1. Jaka jest definicja ludobójstwa?
Konwencja w sprawie ludobójstwa stanowi, że ludobójstwo to „którykolwiek z następujących czynów, dokonany w zamiarze zniszczenia w całości lub części grup narodowych, etnicznych, rasowych lub religijnych jako takich:
- zabójstwo członków grupy,
- spowodowanie poważnego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia psychicznego członków grupy,
- rozmyślne stworzenie dla członków grupy warunków życia, obliczonych na spowodowanie ich całkowitego lub częściowego zniszczenia fizycznego,
- stosowanie środków, które mają na celu wstrzymanie urodzin w obrębie grupy,
- przymusowe przekazywanie dzieci członków grupy do innej grupy”.
Aby stwierdzić, że określone zachowanie jest ludobójstwem, musi zostać popełniony co najmniej jeden z tych pięciu czynów „z zamiarem zniszczenia, w całości lub w części, grupy narodowej, etnicznej, rasowej lub religijnej jako takiej”.
Zamiar ludobójstwa można ocenić na podstawie bezpośrednich dowodów lub, w przypadku ich braku, na podstawie dowodów pośrednich lub poszlakowych, w tym: ogólnego kontekstu, w którym popełniono czyny zabronione; istnienia wzorców postępowania; skali i domniemanego systematycznego charakteru czynów zabronionych; oraz skali, charakteru, zakresu i stopnia ofiar i szkód wyrządzonych grupie chronionej.
2. Jakie są ustalenia Amnesty i jakie są kluczowe stojące za nimi argumenty?
Amnesty International stwierdza na podstawie zebranych dowodów, że Izrael popełnił i popełnia ludobójstwo Palestyńczyków w Strefie Gazy od 7 października 2023 r. poprzez swoją politykę, działania i zaniechania. Dokumentacja organizacji wykazała, że Izrael popełnił czyny zabronione na mocy Konwencji w sprawie ludobójstwa z konkretnym zamiarem zniszczenia Palestyńczyków w Strefie Gazy. Stanowiąc znaczną część populacji palestyńskiej, są oni zarazem grupą chronioną na mocy Konwencji w sprawie ludobójstwa.
Raport Amnesty International skupił się na trzech z pięciu czynów zabronionych na mocy Konwencji o ludobójstwie:
- zabijanie członków grupy,
- powodowanie u nich poważnych obrażeń psychicznych i cielesnych,
- umyślne stwarzanie grupie warunków życia obliczonych na doprowadzenie do jej fizycznego zniszczenia w całości lub w części.
W raporcie podkreślono, w jaki sposób Izrael narzucił warunki życia obliczone na zniszczenie Palestyńczyków w Strefie Gazy poprzez trzy schematy działań:
- uszkodzenia i zniszczenia na szeroką skalę kluczowej infrastruktury i innych obiektów niezbędnych do przetrwania ludności cywilnej,
- powtarzające się fale masowych, przymusowych przesiedleń przebiegające w niebezpiecznych i nieludzkich warunkach,
- utrudnianie lub ograniczenia wjazdu i dystrybucji dostaw ratujących życie, w tym pomocy humanitarnej oraz podstawowych usług w Strefie Gazy.
Wszystkie te działania Izrael podejmował jednocześnie, przez miesiące bez przerwy, potęgując wzajemnie ich szkodliwe skutki.
Dodatkowo izraelskie bombardowanie Gazy celowo spowodowało bardzo dużą liczbę ofiar śmiertelnych i rannych wśród ludności cywilnej. Amnesty doszło do tego wniosku na podstawie analizy15 nalotów izraelskich, a także doniesień i raportów innych organizacji, które koncentrowały się m.in. na użyciu przez Izrael ciężkiej broni w gęsto zaludnionych obszarach miejskich.
3. Jak Amnesty wykazuje, że istnieje „zamiar” zniszczenia grupy?
Raport Amnesty International analizuje wszystkie dostępne dowody w sposób całościowy, aby ocenić, czy Izrael popełnił zakazane czyny z zamiarem zniszczenia Palestyńczyków w Strefie Gazy jako grupy. Analiza raportu opiera się na orzecznictwie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (MTS) w sprawie ludobójstwa, które z kolei bazuje na rozstrzygnięciach międzynarodowych trybunałów karnych. Zgodnie z orzecznictwem, zamiar ludobójstwa można ocenić na podstawie bezpośrednich dowodów lub, w przypadku ich braku, na podstawie dowodów pośrednich lub poszlakowych. Aby ustalić wyraźny zamiar fizycznego zniszczenia Palestyńczyków w Strefie Gazy ze strony Izraela, Amnesty International wzięło pod uwagę:
- ogólny wzorzec postępowania Izraela w Strefie Gazy,
- odczłowieczające i nakłaniające do ludobójstwa oświadczenia izraelskich urzędników rządowych i wojskowych,
- kontekst izraelskiego systemu apartheidu, nieludzkiej blokady Strefy Gazy i bezprawnej 57-letniej okupacji wojskowej Terytorium Palestyńskiego (obejmującego Zachodni Brzeg, w tym Wschodnią Jerozolimę i Strefę Gazy).
Amnesty International przeanalizowało ogólny schemat postępowania Izraela w Strefie Gazy, w szczególności:
- powtarzające się bezpośrednie ataki na ludność cywilną i obiekty cywilne oraz umyślnie ataki bez rozróżnienia celu;
- skalę i tempo uszkodzeń i zniszczeń palestyńskich domów, schronień, placówek ochrony zdrowia, infrastruktury wodnej i sanitarnej, gruntów rolnych i dóbr kultury,
- liczbę ofiar cywilnych,
- wielokrotne użycie materiałów wybuchowych o szerokim zasięgu w gęsto zaludnionych obszarach mieszkalnych,
- wielokrotne stosowanie szeroko zakrojonych i często wprowadzających w błąd nakazów „ewakuacji”,
- tortury i przetrzymywanie Palestyńczyków ze Strefy Gazy w całkowitej izolacji oraz
- ciągłe odmawianie wpuszczenia do Strefy Gazy adekwatnej pomocy humanitarnej
Amnesty International rozważyło wszystkie te czynniki, dodatkowo uwzględniając:
- izraelski system apartheidu,
- bezprawną okupację terytorium Palestyny,
- bezprawną blokadę Gazy,
stanowiące narzędzia ucisku Palestyńczyków i powodujące ogromne ludzkie cierpienie.
Amnesty International dokonało przeglądu 102 oświadczeń wydanych przez izraelskich urzędników rządowych i wojskowych w okresie od 7 października 2023 r. do 30 czerwca 2024 r., które dehumanizowały Palestyńczyków, wzywały do aktów ludobójstwa i innych zbrodni przeciwko Palestyńczykom lub je usprawiedliwiały. Wśród nich zidentyfikowano 22 oświadczenia złożone przez wyższych urzędników odpowiedzialnych za zarządzanie ofensywą, które zdawały się wzywać lub usprawiedliwiać akty ludobójstwa, dostarczając bezpośrednich dowodów na ludobójcze zamiary.
W raporcie zastosowano standard „jedynego rozsądnego wytłumaczenia” stosowany przez MTS w celu wywnioskowania zamiaru z wzorca postępowania. Izrael deklaruje działanie w celu militarnym jakim jest pokonanie Hamasu i uwolnienie zakładników. Jednak prawo międzynarodowe stanowi, że państwo może działać z zamiarem ludobójstwa, jednocześnie realizując dodatkowe cele. Nawet jeśli Izrael dążył do osiągnięcia celów wojskowych, całość dowodów wskazuje, że jedynym rozsądnym wytłumaczeniem wzorca postępowania Izraela w Strefie Gazy, jest to, że dążył on również do zniszczenia Palestyńczyków jako grupy. Oznacza to, że ofensywa wojskowa Izraela i związane z nią działania i zaniechania w Strefie Gazy były prowadzone z ludobójczym zamiarem.
4. W jaki sposób Amnesty przeprowadziło badania?
Zdecydowane stanowisko i obszerny raport Amnesty International opierają się na posiadanej dokumentacji wzorca postępowania Izraela w Strefie Gazy, zarówno poprzez badania terenowe, jak i zdalne. Organizacja przeprowadziła wywiady z 212 osobami, w tym z palestyńskimi ofiarami i świadkami nalotów, wysiedleń, zatrzymań, tortur, niszczenia gospodarstw, domów i gruntów rolnych oraz infrastruktury cywilnej, a także z osobami, które doświadczyły skutków izraelskich ograniczeń w zakresie pomocy humanitarnej. Aby zrozumieć obawy związane z dostępem do pomocy humanitarnej i warunkami życia w Strefie Gazy, Amnesty International rozmawiało również z członkami lokalnych władz w Strefie Gazy, palestyńskimi pracownikami ochrony zdrowia działającymi w placówkach medycznych w Strefie Gazy oraz osobami zaangażowanymi w pomoc humanitarną.
Amnesty International przeanalizowało również szeroki zakres dowodów wizualnych i cyfrowych, w tym obrazy satelitarne, nagrania wideo i zdjęcia, a także zweryfikowało wiele różnorodnych oświadczeń, zbiorów danych i raportów izraelskich i palestyńskich grup praw człowieka, agencji ONZ i organizacji humanitarnych działających w Strefie Gazy. Organizacja dokonała również przeglądu i analizy oświadczeń wysokich rangą izraelskich urzędników rządowych i wojskowych oraz oficjalnych organów izraelskich.
Pomimo wielokrotnych prób dotarcia do izraelskich ministerstw i oddziałów rządu w ciągu kilku miesięcy w trakcie prowadzenia badań, do czasu publikacji Amnesty International nie otrzymało merytorycznej odpowiedzi od władz Izraela.
5. Dlaczego Amnesty publikuje raport teraz i co chce przez to osiągnąć?
Brutalny i nieustępliwy atak Izraela na Strefę Gazy trwa już od ponad roku. Zarówno liczba ofiar, jak i stopień zniszczeń są bezprecedensowe w swojej skali, tempie i dotkliwości. Mimo to na horyzoncie wciąż nie widać zawieszenia broni ani końca ogromnego ludzkiego cierpienia, które rozgrywa się na naszych oczach.
Ustalenia Amnesty International muszą służyć jako sygnał ostrzegawczy dla społeczności międzynarodowej: to jest ludobójstwo i musi się natychmiast skończyć. Publikując ten raport teraz, Amnesty International chce pomóc powstrzymać trwające ludobójstwo w Strefie Gazy i zapobiec dalszym aktom ludobójstwa Palestyńczyków oraz ponownie podkreślić pilną potrzebę zawieszenia broni. W dłuższej perspektywie, celem Amnesty jest wspieranie działań, które doprowadzą do pociągnięcia do odpowiedzialności za zbrodnie prawa międzynarodowego, w tym ludobójstwo i inne poważne naruszenia praw człowieka. Organizacja będzie też zabiegać o sprawiedliwość i zadośćuczynienie dla ofiar i ocalałych.
Państwa, które nadal przekazują broń Izraelowi, w szczególności Stany Zjednoczone, muszą wiedzieć, że naruszają swój obowiązek zapobiegania ludobójstwu i ryzykują, że staną się współwinne tej zbrodni. Amnesty International udokumentowało użycie przez Izrael w atakach na Strefę Gazy przeprowadzonych podczas tego konfliktu broni wyprodukowanej w USA. W toku tych ataków bezprawnie zabijano i raniono ludność cywilną.
6. Czy Izrael nie ma prawa się bronić? Czy postępowanie Izraela w Strefie Gazy nie może być wytłumaczone chęcią zniszczenia zagrożenia stwarzanego przez Hamas, a nie zniszczenia Palestyńczyków w Strefie Gazy?
Zgodnie z prawem międzynarodowym, nie istnieje żadne usprawiedliwienie dla zbrodni międzynarodowych, w tym dla ludobójstwa. Prawo międzynarodowe zobowiązuje Izrael do ochrony wszystkich ludzi podlegających jego jurysdykcji lub znajdujących się pod jego faktyczną kontrolą, w tym na okupowanym terytorium – zarówno Palestyńczyków, jak i Izraelczyków. Jednak działania podejmowane w imię bezpieczeństwa muszą być zgodne z prawem międzynarodowym i proporcjonalne do istniejącego zagrożenia.
Przez lata Izrael wielokrotnie wykorzystywał bezpieczeństwo do usprawiedliwiania poważnych naruszeń praw człowieka i zbrodni wojennych przeciwko Palestyńczykom. Nałożył nielegalną blokadę na Strefę Gazy, zbiorowo karząc jej ludność cywilną, a także wprowadził szeroko zakrojone, surowe i długoterminowe ograniczenia swobody przemieszczania się Palestyńczyków na Zachodnim Brzegu. Zagrożenia dla bezpieczeństwa Izraela nigdy nie może być wykorzystywane jako usprawiedliwienie dla ludobójstwa w Strefie Gazy czy narzucania Palestyńczykom systemu apartheidu.
Izrael twierdzi, że jego działania w Strefie Gazy są zgodne z prawem i mogą być uzasadnione militarnym celem wyeliminowania Hamasu. Niezależnie jednak od tego, czy Izrael postrzega niszczenie Palestyńczyków jako środek do celu, jakim jest zniszczenie Hamasu, czy też jako akceptowalny efekt uboczny tego celu, postrzeganie Palestyńczyków jako zbędnych i niewartych uwagi samo w sobie jest dowodem ludobójczych zamiarów. Postrzeganie osób stanowiących cel ataków jako podludzi, którzy nie zasługują na ochronę, to stała cecha ludobójstwa.
Zbrodnie wojenne popełnione przez Hamas i inne grupy zbrojne na południu Izraela 7 października 2023 r., w tym celowe masowe zabójstwa i branie zakładników, nigdy nie mogą być wykorzystywane jako usprawiedliwienie dla izraelskiego ludobójstwa Palestyńczyków w Strefie Gazy.
7. Co Amnesty powiedziało o zbrodniach wojennych popełnionych przez Hamas i inne palestyńskie grupy 7 października 2023 r.?
Amnesty International jednoznacznie potępiło naruszenia i okrucieństwa popełnione przez Hamas i inne grupy zbrojne w Izraelu w dniach 7-8 października 2023 roku. W komunikacie prasowym opublikowanym zaledwie kilka dni po atakach organizacja podkreśliła, w jaki sposób Hamas i inne palestyńskie grupy zbrojne rażąco naruszyły prawo międzynarodowe i okazały przerażające lekceważenie dla ludzkiego życia, dokonując okrutnych i brutalnych zbrodni, w tym celowych zabójstw, brania zakładników i przeprowadzania ataków rakietowych na Izrael bez rozróżnienia celu. Organizacja wezwała do pociągnięcia Hamasu i innych palestyńskich grup zbrojnych do odpowiedzialności za te zbrodnie na mocy prawa międzynarodowego. Organizacja zweryfikowała mrożące krew w żyłach nagrania wideo pokazujące uzbrojonych mężczyzn strzelających do cywilów i siłą pojmujących ludzi jako zakładników. Amnesty International konsekwentnie wzywa do natychmiastowego i bezwarunkowego uwolnienia wszystkich cywilów przetrzymywanych w roli zakładników. Wzywało również do humanitarnego traktowania wszystkich pozostałych jeńców i dopuszczenia do nich międzynarodowych obserwatorów.
Szersze dochodzenie organizacji w sprawie ataków z 7 października 2023 r. i ich następstw jest w toku. Zbadana zostanie pełna skala i zakres zbrodni popełnionych przez Hamas i inne palestyńskie grupy zbrojne w południowym Izraelu.
8. Co powinna teraz zrobić społeczność międzynarodowa?
Ustalenia Amnesty International muszą służyć jako sygnał ostrzegawczy dla społeczności międzynarodowej: to jest ludobójstwo i musi się natychmiast skończyć. Publikacja raportu ma pomóc powstrzymać trwające ludobójstwo, zapobiec dalszym aktom ludobójstwa wobec Palestyńczyków i ponownie podkreślić pilną potrzebę zawieszenia broni.
Państwa, które nadal przekazują broń Izraelowi, muszą wiedzieć, że naruszają swój obowiązek zapobiegania ludobójstwu i ryzykują, że staną się współwinne ludobójstwa.
Amnesty wzywa Izrael do natychmiastowego zaprzestania ludobójstwa w Strefie Gazy oraz do pełnego zaangażowania i współpracy w ramach postępowania przed MTS. W szczególności apeluje do Izraela o natychmiastowe i pełne zastosowanie się do wszystkich środków tymczasowych zarządzonych przez MTS od 26 stycznia 2024 r., w tym o:
- podjęcie pilnych kroków w celu radykalnej poprawy sytuacji humanitarnej w Strefie Gazy,
- zapewnienie natychmiastowego i niezakłóconego dostępu do Strefy Gazy niezależnym międzynarodowym organom śledczym
- podjęcie skutecznych środków w celu zapewnienia zachowania wszystkich dowodów związanych z ludobójstwem i innymi zbrodniami prawa międzynarodowego.
W międzyczasie pozostałe państwa muszą wyjść poza zwyczajowe wyrażanie żalu czy przerażenia i podjąć zdecydowane działania, aby wywrzeć presję na Izrael tak, żeby zaprzestał wszelkich aktów ludobójstwa w Strefie Gazy i wdrożył wszystkie środki tymczasowe zarządzone przez MTS od 26 stycznia 2024 roku.
Państwa muszą natychmiast zawiesić wszelkie transfery broni do Izraela i zaprzestać szkoleń czy jakiejkolwiek innej pomocy wojskowej i dotyczącej bezpieczeństwa. Państwa muszą działać w celu zapewnienia sprawiedliwości i odpowiedzialności za wszelkie domniemane zbrodnie na mocy prawa międzynarodowego, w tym zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości i ludobójstwo, poprzez wykonywanie jurysdykcji uniwersalnej lub innej formy eksterytorialnej jurysdykcji karnej.
Państwa muszą również zareagować na okrucieństwa zadawane Palestyńczykom, naciskając na Izrael, aby zakończył bezprawną okupację Strefy Gazy i reszty Okupowanego Terytorium Palestyny. Zgodnie z opinią doradczą MTS z lipca 2024 r., Izrael musi znieść bezprawną blokadę Strefy Gazy, która przez 16 lat poprzedzających 7 października 2023 r. stopniowo stwarzała szkodliwe warunki życia dla Palestyńczyków. Taka zmiana systemowa jest niezbędna, aby położyć kres izraelskim zbrodniom na mocy prawa międzynarodowego na Okupowanym Terytorium Palestyńskim i zapobiec dalszemu popełnianiu aktów ludobójstwa.