SALIL SHETTY
Trzy dni później służba więzienna poinformowała, że jej syn wraz z towarzyszem z celi śmierci, Wasilim Juzepczukiem, również skazanym za morderstwo, zostali rozstrzelani. Władze odmówiły wydania ciała i rzeczy osobistych Andreja, a nawet podania informacji o miejscu pochówku. Dla matki była to straszna wiadomość, a ojciec po jej usłyszeniu dostał zawału serca.
Ta egzekucja jest pierwszą, która została wykonana, po ponad rocznym zaniechaniu stosowania kary głównej w Europie i byłym Związku Radzieckim. Stała się ostrym i niepokojącym kontrastem wobec zmieniającej się opinii światowej, dzięki której coraz więcej krajów znosi karę śmierci, nie tylko w praktyce, ale i w zapisach prawnych.
Mimo że większość państw na całym świecie zaprzestała wykonywania egzekucji, niektóre kraje, jak na przykład Białoruś, ciągle stawiają opór, podając jako uzasadnienie otrzymane upoważnienia, zmniejszenie poziomu przestępczości, zasady religijne, kulturowe lub polityczne. Bez względu na przyczyny, każdego roku egzekucje pochłaniają tysiące ofiar oraz są okrutną i nieludzką karą.
W 1977, gdy Amnesty International rozpoczęła globalną kampanię przeciw karze śmierci, kara ta nie była wykonywana tylko w 16 krajach. Obecnie, jak wskazuje coroczny raport Wyroki Śmierci i Egzekucje w 2010 roku (ang. Death Sentences and Executions 2010), prawie setka państw zaprzestała jej stosowania w przypadku wszystkich przestępstw, a 139 zakończyło jej wymierzanie w praktyce lub zakazało jej stosowania w zapisach prawnych, ale są i inne budujące informacje.
Mongolia wprowadziła moratorium, a w zeszłym roku Gabon obalił zapis prawny o wykonywaniu kary śmierci. Nawet w krajach, w których kara śmierci cieszy się silnym poparciem (np. w Chinach, Kenii, Gujanie i Bangladeszu) podejmuje się kroki zmierzające do stosowania jej zgodnie ze standardami określonymi w prawach człowieka. Coraz więcej państw głosuje w ONZ za przyjęciem światowego moratorium w sprawie egzekucji. W 2011 roku Illinois stał się 16 amerykańskim stanem, który zniósł karę śmierci.
Jednak zabijanie zatwierdzone przez państwo wciąż trwa. W 2010 wykonano ponad 527 egzekucji w 22 krajach, liczba ta nie obejmuje tysiąca osób, które prawdopodobnie zostały poddane egzekucji w Chinach. W zeszłym roku na całym świecie wydano ponad 2 tysiące nowych wyroków śmierci, przez co liczba więźniów w celach śmierci wzrosła do 18 tysięcy.
W 2010 roku skazańcy byli karani przez ścięcie, krzesło elektryczne, powieszenie, śmiertelny zastrzyk, strzał z bliskiej odległości w tył głowy lub w serce. Niektóre egzekucje są przeprowadzane w miejscach publicznych.
Kraje, które wciąż naciskają na stosowanie kary śmierci twierdzą, że wykonują ją zgodnie z międzynarodowy prawem, jednak większość z podjętych działań w oczywisty sposób temu przeczy.
W rzeczywistości wiele państw stosuje karę śmierci, jako wygodną drogę pozbycia się problematycznych osób i pokazania, że władze twardo traktują przestępców. Kara ostateczna jest często wykonywana po nieuczciwym procesie, w oparciu o przyznanie się do winy uzyskane podczas tortur, w stosunku do politycznych przeciwników, ludzi ubogich, mniejszości rasowych, etnicznych czy religijnych. Zdarza się, że kara śmierci jest stosowana wobec osób niepełnoletnich lub o znacznym opóźnieniu umysłowym.
Zastraszający jest fakt, że kary śmierci są wymierzane za przestępstwa, które nie można zaliczyć do prawnego terminu „najpoważniejszych”, czyli na przykład za oszustwo, czary, odstępstwo od wiary, przestępstwa związane z narkotykami lub stosunki seksualne z dorosłymi osobami wyrażającymi na nie zgodę.
W zeszłym roku, wyroki kary śmierci zostały wydane w przypadkach przestępstw narkotykowych w Chinach, Iranie, Indonezji, Malezji, Singapurze i Jemenie. W parlamencie w Ugandzie przedstawiono projekt ustawy, mający na celu karać śmiercią homoseksualizm „o dodatkowych okolicznościach obciążających”. W Pakistanie chrześcijanka Aaisa Bibi, matka pięciorga, stoi przed zarzutem bluźnierstwa, za co może ją spotkać kara śmierci.
Pomimo światowego trendu mającego na celu zniesienie kary śmierci, niektóre kraje usiłują rozszerzyć zakres przestępstw, za które grozi kara główna. W 2010 roku Bangladesz, Indie, Pakistan, Uganda i Stany Zjednoczone zaproponowały ustawodawstwo mające na celu zwiększenie zakresu stosowania kary ostatecznej. Również Gambia, Gwatemala, Nigeria oraz Trinidad i Tobago grożą wznowieniem egzekucji.
Amnesty International całkowicie sprzeciwia się karze śmierci, bez względu na naturę popełnionego przestępstwa, osobowość przestępcy, stosowaną metodę czy kraj, w którym ma miejsce egzekucja. Kara śmierci jest okrutna, nieludzka, nieskuteczna i niesprawiedliwa.
Globalny trend zmierzający do obalenia kary śmierci jest oczywisty, ale walka wciąż trwa. Wydarzenia ostatnich lat pokazują, że cele osiągnięte w ostatnich trzech dekadach nie mogą być zagwarantowane. Nawet jeśli cały świat mówi „dość!” , niektóre kraje wolą tego nie słyszeć.
Również na Białorusi wydano trzy nowe wyroki śmierci.
Salil Shetty, Sekretarz Generalny Amnesty International
Raport “Wyroki śmierci i egzekucje w 2010 r.” dostępny jest na amnesty.org.pl.
Poniżej o karze śmierci w 2010 r. w liczbach.
Tłumaczyła: Agnieszka Knopik