Zrównanie z ziemią nieformalnych schronień odbyło się bez wcześniejszego ostrzeżenia, rekompensaty czy zapewnienia odpowiedniego i alternatywnego miejsca zamieszkania. Działania te zostały przeprowadzone z naruszeniem krajowego prawa zakazującego przymusowych eksmisji.
Regulacje stworzne po to, by sprostać wymaganiom FIFA wobec miast organizujących mistrzstwa świata zostały wykorzystane przez policję, aby wydalić bezdomnych oraz ulicznych handlarzy ze strefy wokół miejsc związanych z Mistrzostwami. Kary za złamanie regulacji zawierają między innymi grzywnę w wysokości 10 000 randów (około 1 300 USD) lub więzienie do 6 miesięcy.
W maju hawerksi protestowali przed lokalną siedzibą FIFA w Soweto wzywając do zakończenia eksmisji oraz uniemożliwiania im zarabiania na życie w pobliżu stadionów. W innych miejscach dochodziło do starć pomiędzy policją a ulicznymi handlarzami z powodu konfiskaty mienia handlarzy w ramach oczyszczania ulic przed Mistrzostwami Świata.
Przemoc i ksenofobia
W ciągu pierwszych pięciu miesięcy 2010 roku odnotowano co najmniej jedenaście incydentów w pięciu prowincjach, w tym ataki z użyciem przemocy i grabież sklepów, głównie na osoby pochodzące z Somalii i Etiopii. Przemoc była często powiązana z protestami przeciwko korupcji i nieudolności lokalnego rządu w dostarczaniu podstawowych usług do okolic zamieszkanych przez biedotę. Migranci i uchodźcy są postrzegani przez niektórych, jako konkurencja na rynku pracy, w dostępie do mieszkań i możliwości ekonomicznych, dlatego w nich skierowano przemoc podczas protestów. Jednakże postawa ksenofobiczna była środkiem zapalnym przemocy i uwidoczniła słabość lokalnej policji w zaniechaniu zamieszek, które się rozpętały, a w kilku przypadkach nawet odnotowano współdziałanie policji ze sprawcami przemocy.
Na początku czerwca rząd odpowiedział na apele społeczeństwa obywatelskiego Afryki Południowej, Amnesty International i innych, nawołujące do podjęcia pilnych działań w z wiązku z możliwością rozpętania się na dużą skalę przemocy o podłożu ksenofobicznym oraz pogróżkami kierowanymi do migrantów i uchodźców, że -po Mistrzostwach Świata- zostaną ponownie wyrzuceni z miejsca, w którym obecnie mieszkają lub nawet z kraju.
Po spotkaniu rządu, które odbyło się 2 czerwca, ogłoszono, że zostanie utworzony spejcalny międzyresortowy komitet, którego zadaniem będzie skoncentrowanie się na pogróżkach i atakach skierowanych na obcokrajowców oraz zapewnienie, że siły porządkowe będę natychmiast reagowały na dzialania osób współuczestniczących lub podżegających do aktów przemocy wobec obcokrajowców. Amnesty International przyjęła to rozwiązanie z zadowoleniem.
Poważne przestępstwa i działania policji
Siły bezpieczeństwa powzięły plany, by zabezpieczyć stadiony piłkarskie i inne przestrzenie, w których będą się zbierali kibice i goście mistrzostw. Amnesty International ma szereg wątpliwości dotyczących tych planów. Po pierwsze, wobec bardzo dużych zasobów wystosowanych specjalnie na mistrzostwa, w większości usprawiedliwionych wymogami postawionymi przez FIFA. Jakie będą ich konsekwencje dla bezpieczeństwa obywateli RPA, w szczególności tych żyjących w biedniejszych dzielnicach, gdzie prewencja i skuteczna działalność policji jest bardzo poważnym wyzwaniem-
Uchodźcy i migranci, którzy już teraz nie mogą otrzymać odpowiedniej ochrony przeciwko ksenofobicznym atakom, mogą być szczególnie narażeni. Po drugie, priorytet jakim jest ochrona osób odwiedzających, może prowadzić do używania broni palnej przeciwko podejrzanym w sposób błędny, niezgodny z międzynarodowymi standardami praw człowieka. Policyjne plany dotyczące nagłych wypadków związanych z -wewnętrznym ekstremizmem- i -protestami- nie powinny prowadzić do nadmiernego użycia siły lub pogwałcenia prawa do pokojowych zgromadzeń.
Amnesty International i inne instytucje zaobserwowały wzrost liczby przypadków stosowania tortur przeciwko podejrzanym w policyjnych dochodzeniach, jak również wzrost przypadków użycia nadmiernej siły wobec protestujących i przypadki śmierci w 2009 r. spowodowanych błędnym użyciem broni. W przeciągu ostatnich dwóch lat w prowincji Kwa-Zulu Natal zaobserwowano 47 procentowy wzrost liczby śmiercionośnego użycia broni przez policję.
Wydatki mundialu
Południowa Afryka stoi przed bardzo poważnymi socjoekonomicznymi wyzwaniami. Rząd zmaga się z trwałym, wysokim bezrobociem, ostrymi nierównościami oraz lukami w zapewnieniu podstawowych usług w ubogich miejskich i wiejskich społecznościach. Amnesty International nie ma wglądu do spisu rządowych wydatków związanych z organizowaniem wielkiego sportowego wydarzenia jakim jest Mundial. Wiadomo jednak, że w trakcie przygotowań do mistrzostw pojawiły się tymczasowe możliwości zatrudnienia, a długookresową korzyścią będą inwestycje w komunikację miejską. Jednakże, protestująca ludność z ubogich społeczności nadal podnosi obawy, że większość obywateli RPA nadal pozostają wykluczeni z korzyści, jakie przynoszą mistrzostwa. Wymogi stawiane przez przepisy FIFA, które wykluczają jakąkolwiek możliwość prowadzenia nieformalnej działalności gospodarczej, są widziane jako szczególnie szkodliwe dla większości mieszkańców Południowej Afryki, dla których taka działalność gospodarcza jest jedynym środkiem utrzymania.
Jednym z głównych celów kampanii, jaką Amnesty International kieruje do Południowej Afryki, jest promowanie szerszego i niedyskryminującego dostępu do usług medycznych, w szczególności dla kobiet z odległych terenów wiejskich, przeciwdziałających oraz leczących HIV. Rząd RPA podjął w ostatnim czasie nowe działania przeciwdziałające epidemii HIV. Powinien również przedstawić, że podczas przygotowań do mistrzostw wykazał się podobnym poziomem zaangażowania w tej kwestii. Rząd musi pokonać różne przeszkody, w tym związane z transportem, aby zapewnić kobietom z terenów wiejskich, które są w nieproporcjonalny sposób bardziej zagrożone epidemią, prawo do opieki medycznej.
Amnesty international wzywa rząd RPA do:
- Zaprzestania arbitralnych aresztowań i innych nadużyć wobec ubogich obywateli Południowej Afryki, włączając handlarzy ulicznych i migrantów, podejmowanych błędnie na podstawie przepisów lokalnej administracji i związanych z regulacjami mistrzostw.
- Podjęcia niezależnego i pełnego śledztwa dotyczącego rzekomych nadużyć policji i lokalnej administracji oraz zapewnienia dostępu do wymiaru sprawiedliwości poszkodowanym osobom.
- Zapewnienia, że każde użycie siły przez policję, w celu utrzymania porządku publicznego, będzie proporcjonalne do sytuacji i zgodne z międzynarodowymi standardami praw człowieka.
- Zapewnienia błyskawicznego wdrożenia mechanizmów prewencji i reagowania, jak również wdrożenia środków przeciwdziałających bezkarności za przestępstwa przeciwko uchodźcom i innym osobom wymagającym międzynarodowej ochrony.
- Zwiększenia wysiłków na rzecz walki z ciągłym łamaniem praw kobiet do godności i równości, jako główny element programów przeciwdziałających i leczących HIV.
Przegląd kwestii łamania praw człowieka w RPA można wyczytać w Rocznym Raporcie Amnesty International 2010, który można znaleźć tutaj: http://thereport.amnesty.org/sites/default/files/AIR2010_AZ_EN.pdf#page=242