W styczniu 2003, Słowackie Rządowe Biuro Praw Człowieka i Mniejszości złożyło doniesienie do prokuratury o podjęcie śledztwa w sprawie nielegalnej praktyki sterylizacji kobiet romskich.
Doniesienie to było odpowiedzią na zeznania zawarte w raporcie Ciało i Dusza: Przymusowa Sterylizacja i Inne Naruszenia Reprodukcyjnych Praw Romów na Słowacji, opublikowanego przez Centrum Praw Reprodukcyjnych i Poradòa pre obèianske a ludské práva
Artykuł prasowy wydany przez to samo biuro 28 stycznia 2003 także stwierdzał, że rozpocznie się postępowanie karne na podstawie słowackiego kodeksu karnego przeciwko autorom raportu, w związku z nieinformowaniem odpowiednich władz, w razie, gdyby wyniki raportu okazały się prawdziwe, ale także w związku z szerzeniem paniki w społeczeństwie i rozpowszechnianiu nieprawdziwych wiadomości, gdyby wyniki raportu były fałszywe.
23 czerwca 2003, rząd Słowacji poinformował Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy o krokach podjętych przez władze słowackie na skutek tych naruszeń. W raporcie poinformowano Zgromadzenie Parlamentarne o wszczętych kryminalnych i administracyjnych dochodzeniach, toczących się pod zarzutem naruszeń w związku z przymusową sterylizacją na Słowacji, a także stwierdzono, że rząd Słowacji gwarantuje, że nie wytoczy żadnych postępowań karnych w stosunku do autorów raportu „Ciało i Dusza”.
Organizacje pozarządowe wymienione powyżej wzywają rząd Słowacji, aby zajął się głównymi problemami dotyczącymi przebiegu śledztwa i aby zaproponował utworzenie niezależnej komisji do zbadania zarzutów nielegalnej sterylizacji.
Skarga Przeciwko Obrońcom Praw Człowieka
Amnesty International, Centrum Praw Reprodukcyjnych, Europejskie Centrum Praw RomówHuman Rights Watch, Międzynarodowa Federacja Helsińska Praw Człowieka, Konzorcium Urobme to, Ludia proti rasizmu, Poradòa pre obèianske a ludské práva i Slovenský helsinský výbor (dalej nazywani “my”), wzywają rząd słowacki do uznania chronionego przez prawo międzynarodowe prawa obrońców praw człowieka do dokumentowania i raportowania naruszeń, a także do angażowania się w promowanie i obronę praw człowieka, tak jak zostało to stwierdzone decyzją o nie ściganiu autorów raportu -Ciało i Dusza-.
Atakując tych, którzy angażują się w obronę interesów kobiet romskich, a także implikując, że zeznania tych kobiet, przedstawione w raporcie “Ciało i Dusza” są fałszywe, doniesienie o popełnieniu przestępstwa skierowane przeciw autorom raportu miało efekt zastraszenia i zagrożenia dla społeczności romskich. Wydaje się prawdopodobne, że złożenie skargi do prokuratury powstrzymało lub utrudniało ofiarom nielegalnej sterylizacji złożenie pozwu cywilnego lub skargi karnej lub powstrzymało ofiary przed współpracą z prowadzącymi śledztwo, z obawy przed surową karą.
Wzywamy rząd Słowacji, aby zapewnił, poprzez nadanie pozytywnego rozgłosu, że społeczność Romów jest w pełni świadoma tego, że nie będzie prowadzić się dochodzeń przeciwko autorom raportu.
Dochodzenie karne
Wszczęcie dochodzeń w sprawie o sterylizacje jest pozytywną odpowiedzią ze strony rządu. Jednakże sposób ich prowadzenia wydaje się problematyczny w następujących aspektach: wydaje się, że dochodzenia doprowadziły do pochopnych wniosków, zanim zbadano wszystkie istotne przestępstwa w związku ze sterylizacją, zignorowały kluczowe dowody, włączając brak wyrażenia świadomej zgody na zabieg, a także na tworzenie zawstydzającej atmosfery dla ofiar, odradzając im wystąpienie ze swoją sprawą.
Śledztwo musi być bezstronne i dokładne, a także musi szanować rządy prawa. Dlatego wzywamy słowackie organy odpowiedzialne za stosowanie prawa, aby:
przeprowadziły śledztwa we wszystkich przypadkach, gdzie zarzuca się nielegalną sterylizację w okresie post-komunistycznym, włączając wszystkie szpitale w kraju;
prowadziły dochodzenia w sprawach o odpowiednie przestępstwa w sprawach, gdzie są przedstawione zarzuty nielegalnej sterylizacji, włączając naruszenia odnoszące się do opieki zdrowotnej, integralności cielesnej i samostanowienia reprodukcyjnego;
przebadały okoliczności, w jakich zgoda na sterylizację była udzielana, przy ustaleniu, aby nie polegać tylko na podpisie jako dowodzie na wyrażenie takiej zgody;
Zgodnie z międzynarodowymi standardami stowarzyszeń medycznych, podpis sam w sobie nie jest de facto dowodem na świadomą zgodę, gdy nie ma bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia, które wymagałoby, aby lekarz przeprowadził sterylizację bez wyrażenia pełnej i świadomej zgody pacjenta/pacjentki;
ścigały karnie osoby odpowiedzialne za naruszenia, włączając, ale nie ograniczając się do spraw gdzie sterylizacje były wykonywane w stosunku do nieletnich, bez zgody opiekunów prawnych, tak jak to jest wymagane przez prawo słowackie.
Kierujemy zaproszenie do rządu słowackiego, aby przyrzekł przeprowadzić śledztwo przy uwzględnieniu -etnicznej wrażliwości-, tak jak to zostało zaraportowane Zgromadzeniu Parlamentarnemu Rady Europy, a także wzywamy, aby dochodzenie było prowadzone w sposób, który szanuje rządy prawa, włączając prawa ofiar do tego, by były traktowane z godnością.
Komisja Śledcza
Słowacja musi skonfrontować dawne i obecne praktyki nielegalnej sterylizacji, aby móc posunąć się w przyszłość, gdzie prawa człowieka będą respektowane. Komisja śledcza jest potrzebna do tego, aby naświetlić specyfikę sprawy, dlaczego i jak nielegalne sterylizacje odbywają się na Słowacji. Kraje, w których istniały podobne praktyki i gdzie prowadzono podobną politykę przymusowej sterylizacji, zdały sobie sprawę z konieczności uznania i poświęcenia się problemowi lub ryzyku, które nadal zagraża ich społeczeństwom. Na przykład Norwegia, Szwecja i Stany Zjednoczone stają w obliczu prawdy w odniesieniu do polityki i praktyk sterylizacji dokonywanych w przeszłości, które skutkowały poważnymi naruszeniami praw reprodukcyjnych określonych grup. Państwa te ustanawiały lub nadal ustanawiają komisje dla zbadania zakresu praktyki, oferują rekomendacje reform i zadośćuczynienie osobom, których prawa zostały naruszone.
W tych państwach, gdzie obecnie nie było właściwie żadnych skarg na takie praktyki, odpowiedzialni funkcjonariusze rządowi zrozumieli potrzebę zajęcia się naruszeniami z przeszłości.
Wzywamy rząd słowacki, aby ustanowił komisję śledczą dla prowadzenia dochodzeń w sprawie obecnych i dawnych praktyk sterylizacyjnych.
Zadaniem komisji powinno być prowadzenie szczegółowych dochodzeń w sprawach o przymusowe sterylizacje w okresie komunistycznym i post komunistycznym; zaproponowanie prawnych i instytucjonalnych środków dla zapobiegania powrotowi tychże praktyk; a także zaproponowaniu finansowych i innych sposobów zadośćuczynienia dla ofiar.
Komisja ta powinna składać się z niezależnych i wysoce wykwalifikowanych ekspertów medycznych i prawnych, ale także z członków społeczeństwa obywatelskiego i społeczności romskiej.
Eksperci powinni być rekrutowani przede wszystkim ze Słowacji, ale nie powinno zabraknąć członków społeczności międzynarodowej.
Podsumowanie
Prawa do posiadania kontroli nad własnym zdrowiem reprodukcyjnym i integralnością cielesną są podstawowymi prawami człowieka, które zostały odmówione kobietom romskim na Słowacji.
Ich prawa do wyrażenia świadomej zgody na sterylizację, prawa do starannej i zrozumiałej informacji zdrowotnej, a także prawa do nie dyskryminujących świadczeń zdrowotnych, zostały pogwałcone.
Jako członek społeczności międzynarodowej, a także strona międzynarodowych umów dotyczących praw człowieka, Słowacja ma obowiązek rygorystycznie prowadzić i zakończyć dochodzenie, a także podjąć środki przeciwdziałające naruszeniom praw człowieka popełnianym w obrębie jej granic.