Krewni osób zaginionych z całego regionu wciąż czekają na odnalezienie ciał ich bliskich. Nawet w przypadku, gdy ciała zostają odnalezione oraz zwrócone ich rodzinom w celu pochówku, tylko nieliczni spośród osób odpowiedzialnych za wymuszone zaginięcia oraz porwania zostają doprowadzeni przed oblicze wymiaru sprawiedliwości.
Odzyskiwanie ciał nadal pozostaje boleśnie długim procesem, chociaż istnieją pewne oznaki postępu. W Serbii wciąż trwa wykopywanie ciał w mieście Raška, gdzie już odnaleziono 47 ciał albańskich mieszkańców Kosowa, których ciała przetransportowano z Kosowa w 1999 roku. Jednak nawet 12 lat po ekshumacji ponad 900 ciał albańskich mieszkańców Kosowa znajdowane są na różnych obszarach Serbii, nikt nie pozostał pociągnięty do odpowiedzialności za ich los.
W 2014 roku został ogłoszony specjalny trybunał dla Kosowa w celu wniesienia oskarżenia przeciwko byłym członkom Armii Wyzwolenia Kosowa, którzy według Specjalnego Zespołu Dochodzeniowego są odpowiedzialni za porwania Serbów, Romów oraz Albańczyków z Kosowa oraz ich transport do Albanii, gdzie najprawdopodobniej zostali zabici. Jak dotąd Misja Tymczasowej Administracji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kosowie (UNMIK), która w latach 1999-2008 była odpowiedzialna za przeprowadzanie dochodzeń w sprawie tych oraz innych porwań, odmówiła zapewnienia wynagrodzeń rodzinom osób zaginionych z powodu nieprzeprowadzenia efektywnych dochodzeń. Tymczasem efektywne dochodzenia i zadośćuczynienia były zalecane przez panel doradczy praw człowieka UNMIK.
Pod koniec 2013 roku w Bośni i Hercegowinie zostały ekshumowane szczątki 435 osób z masowego grobu w wiosce Tomašica, w północno zachodniej części kraju. Około 283 bośniackich muzułmanów oraz jeden bośniacki Chorwat zostali zidentyfikowani oraz ponownie pochowani 20 czerwca 2014 roku. Ofiary rzekomo zaginęły oraz zostały zabite przez siły Serbów bośniackich podczas konfliktu zbrojnego na terenie Prijedor w 1992 roku gdzie, według związku ofiar oraz ich krewnych, 3176 osób zostało zgłoszonych jako zaginione.
Mimo że Bośnia i Hercegowina, Serbia i Czarnogóra ratyfikowały Konwencję w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem, nadal muszą one spełnić swój obowiązek przedstawienia krewnym osób zaginionych prawdy o okolicznościach wymuszonego zaginięcia, postępów oraz rezultatów dochodzenia, oraz losów osoby zaginionej. Chorwacja i Macedonia podpisały Konwencję, ale musi ona jeszcze zostać ratyfikowana.
W następstwie wizyty w tym regionie, w czerwcu 2014 roku, Grupa Robocza ONZ ds. przymusowych lub niedobrowolnych zaginięć wezwała do wprowadzenia “nowych państwowych lub regionalnych strategii oraz odnowienia zobowiązania na najwyższym szczeblu politycznym” aby “wypełnić prawo do prawdy, sprawiedliwości oraz zadośćuczynienia dla ofiar”.
Amnesty International podziela ich stanowisko oraz wzywa wszystkich byłych przywódców wojskowych i przywódców politycznych zaangażowanych w konflikty zbrojne do udzielania pełnych informacji dotyczących potencjalnych miejsc pochówków oraz do ponownego uruchomienia procedur dla wymiany tych informacji.
Ponadto organizacja wzywa również wszystkie strony tego konfliktu do podjęcia wszelkich środków, które umożliwią schwytanie przestępców oraz zapewnią krewnym wszystkich osób zaginionych zadośćuczynienie, w tym rekompensatę za ból oraz cierpienie spowodowane stratą członka rodziny.
Dodatkowa informacja
21 grudnia 2010 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ ustanowiło Międzynarodowy Dzień Pamięci Osób Zaginionych, który obchodzimy 30 sierpnia. Zgromadzenie wyraziło wtedy głęboką obawę w związku z rosnącą liczbą przymusowych zaginięć na świecie i przyjęło Konwencję w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem.
Tłumaczyła Edyta Zarzeczna
