W imieniu uchodźczyń i uchodźców z Północnego Kaukazu postulujemy, aby organy odpowiedzialne za przyznawanie ochrony międzynarodowej oraz odpowiedzialne za pomoc uchodźcom i uchodźczyniom, gromadziły rzetelną informację o krajach pochodzenia osób, które starają się w Polsce o status uchodźcy, a w szczególności żeby gromadziły informacje o losach osób deportowanych z Polski.
Obserwowany przez nas w ostatnich latach wzrost liczby negatywnych decyzji w sprawie przyznania statusu uchodźcy (od 2008 roku, wraz z wejściem w życie ochrony uzupełniającej, nastąpił trzykrotny wzrost decyzji odmownych, które w większości przypadków wiążą się z decyzją o wydaleniu z Polski – z 11,03% w 2008 roku do 33,15% w 2010 roku). W przypadku osób deklarujących narodowość czeczeńską, decyzje te są wynikiem nieuzasadnionego przekonania o ustabilizowanej sytuacji społeczno-politycznej w Czeczeni. Obraz Czeczenii rysujący się na podstawie doświadczeń przybyłych do Polski azylantów, aktualnych opracowań naukowych i reportaży dotyczących Kaukazu odbiega od tego, które przedstawiane są w uzasadnieniach decyzji negatywnych, skutkujących wydaleniem z Polski. Nasze stanowisko opieramy przede wszystkim o informacje zebrane w pogłębionych wywiadach biograficznych, dyskusjach grupowych oraz wywiadach psychologicznych, prowadzonych z osobami przybyłymi do Polski z Północnego Kaukazu. Ich losy i opinie są nam znane również z rozmów prowadzonych w ramach naszej codziennej pracy, polegającej na wspieraniu tej grupy. Podkreślamy, że zbieranie rzetelnych informacji może decydować o życiu i śmierci osób ubiegających się w Europie o przyznanie statusu uchodźcy.
Uważamy, że prowadzenie tego typu analiz oraz monitoringu losów osób deportowanych leży w odpowiedzialności agend przyznających status uchodźców. Agendy te powinny wziąć pod uwagę, że organizacje lokalne dotychczas zajmujące się gromadzeniem danych o kraju pochodzenia, rezygnują z tej działalności ze względu na zastraszanie ich przedstawicieli/ek oraz realne zagrożenie utratą życia. 6 czerwca 2012 Światowa Organizacja Przeciw Torturom oraz Międzynarodowa Federacja na rzecz Praw Człowieka apelowała o interwencję w sprawie przypadków zastraszania obrońców praw człowieka w Czeczenii, a także przywoływała oficjalne wystąpienia Prezydenta Czeczenii Ramzana Kadyrova oraz innych urzędników wyższego szczebla krytykujące organizacje, zajmujące się obroną praw człowieka i monitorowaniem ich przestrzegania . Również w Szkicu Rezolucji z dnia 13 marca 2012 Rada Praw Człowieka ONZ wyraża głębokie zaniepokojenie postępującymi zastraszeniami i molestowaniami działaczy społecznych, obrońców praw człowieka, dziennikarzy, w szczególności niepewną sytuacją na Kaukazie Północnym, gdzie raportowane są przypadki łamania praw człowieka, takie jak bezprawne zatrzymania, tortury i pozasądowe egzekucje .
Wyrażamy głębokie zaniepokojenie obecną praktyką, w ramach której wielokrotnie wydawane są decyzje o wydaleniu cudzoziemców i cudzoziemek z Polski. Przykład drastycznych konsekwencji, jakie ponoszą uchodźcy i uchodźczynie po deportacji do kraju pochodzenia, prezentuje między innymi raport -Unsafe return. Refoulment of Congolese Asylum Seekers- organizacji Justice First (24 Kongijek i Kongijczyków po powrocie do krajów było torturowanych, molestowanych seksualnie, aresztowanych lub zastraszanych). O prowadzenie monitoringu procedur deportacyjnych apelują nie tylko organizacje broniące praw człowieka, ale wspomina o tym również Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich.
Wobec powyższego w szczególności rekomendujemy:
1. Stworzenie systemu monitoringu procesu deportacji, uwzględniającego wszystkie jego fazy – poczynając od decyzji o wydaleniu z terytorium Polski, poprzez okres poprzedzający deportację (często jest to okres zatrzymania w Ośrodku Strzeżonym), samą operację wydalenia, skończywszy na monitorowaniu losów osób deportowanych po przybyciu do kraju pochodzenia lub kraju trzeciego. Deklarujemy wolę współpracy przy tworzeniu i wdrożeniu powyższego systemu, który zakładałby włączenie w monitoring i zbieranie informacji wszystkich podmiotów zaangażowanych w realizację polityki migracyjnej, a w szczególności procedur przymusowych powrotów (liderzy i liderki środowisk uchodźczych, decydenci i decydentki, służby wykonawcze, organizacje pozarządowe).
2. Opracowanie procedur przyjmowania wniosków oraz udzielania ochrony międzynarodowej z uwzględnieniem płci. Naszym zdaniem przemoc wobec kobiet uwarunkowana płcią powinna być uważana za formę prześladowania w rozumieniu artykułu 1A ust. 2 Konwencji dotyczącej statusu uchodźców z roku 1951, uprawniającą do skorzystania z ochrony międzynarodowej oraz przesłanką do zaniechania decyzji o wydaleniu cudzoziemca/ki z Polski. Dlatego też gromadzenie informacji o kraju pochodzenia powinno również obejmować aktualne zagrożenia wynikające z przynależności do danej płci.
3. Wspieranie i możliwe wykorzystanie potencjału nielicznych lokalnych organizacji pozarządowych, które działają w Czeczeni na rzecz tamtejszych społeczności, do zbierania informacji i podtrzymywania kontaktu z osobami deportowanymi (m.in. organizacje działające na rzecz kobiet). Wskazane jest również zaangażowanie do współpracy niezależnych badaczy i badaczek naukowych, którzy prowadzić mogą badania zarówno na terenie obecnej Czeczeni, pozostałych terenach Federacji Rosyjskiej, w krajach trzecich, do których zawracani są uchodźcy i uchodźczynie, jak również w Polsce, np. wśród nowoprzybyłych cudzoziemców.
4. Wyposażenie osób oczekujących na deportację w pełne informacje odnośnie czasu, miejsca oraz przebiegu planowanej deportacji oraz możliwości poszukiwania wsparcia po przybyciu do kraju docelowego. Osoby te powinny mieć możliwość natychmiastowego powrotu do Polski w sytuacji pojawienia się zagrożenia po powrocie do kraju pochodzenia. Powrót ten powinien przebiegać przy wsparciu organizacji humanitarnych lub pozarządowych działających w państwach pochodzenia uchodźców i uchodźczyń.
Poprzez to stanowisko wyrażamy solidarność z osobami starającymi się o przyznanie statusu uchodźcy oraz osobami deportowanymi z Polski i ich rodzinami. W dalszym ciągu będziemy pomagać osobom doświadczającym krzywdy ze względu na powody wymienione w Konwencji oraz wspierać ich dążenia do zapewnienia bezpieczeństwa i godnego życia.
Sieć rzecznicza migrantek i uchodźczyń
przy Towarzystwie Interwencji Kryzysowej
Przy poparciu organizacji pozarządowych:
Amnesty International Polska
Fundacja Inna Przestrzeń
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej
Stowarzyszenie Homo Faber
Stowarzyszenie Promocji Wielokulturowości Interkulturalni PL
