Głównym hasłem Światowego Dnia AIDS 2005 jest -Dotrzymajcie obietnicy-: wezwanie skierowane do rządów i społeczności międzynarodowej o honorowanie swoich własnych zobowiązań wobec walki z HIV/AIDS. Zobowiązania te są zagwarantowane obowiązkach odnośnie praw człowieka. Wypełnianie ich nie jest opcjonalnym wyborem, ale wiążącym obowiązkiem.
Prawa człowieka są integralną częścią walki przeciwko HIV/AIDS. Otwarte i dające wsparcie podejście do HIV/AIDS w oparciu o prawa człowieka jest niezbędne dla zapewnienia każdemu człowiekowi pełnego dostępu do środków zapobiegawczych, dobrowolnego poradnictwa i badania oraz długoterminowego leczenia podtrzymującego, opieki i wsparcia, jak również życia wolnego od strachu, przemocy i dyskryminacji. Bez takiego podejścia, coraz większa liczba ludzi będzie pozbawiona możliwości prowadzenia bezpiecznego i spełnionego życia, łącznie z prawem do zdrowia i innymi prawami człowieka. Ten cel może zostać osiągnięty przez zaangażowanie maksymalnej ilości dostępnych zasobów, łącznie z tymi dostępnymi w ramach współpracy międzynarodowej oraz pomocy, do której wszyscy członkowie Narodów Zjednoczonych są zobowiązani. Polityczne apele o międzynarodową współpracę w związku z HIV/AIDS, takie jak zawarte w Milenijnych Celach Rozwoju, dostarczają dodatkowych punktów odniesienia przy ocenie wypełniania przez rządy zobowiązań wynikających z praw człowieka. Powinny być one postrzegane i wdrażane w tym właśnie świetle.
W roku 2001 na specjalnych obradach Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych poświęconych HIV/AIDS (UNGASS) społeczność międzynarodowa uchwaliła Deklarację zobowiązującą je do osiągnięcia określonych celów w związku z HIV/AIDS do roku 2005. Deklaracja obejmowała konkretne obietnice, takie jak zmniejszenie występowania HIV u młodych kobiet i mężczyzn w krajach najbardziej zagrożonych, zapewnienie wdrożenia lokalnie ukierunkowanych programów zapobiegania oraz zmniejszenie o 20 procent liczby zachorowań wśród dzieci. Zawierała również konkretne obietnice dotyczące praw człowieka, łącznie z wprowadzeniem, umocnieniem i egzekwowaniem praw eliminujących wszystkie formy dyskryminacji.
Po upływie blisko pięciu lat od UNGASS rzeczywistość ludzi żyjących z lub zarażonych HIV/AIDS pokazuje, że cele te nie zostały osiągnięte. Tym ludziom odmawia się praw w miejscach pracy, społeczeństwie oraz w sektorze zdrowotnym, co zostało pokazane w poniższym przeglądzie nadużyć praw człowieka w kontekście pandemii.
Brak dostępu do informacji. Właściwa informacja jest niezbędna przy redukowaniu napiętnowania, tzn. przy promowaniu zapobiegania zależnego od jasnej, naukowo poprawnej i nie-osądzającej informacji. Pełni również istotną rolę przy uprawnianiu ludzi żyjących z wirusem HIV do dokonywania świadomych wyborów dotyczących własnego zdrowia oraz do dostępu i stosowania najlepszego dostępnego leczenia. Informacja i zrozumienie są kluczowymi narzędziami w walce z dyskryminacją wynikającą z napiętnowania. Informacja może być ograniczana przez rządy wydające się postrzegać otwartą dyskusję jako zagrożenie wspieranych przez nie wartości; przez ofiarodawców ograniczających finansowanie, i ograniczają pracę organizacji dostarczających informacje zdrowotne związane z życiem płciowym, łącznie z używaniem prezerwatywy; przez grupy religijne lub kulturalne próbujące zapobiec omawianiu tematów uważanych przez nie jako niewskazane; albo przez nieoficjalne grupy prześladujące obrońców praw człowieka próbujących dostarczać informacje o sposobach zapobiegania HIV/AIDS.
Nierówny dostęp do leczenia. Mniej niż 15 procent osób w rozwijającym się świecie wymagających terapii antyretrowirusowej (HAAT) otrzymuje ją. Ludziom żyjącym z HIV/AIDS potrzebne są środki zapobiegawcze oraz opieka medyczna związana z nadarzającymi się infekcjami. Nie są im one jednak zapewnianie. Wiele osób żyjących z HIV/AIDS przekonuje się, że są traktowane inaczej niż inni pacjenci oraz stykają się one z przypadkami naruszenia tajemnicy lekarskiej, zdarza się, że są otwarcie poniżane lub odmawia się im leczenia. Często nie ma właściwych mechanizmów rekompensowania przypadków tego rodzaju dyskryminacji. Sektor zdrowotny oraz personel medyczny w krajach o wysokim odsetku zachorowań na HIV/AIDS są przeciążone i nie są w stanie poradzić sobie z wyzwaniami stawianymi przez epidemię HIV nie mając środków na nowe inwestycje w sprzęt oraz zasoby ludzkie. Ludzie pozbawienie środków ekonomicznych są wśród najbardziej narażonych, ponieważ nie stać ich na opłacenie leczenia ani transportu do centrów oferujących takie leczenie.
Dyskryminacja w miejscu pracy. Ludzie dotknięci HIV/AIDS mogą zetknąć się z dyskryminacją w miejscu pracy, łącznie z odmową przyjęcia do pracy oraz zwolnieniem, jeżeli byli gdzieś zatrudnieni. W niektórych przypadkach, zanim zostanie się zatrudnionym, trzeba poddać się testom na obecność HIV lub przedstawić zaświadczenie o negatywnym statusie wirusa HIV. Zdarza się też, że ubiegający się o pracę są badani na obecność wirusa przez potencjalnego pracodawcę bez ich zgody. Bieda w powiązaniu z brakiem zatrudnienia są główną siłą napędową pandemii, jak również blokują zdolność do opłacenia kosztów związanych z leczeniem, takich jak dojazd czy jedzenie, nawet jeżeli samo leczenie jest bezpłatne. Również opiekunowie i rzecznicy praw ludzi żyjących z HIV/AIDS mogą być narażeni na dyskryminację.
Inne przejawy dyskryminacji i napiętnowania. Ludzie żyjący z HIV/AIDS w rezultacie ich statusu stykają się z wykluczeniem z wielu dziedzin życia – takich jak podróżowanie, mieszkanie, kształcenie oraz udział w życiu społeczeństwa. Podobna dyskryminacja dotyka również ich rodziny. Środki pozwalające szukać prawnej rekompensaty takiej dyskryminacji są często niewystarczające lub nie istnieją. Dyskryminacja na bazie orientacji seksualnej jest rozpowszechniona i stanowi silną barierę pod względem dostępu do leczenia, środków zapobiegawczych oraz zdolności walczenia o równe prawa dla lesbijek, gejów, osób biseksualnych i transpłciowych. W wielu krajach ludziom używającym narkotyków oraz pracownikom branży seksualnej odmawia się dostępu do informacji i do środków zapobiegawczych przeciwko HIV. Taka polityka naraża te osoby na podwyższone ryzyko infekcji oraz pomaga szerzyć epidemię.
Nadużywanie praw dzieci. Dzieci mogą zarazić się wirusem na przykład w łonie matki, przy zastrzykach wykonywanych brudnymi igłami oraz w czasie kontaktu seksualnego, łącznie z molestowaniem seksualnym. Potrzebny jest im dostęp do informacji dostosowanej do ich wieku, odpowiedniego poradnictwa, badania oraz leczenia, jak również do wsparcia i opieki, zwłaszcza w przypadku, gdy rodzice również żyją z wirusem lub zmarli. W wielu miejscach dzieci dotknięte HIV/AIDS stykają się z dyskryminacją w szkołach i przedszkolach, a czasem nawet odmawia się im prawa do edukacji oraz wydala się je ze szkoły.
Dyskryminacja i przemoc wobec kobiet. Kobiety są szczególnie podatne na HIV/AIDS. Większość nowych zakażeń wirusem HIV dotyczy kobiet, zwłaszcza że biologiczne i społeczne czynniki kwalifikują je do grupy podwyższonego ryzyka. Kobiety obarczone są również szczególnym ciężarem jako opiekunki, matki i osoby żyjące z HIV/AIDS. Kobiety mają zazwyczaj mniejszy dostęp i kontrolę nad środkami zapobiegawczymi, takimi jak prezerwatywa, oraz do informacji z powodu przemocy w oparciu o płeć, używania wobec nich siły i dyskryminacji. Ponadto mogą zetknąć się z przemocą ze strony partnera, w momencie gdy ujawniają mu swój status. W wielu krajach zarówno kobiety i mężczyźnie nie mają dostępu do informacji i usług medycznych związanych z ich zdrowiem płciowym i rozrodczym, co naraża ich na ryzyko infekcji takich jak HIV/AIDS oraz zwiększające się prawdopodobieństwo nieplanowanej ciąży. Praktyka wczesnego zamążpójścia dziewcząt oraz przemoc w rodzinie lub społeczności naraża kobiety i dziewczynki na wyższe ryzyko narażenia na wirusa.
Mimo że podjęto pewne kroki, a konkretne rządy zajęły się wdrażaniem środków wyznaczonych w Deklaracji UNGASS, w ogólnej skali większość rządów na świecie nie dotrzymała obietnic złożonych w 2001 roku – szanować, chronić i przestrzegać praw wszystkich ludzi żyjących z oraz cierpiących na HIV/AIDS.
Podczas przeglądu UNGASS w 2006 roku rządy muszą ponownie zobowiązać się do walki z HIV/AIDS oraz zagwarantować pełne prawa człowieka wszystkim ludziom, łącznie z tymi żyjącymi z i cierpiącymi na HIV/AIDS. Muszą również przejść od zobowiązań do działania, od obietnic do praktyki.