię do jak najszybszej zmiany decyzji. Amnesty International wyraziła swoje rozczarowanie oświadczeniem Gwatemali, która przed przyjęciem uchwały stwierdziła, że prawo do wody pitnej i urządzeń sanitarnych musi być zgodne z obowiązującym ustawodawstwem krajowym oraz że nakładanie tego prawa na poziomie międzynarodowym jest nieuzasadnione. W rozumieniu prawa pogląd ten jest mylny.
Amnesty International wzywa wszystkie kraje do publicznego uznania i wdrożenia praw dotyczących wody i urządzeń sanitarnych. Wszystkie kraje muszą przedsięwziąć odpowiednie kroki, aby zapewnić, że prawo do wody i urządzeń sanitarnych jest w pełni odzwierciedlone w prawach, polityce i czynach. Powinny również zapewnić szeroko pojęte zadośćuczynienie na poziomie narodowym i międzynarodowym w przypadku naruszenia tych praw. Wszystkie kraje powinny stać się stronami w międzynarodowym mechanizmie dotyczącym składania skarg o naruszanie tych praw. Protokół Fakultatywny Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych również powinien zostać włączony w ten mechanizm.
Wprowadzenie do rezolucji Rady Praw Człowieka
1. Rezolucja Rady Praw Człowieka A/HRC/15/L.14 nie tylko zapewnia prawne podstawy mające na celu zapewnienie wody i urządzeń sanitarnych, ale również stwierdza, iż prawa te są nierozerwalnie związane z prawem do zapewnienia najwyższego możliwego poziomu zdrowia fizycznego i psychicznego, jak również prawa do życia i godności człowieka.
2. Prawo do wody i urządzeń sanitarnych zostało uznane przez 178 krajów w przynajmniej jednej międzynarodowej rezolucji lub deklaracji np. podczas Zgromadzenia Ogólnego ONZ w lipcu 2010, Pierwszego Szczytu Afryka-Ameryka Południowa w 2006 r., Pierwszego Szczytu Azji i Pacyfiku w 2007 r., III Konferencji Azji Południowej dotyczącej urządzeń sanitarnych w 2008 roku lub obecnej sesji Rady Praw Człowieka 30 września 2010.
3. Jedynie Kanada i Tonga nie uznały obu praw. Na obecnej sesji Rady, która odbyła się 30 września, USA przyznało, że prawo do wody i urządzeń sanitarnych wywodzi się z Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.
4. Dziesięć krajów uznało prawo do wody, ale w dalszym ciągu odmawiają one uznania zawartego w deklaracjach międzynarodowych lub regionalnych prawa do urządzeń sanitarnych. Do krajów tych należą: Albania, Austria, Belize, Czechy, Malta, Szwecja, Trynidad i Tobago, Turcja, Turkmenistan oraz Wielka Brytania.
5. Amnesty International wyraża ubolewanie nad decyzją Wielkiej Brytanii, która postanowiła odmówić zatwierdzenia rezolucji i uznania prawa do warunków sanitarnych. Wielka Brytania tłumaczy swoje stanowisko faktem, że międzynarodowe porozumienie w sprawie tego, co obejmuje prawo nie zostało ustanowione oraz że nie ma jasnej, uzgodnionej na szczeblu międzynarodowym definicji urządzeń sanitarnych. Brak uzgodnionej definicji urządzeń sanitarnych nie przeszkodził Wielkiej Brytanii w poparciu Milenijnych Celów Rozwoju (7C), które zakładają zmniejszenie o połowę liczby ludzi bez stałego dostępu do wody pitnej i urządzeń sanitarnych.
6. Stając się częścią Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych oraz Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Wielka Brytania uznała i zobowiązała się do przestrzegania praw, które nie mają uzgodnionych, międzynarodowych definicji. Prawa te uwzględniają prawo do ochrony przed okrutnym, nieludzkim lub poniżającym traktowaniem czy karą, prawo do pożywienia, prawo udziału w życiu kulturalnym, prawo do samostanowienia, prawo do ochrony prywatności jednostki, miru domowego, korespondencji oraz prawo do ochrony przed bezprawnym zniesławieniem. Wiążąca zawartość tych i innych praw jest odpowiednio opracowywana przez dłuższy okres czasu, niezależnie od organów monitorujących, w ramach przyznanego przez państwa pełnomocnictwa.
7. Niezależny ekspert określił prawo do wody i urządzeń sanitarnych w ujęciu praw człowieka i przedstawił ową definicję Radzie w formie pierwszego sprawozdania rocznego (A/HRC/12/24). Pojęcie urządzeń sanitarnych sprecyzował, jako system mający za zadanie zbieranie, transport, przetwarzanie i usuwanie lub wykorzystywanie odchodów ludzkich oraz inne czynności związane z higieną.
8. Brak jasności dotyczącej dokładnego zakresu prawa do urządzeń sanitarnych nie może być wymówką do odrzucenia treści tego prawa, które oznacza, że ludzie nie powinni znajdować się w sytuacjach, w których muszą zaspokajać potrzeby fizjologiczne na otwartej przestrzeni, do wiadra lub plastikowej torby. Kobiety i dziewczynki nie powinny stawać przed dylematem skorzystania z publicznej toalety, gdzie mogą stać się ofiarą przemocy seksualnej. Dzieci nie mogą być zmuszane do wyboru pomiędzy edukacją a godnością z powodu braku toalet w szkołach, nie powinny również znajdować się w sytuacjach, w których przez brak odpowiedniej toalety lub informacji dotyczącej higieny ryzykują śmierć z powodu biegunki. Oświadczenie, że rząd nie jest odpowiedzialny za podobne sytuacje z uwagi na brak międzynarodowej definicji, ujawnia bezwzględną ignorancję.
9. Amnesty International wyraziła swoją troskę w sprawie stanowiska Gwatemali, która uznała, że prawo do wody pitnej i urządzeń sanitarnych musi być zgodne z obowiązującym ustawodawstwem krajowym. Pogląd ten jest niewłaściwy, gdyż według ustanowionego prawa międzynarodowego prawa narodowe muszą być zgodne z traktatami dotyczącymi praw człowieka (np. Międzynarodowym Paktem Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, którego sygnatariuszem jest Gwatemala).
10. Gwatemala stwierdziła, że przyjęcie rezolucji nie prowadzi do powstania prawa, którego istnienie na międzynarodowym szczeblu byłoby uzasadnione. Jednakże, żadne państwo nie ma prawa do stwierdzenia, że jakiekolwiek prawo zawarte w międzynarodowym traktacie nie jest uzasadnione na poziomie międzynarodowym. Przyjęcie Fakultatywnego Protokołu Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w grudniu 2010 roku potwierdziło, że wszystkie ustanowione na międzynarodowym poziomie prawa zawarte w Pakcie są uzasadnione. Wszystkie kraje niebędące sygnatariuszami muszą stać się częścią Paktu i Protokołu Fakultatywnego, aby zapewnić wszystkim ludziom prawo do szeroko rozumianego zadośćuczynienia w przypadku naruszenia praw ekonomicznych, społecznych lub kulturowych.
11. Amnesty International zawiadamia, że rezolucja odnosi się do prawa do bezpiecznej wody pitnej aniżeli prawa do wody. Wyrażenie -woda pitna- odnosi się do wody odpowiedniej do picia, bez względu na cel, w jakim jest wykorzystywana np. do prania, spłukiwania toalet czy rolnictwa. Jednakże, termin -woda pitna- może być mylnie rozumiany, jako odnoszący się do wody przeznaczonej do osobistej konsumpcji. Przyszłe rezolucje Organizacji Narodów Zjednoczonych powinny odnosić się do prawa do wody lub do prawa do bezpiecznej wody, a nie do prawa do bezpiecznej wody pitnej.
12. Amnesty International powitała rezolucję A/HRC/15/l.14, która potwierdza, że kraje mają podstawowy obowiązek do zapewnienia pełnej realizacji wszystkich praw człowieka. Wyznaczenie zapewnienia dostępu do bezpiecznej wody pitnej i/lub urządzeń sanitarnych osobom trzecim nie zwalnia państwa z obowiązku przestrzegania praw człowieka. Rezolucja wzywa kraje do przyjęcia i wdrożenia skutecznych podstaw regulujących dostawców usług, które muszą być zgodne ze zobowiązaniami w zakresie praw człowieka oraz zapewniać aktywny, wolny i znaczący udział społeczności lokalnych i zainteresowanych podmiotów w procesie podejmowania decyzji.
13. Rezolucja nie wyznacza wszystkich wymagań prawa międzynarodowego dotyczącego zapewniania wody i urządzeń sanitarnych. Z tego powodu niezbędne jest potwierdzenie zobowiązań państw, które zostały opisane w Komentarzu Generalnym Nr 15: Prawo dostępu do wody wg. Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, w drugim sprawozdaniu rocznym niezależnego eksperta (A/HRC/15/31) oraz w sprawozdaniu Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka o zakresie i znaczeniu odpowiednich praw człowieka w obowiązku zapewnienia sprawiedliwego dostępu do bezpiecznej wody pitnej i urządzeń sanitarnych (A/HRC/6/3).
Kampania Amnesty International pod hasłem -Żądamy godności- ma na celu zakończenie naruszania praw człowieka, które powoduje pogłębianie się ubóstwa na świecie. Kampania mobilizuje ludzi z całego świata w żądaniu, aby rządy, korporacje i inne organizacje i osoby będące u władzy wysłuchały głosów ludzi żyjących w ubóstwie i uznały oraz chroniły ich prawa. Szczegółowe informacje dostępne są na stronach amnesty.org/demand_dignity oraz na amnesty.org.pl/zadamy_godnosci.
KONIEC/
Tłumaczyła: Agnieszka Knopik
