Opublikowanie raportu zbiega się w czasie z trwającą w Rosji kampanią wyborczą oraz z wyborami prezydenckimi w Czeczenii; raport przypomina władzom rosyjskim o ciążącym na nich obowiązku zapewnienia każdemu skutecznej ochrony przed naruszeniami praw człowieka.
-W świetle niedawnych doniesień o stanie przestrzegania praw człowieka w Rosji szczególnie istotne jest zapewnienie, aby wobec obywateli nie stosowano tortur, przymusowych zatrzymań, dyskryminacji, kary śmierci, aby wszyscy mieli zapewniony uczciwy proces (fair trial) oraz mieli do dyspozycji skuteczne środki obrony na wypadek naruszenia ich praw. W odniesieniu do pewnych grup osób – członków mniejszości etnicznych, kobiet, dzieci, więźniów – ochrona, jaką oferuje prawo, jest szczególnie nieskuteczna-, dodała Amnesty International.
Raport bada w jakim stopniu wdrażane przez ostatnie 12 lat reformy systemu wymiaru sprawiedliwości przyczyniły się do wyposażenia obywateli w szybkie, skuteczne procedury obrony w razie naruszenia ich praw. Zwraca szczególną uwagę na grupy obywateli, których prawa są naruszane najczęściej oraz proponuje zestaw środków, których zastosowanie przyczyniłoby się w dużej mierze do poprawienia sytuacji przestrzegania praw człowieka w Federacji Rosyjskiej. Raport zwraca uwagę na udane reformy, na przykład powiększenie systemu sądownictwa czy przyjęcie nowego kodeksu postępowania karnego. Przez pierwsze trzy miesiące stosowania kodeksu wolność odzyskała znaczna liczba ludzi, wobec których sądy uznały, iż zostały aresztowane bezpodstawnie. Jednocześnie raport wyraża zaniepokojenie Amnesty International przypadkami naruszeń praw człowieka oraz niesprawnością systemu zadośćuczynień wobec ich ofiar:
- Propiska – czyli system rejestracji zamieszkania – w Moskwie i innych częściach Rosji stanowi ograniczenie swobody poruszania się i jest tym samym pogwałceniem prawnomiędzynarodowych zobowiązań w dziedzinie praw człowieka składających się na rosyjskie prawo wewnętrzne. System ten doprowadził do poważnych naruszeń praw człowieka, na przykład doraźnych przymusowych zmian miejsca zamieszkania grup mniejszości etnicznych przy braku dostępu do pomocy ze strony adwokata oraz braku możliwości zastosowania innych środków proceduralnych. Amnesty International wyraża szczególne zaniepokojenie faktem, iż prezydent Władimir Putin nie skorzystał jak dotąd z przysługujących mu z urzędu uprawnień w celu ukrócenia podobnych praktyk.
- Uchwalona w 1998 roku ustawa o walce z terroryzmem zwalnia z odpowiedzialności osoby biorące udział w operacjach „antyterrorystycznych”, nawet gdy dopuszczają się naruszeń praw człowieka, a poszkodowani podczas takich operacji nie mogą otrzymać zadośćuczynienia.
- Dzieci upośledzone umysłowo są przymusowo umieszczane w rządowych miejscach odosobnienia jedynie na podstawie faktu upośledzenia, a nie z powodu stanowienia zagrożenia dla bezpieczeństwa społeczeństwa lub swojego. Wykorzystywane przy tym procedury nie posiadają zabezpieczeń chroniących przed bezprawnym umieszczeniem w zakładach zamkniętych tego rodzaju.
- Więźniowie skazani na karę dożywotniego więzienia są przetrzymywani w warunkach niemal całkowitej izolacji, wbrew międzynarodowym normom dotyczącym traktowania osób pozbawionych wolności.
-Upośledzone umysłowo dzieci pozbawia się prawa do wolności, prawa do kształcenia oraz prawa do życia w rodzinie. Pozbawia się je jakiejkolwiek nadziei poprzez zmuszanie do egzystencji w ramach instytucji, które nie szanują ich przyrodzonej godności. Apelujemy do władz Federacji Rosyjskiej o uchwalenie prawa, którego głównym celem byłaby ochrona interesów dzieci upośledzonych umysłowo,- oświadczyła Amnesty International.
Ponadto organizacja proponuje ponowne rozpatrzenie wszystkich wyroków dożywotniego pozbawienia wolności, które zapadły w zgodnie z przepisami starego kodeksu postępowania karnego, jako uznanych za niesłuszne i niesprawiedliwe: -Warunki, w jakich odbywana jest kara dożywotniego pozbawienia wolności prowadzą do naruszania prawa więźniów do humanitarnego traktowania oraz stanowią pogwałcenie zakazu tortur i innych form okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania.-
Cywile w Republice Czeczeńskiej stanowią najliczniejszą grupę osób pozbawionych podstawowych praw człowieka, w tym prawa do życia, wolności, bezpieczeństwa, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, ochrony własności oraz wolności słowa; przyczyniają się do tego zarówno działania sił rządowych, jak i bojowników czeczeńskich. Osoby cywilne nie mają żadnej ochrony przed torturami i dyskryminacją, a władze federalne nie zagwarantowały im warunków koniecznych dla przeprowadzania uczciwego procesu.
-Od roku 1991 Federacja Rosyjska zaakceptowała szereg norm prawa międzynarodowego z dziedziny ochrony praw człowieka. Osoby pokrzywdzone uzyskały tym samym nowe środki dochodzenia swoich praw, zarówno w płaszczyźnie krajowej, jak i międzynarodowej. Doświadczenie uczy, że jedynie presja społeczności międzynarodowej prowadzi do zapewnienia ich skuteczności,- stwierdziła Amnesty International.
Zalecenia organizacji pod adresem władz rosyjskich dotyczą:
- Zaprzestania ekstradycji osób do jakiegokolwiek państwa, w którym osoby te byłyby zagrożone wykonaniem kary śmierci, torturami lub nieuczciwymi procesami (unfair trials).
- Opublikowania wszystkich raportów opracowanych przez Europejski Komitet Zapobiegania Torturom (Komitet działa na podstawie konwencji Rady Europy z 1987 roku o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu) oraz zastosowania się do sformułowanych w nim zaleceń.
- Przeprowadzenia szczegółowych, bezstronnych śledztw w sprawie domniemanych zbrodni wojennych popełnionych w Republice Czeczeńskiej oraz osądzenia osób za nie odpowiedzialnych zgodnie z prawem międzynarodowym.
- Podporządkowania procedur umieszczania dzieci w instytucjach stanowiących miejsca odosobnienia właściwości Systemu Wymiaru Sprawiedliwości dla Młodocianych, z możliwością okresowych kontroli.
- Ratyfikowania Protokołu nr 12 do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, dotyczącego ogólnego zakazu dyskryminacji.
- Zakazania orzekania i wykonywania kary śmierci zarówno podczas wojny, jak i w czasie pokoju.
Tło wydarzeń
-Niesprawiedliwość: Prawo a prawa człowieka w Federacji Rosyjskiej- to trzeci raport opracowany przez Amnesty International w ramach trwającej od roku kampanii na rzecz ochrony praw człowieka w Rosji. Kampania ta (jest to pierwsza kampania o zasięgu ogólnoświatowym poświęcona sytuacji praw człowieka w tym kraju) została zainicjowana w październiku 2002 roku w celu zwiększenia stopnia poinformowania opinii publicznej o skali bezkarności naruszeń praw człowieka.
Pierwszy opracowany w ramach kampanii raport organizacji dotyczący sytuacji przestrzegania praw człowieka, zatytułowany -Federacja Rosyjska: zaprzeczenie sprawiedliwości- (‘The Russian Federation: denial of justice), opublikowany 29 października 2002 roku w Moskwie, zwracał uwagę na alarmująco duże rozmiary naruszeń praw człowieka w Rosji.
-Dokumenty! Dyskryminacja ze względów rasowych w Federacji Rosyjskiej- (‘Dokumienty!’ Discrimination on grounds of race in the Russian Federation), raport opublikowany 19 marca 2003 roku w Moskwie, ujawnił realną dla wielu członków rosyjskich mniejszości etnicznych lub narodowych groźbę dyskryminacji motywowanej rasowo.
W toku kampanii Amnesty International otworzyła w Moskwie Rosyjskie Centrum Zasobów w celu zagwarantowania kontynuacji prac organizacji w Federacji Rosyjskiej oraz wspierania współpracy z miejscowymi organizacjami pozarządowymi.
Więcej informacji: