W Europie, jedna piąta dzieci i młodzieży odczuwa zaburzenia na tle rozwojowym, emocjonalnym lub osobowościowym, natomiast na ośmiu młodych ludzi jeden cierpi na chorobę psychiczną. Wiele tych zaburzeń odnawia się lub występuje chronicznie. Zaburzenia psychiczne dotykają jedną osobę na cztery, a spotyka się je u 10 procent osób dorosłych. Oszacowano, iż do roku 2020 liczba osób chorych psychicznie wzrośnie o 50 procent. Mimo to, według Europejskich Biur Regionalnych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) „Wszystkie kraje (w swoim regionie) muszą borykać się z ograniczonymi środkami. Niski poziom usług i kwalifikacji osób zapewniających opiekę oraz nieprzestrzeganie praw człowieka osób chorych psychicznie są zbyt często odzwierciedleniem uprzedzeń i napiętnowania, które hamują rozwój polityki dotyczącej zdrowia psychicznego”.
Istotą zaleceń Amnesty International adresowanych do wielu europejskich władz państwowych jest ochrona praw ludzi chorych psychicznie bądź zagrożonych chorobą psychiczną, zwłaszcza umieszczonych w ośrodkach psychiatryczno-terapeutycznych. Tematem raportu sporządzonego przez Amnesty International były obawy związane z leczeniem osób chorych psychicznie, zwłaszcza w Rumunii i Bułgarii.
Amnesty International stwierdziła: „Ośrodki pomocy dla psychicznie chorych muszą zdawać sobie sprawę z tego, iż pacjenci również mają prawa – najważniejsze jest to, by ludzie chorzy psychicznie mogli wypowiadać się i brać udział w podejmowaniu dotyczących ich decyzji”.
Międzynarodowe prawa człowieka chroniące godność i prawa osób chorych psychicznie powinny być uwzględniane w ustawodawstwie dotyczącym zdrowia psychicznego i praktykowane we wszystkich państwach europejskich. Wszystkie kraje powinny upewnić się, iż przydział środków dla instytucji opiekujących się psychicznie chorymi jest wystarczający, aby zapewnić podstawowe prawa człowieka. Amnesty International namawia wszystkie państwa, aby przeanalizowały i zreformowały prawa dotyczące opieki nad chorymi psychicznie, tak żeby uwzględniały one międzynarodowe normy praw człowieka i zapewniały najlepszą opiekę. Osoby przebywające w ośrodkach psychiatryczno-terapeutycznych powinny brać udział w tym procesie.
Oczekuje się, iż 52 państwa, które znajdują się w Europejskim Regionie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na konferencji w Helsinkach uzgodnią Mental Health Declaration and Action Plan for Europe (Deklarację Zdrowia Psychicznego i Plan Działania dla Europy). Amnesty International oczekuje, iż zobowiązania te będą oparte na prawach człowieka zawartych w międzynarodowym traktacie, który zapewnia:
- ochronę osób chorych psychicznie, włączając prawo dostępu do najwyższych standardów służby medycznej
- ochronę przed dyskryminacją
- ochronę przed torturami, nieludzkim lub upokarzającym traktowaniem
- ochronę przed przymusowym uwięzieniem
Amnesty International namawia Państwa Członkowskie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Regionu Europa, aby znacząco zaangażowały się w dalsze działania zainicjowane podczas Konferencji w Helsinkach. Aby zagwarantowały poszanowanie prawa międzynarodowego i opiekę medyczną oraz rozpropagowały podstawowe prawa chorych psychicznie. Amnesty sugeruje również, aby osoby chore psychicznie były traktowane zgodnie z międzynarodowymi prawami człowieka i najlepszą profesjonalną opieką.
Amnesty International stwierdziła: „Nawet jeśli Deklaracja i Plan Działania zawarte w Helsinkach wystarczająco odzwierciedlą standardy praw człowieka, ich realizacja będzie wymagała wspólnego i dobrze skoordynowanego działania wszystkich ważnych ministerstw oraz innych władz. Istotne jest, aby szczegółowe programy działania, z jasno określonymi ramami czasowymi i odpowiednimi środkami finansowymi, tworzone były przez poszczególne rządy działające na rzecz praw człowieka.
Organizacja Amnesty namawia instytucje Unii Europejskiej aby propagowały prawa człowieka zawarte w Deklaracji i Planie Działania oraz wspierały realizację tego planu.
„Unia Europejska zaakceptowała dużą liczbę dokumentów, takich jak the European Convention on Human Rights (Europejska Konwencja Praw Człowieka), the European Charter on Social Rights (Europejska Karta Praw Społecznych) i the Charter of Fundamental Rights (Karta Praw Podstawowych). Przerażająca sytuacja pacjentów chorych psychicznie nie może być ignorowana przez UE podczas negocjacji dotyczących wstąpienia Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej”.
„Nieudolne działania rządów w zakresie przestrzegania praw człowieka, opieki nad chorymi psychicznie, poszanowania równości wobec prawa, polityki mieszkaniowej, edukacyjnej oraz poszanowania odrębności kulturowej, mogą mieć głęboki wpływ na zdrowie psychiczne obywateli”.
Tło wydarzeń
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Unia Europejska, Rada Europy i grupa Państw Członkowskich Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Regionu Europa organizują od 12 do 15 stycznia 2005 r. w Helsinkach w Finlandii, konferencję na temat: „Zdrowie psychiczne: stawianie czoła wyzwaniom, tworzenie rozwiązań”. W konferencji brać udział będą reprezentanci wszystkich 52 Krajów Członkowskich Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) Regionu Europa oraz innych wybranych organizacji. Głównymi tematami Konferencji będą prawa człowieka, napiętnowanie osób chorych psychicznie oraz kwestia opieki nad nimi.
Amnesty International odnotowała wiele poważnych i systematycznych nadużyć praw człowieka w ramach systemów opieki zdrowotnej nad chorymi psychicznie w niektórych państwach europejskich.