Amnesty International jest zaniepokojona wyraźną kampanią koordynowaną przez władze rosyjskie, a polegającą na nękaniu i oskarżaniu TPRC. Wydaje się być ona odpowiedzią na działalność Towarzystwa na rzecz praw człowieka. Od 2000 roku, kiedy zostało ono oficjalnie zarejestrowane, było kilka przypadków tortur i brutalnego traktowania, „zaginięć” i domniemanych pozasądowych egzekucji członków Towarzystwa na terenie Północnego Kaukazu. W 2005 roku kampania rozszerzyła się o dochodzenia karne w sprawie domniemanych artykułów opublikowanych przez organizację, kontrole władz skarbowych oraz starania Ministerstwa Sprawiedliwości, by zamknąć TPRC. Podobno także niżnonowogrodzkie media negatywnie relacjonowały działalność Towarzystwa, a na temat Oksany Czełyszewej, jednej z jego pracownic, kolportowano ulotki z groźbami.
Według TPRC, dochodzenie karne, otwarte przez regionalnego prokuratora regionu niżnonowogrodzkiego dotyczy materiałów opublikowanych w „Prawo-zaszczita” i powołuje się na art. 282 rosyjskiego kodeksu karnego (wzniecanie nienawiści lub wrogości etnicznej, rasowej lub religijnej). Materiały, których dotyczy śledztwo, to opublikowany w numerze z kwietnia i maja 2004 apel nieżyjącego lidera separatystów czeczeńskich Asłana Maschadowa do Parlamentu Europejskiego, wzywający do pomocy w znalezieniu pokojowego rozwiązania konfliktu czeczeńskiego oraz apel jego londyńskiego wysłannika Ahmeda Zakajewa z marca 2004, aby Rosjanie nie wybierali ponownie Władimira Putina na prezydenta.
11 stycznia 2005 r. otwarto dochodzenie karne, o czym TPRC dowiedziało się dopiero 20 stycznia, kiedy to funkcjonariusze Federalnej Służby Bezpieczeństwa najechali na jego biuro w Niżnym Nowogrodzie i zajęli dokumenty i komputery (zobacz: „Federacja Rosyjska: Służby bezpieczeństwa zagrażają organizacji praw człowieka, AI Index: EUR 46/001/2005). Od tego czasu redaktor naczelny w TPRC Stanisław Dmitriewski, wydawca Oksana Czełyszewa oraz ich koledzy z biur z Niżnym Nowogrodzie i na Północnyym Kaukazie byli wzywani przez FSB na przesłuchania w biurach FSB w Niżnym Nowogrodzie oraz w Szali (Czeczenia). Mimo iż żadnemu członkowi Towarzystwa nie postawiono formalnie zarzutów, artykuł 282 zakłada możliwość ukarania ich rokiem pozbawienia wolności.
Asłan Dawletukajew
16 stycznia 2004 w pobliżu Gudermesu znaleziono okaleczone ciało czeczeńskiego działacza praw człowieka Asłana Dawletukajewa. Rosyjskie wojska federalne zatrzymały go podobno 9 stycznia 2004. Tego dnia około 22:15 przed domem Dawletukajewów zatrzymało się około pięciu samochodów wojskowych. Grupa złożona z 25-30 uzbrojonych i zamaskowanych mężczyzn oświadczyła członkom rodziny, że musi sprawdzić ich paszporty, i przeprowadziła rewizję w całym domu. Zmusili Aslana Dawletukajewa do wyjścia na podwórze i postraszyli, że jeśli nie pójdzie z nimi, na oczach jego dzieci zabiją jego i jego żonę. Ojciec Asłana Dawletukajewa zapytał, czy syn popełnił jakieś przestępstwo. W odpowiedzi usłyszał, że „jest winny bycia Czeczenem”. Kiedy ośmioletni syn Asłana Dawletukajewa uczepił się ojca, jeden z mężczyzn go odepchnął. Po godzinie mężczyźni opuścili dom, zabierając ze sobą Asłana Dawletukajewa. Podobno udali się w kierunku posterunku wojskowego w Szali. Rodzina udała się na ten posterunek, a także do lokalnej prokuratury i administracji, ale nie otrzymała żadnych informacji na temat przyczyn jego zatrzymania ani miejsca pobytu. Ciało znaleziono siedem dni później przed budynkiem opuszczonej kawiarni. Rodzina Dawletukajewa opowiedziała przedstawicielom Amnesty International, że z trudem rozpoznała ciało, ponieważ miał wybite zęby i posiniaczoną twarz. Śledztwo w tej sprawie nie przyniosło żadnych rozstrzygnięć i do dziś nikogo nie uznano za winnego ani osądzono. Dochodzenie w sprawie zabójstwa rozpoczęło się w styczniu 2004 roku, ale podobno zakończyło się z powodu niemożności zidentyfikowania sprawcy lub sprawców.
Oksana Czełyszewa
14 marca 2005 roku w sąsiedztwie Niżnego Nowogrodu, w którym mieszka wydawca w TPRC Oksana Czełyszewa, kolportowano ulotki zawierające groźby w stosunku do niej. Ulotki były podpisane przez „Młody Front Patriotyczny” (A.P. Iwanow) i nazywały Oksanę Czełyszewę zdrajczynią, oskarżały ja o pomaganie i wspieranie działań „terrorystycznych” bojowników czeczeńskich oraz twierdziły, że jest przez nich opłacana. Na ulotce zamieszczono jej domowy adres z komentarzem: „Zasługuje na wstyd i pogardę! Jesteśmy gotowi ją zwalczyć.” Po tym jak Towarzystwo Przyjaźni Rosyjsko-Czeczeńskiej wniosło skargę do prokuratora, biuro prokuratora regionu niżnonowogrodzkiego 30 marca rozpoczęło dochodzenie karne w sprawie ulotek na mocy artykułów 129 (zniesławienie) i 130 (zniewaga).
Co możesz zrobić-
Prosimy o pisanie uprzejmych listów po polsku, rosyjsku lub angielsku, wzywając władze rosyjskie, aby:
– zobowiązały się do wyraźnego i publicznego promowania szacunku dla praw człowieka i do ochrony obrońców praw człowieka;
– podjęły efektywne działania i środki, aby zapewnić, że aparat państwowy i państwowi urzędnicy na każdym szczeblu będą szanowali prawomocność działalności obrońców praw człowieka i pozwolą im pracować bez nękania i przeszkód; dotyczy to także Stanisława Dmitriewskiego (ang. Stanislav Dmitrevskii), Oksany Czeliszewej (ang. Oksana Chelysheva) i innych członków Towarzystwa Przyjaźni Rosyjsko-Czeczeńskiej;
– zapewniły, że zasady zawarte w Deklaracji o obrońcach praw człowieka ONZ będą w pełni wcielone w krajowe prawo i mechanizmy chroniące prawa człowieka, i będą w pełni implementowane w praktyce;
– współpracowały z obrońcami praw człowieka i organizacjami pozarządowymi w utworzeniu Planu Działania dla wprowadzenia w życie Deklaracji o obrońcach praw człowieka oraz zapewniły, że prawa zawarte w tej deklaracji są przestrzegane wobec obrońców praw człowieka, organizacji pozarządowych oraz innych aktorów społeczeństwa obywatelskiego – tak aby mogli działać bez strachu o swoje bezpieczeństwo.
W listach w sprawie Asłana Dawletukajewa wezwij władze rosyjskie do:
– zapewnienia, że w sprawie morderstwa Asłana Dawletukajewa (ang. Aslan Davletukaev) zostanie przeprowadzone dokładne i bezstronne dochodzenie, a jego wyniki zostaną podane do wiadomości publicznej;
– postawienia osób odpowiedzialnych za to morderstwo przed sądem, w zgodzie z międzynarodowymi standardami sprawiedliwego procesu;
– ustalenia dat i ułatwienia wizyt specjalnego sprawozdawcy ONZ ds. tortur oraz specjalnego sprawozdawcy ONZ ds. pozasądowych, doraźnych i arbitralnych egzekucji.
W listach w sprawie Oksany Czełyszewej wzywajcie władze rosyjskie do:
– Wyrażenia obaw, że dochodzenie karne w sprawie ulotek atakujących Oksanę Czełyszewę podobno obecnie nie odzwierciedla dokładnie jej zagrożenia.
– zapewnienia, że zostanie przeprowadzone dokładne i bezstronne dochodzenie karne w sprawie ulotek atakujących Oksanę Czełyszewę, jego wyniki zostaną podane do publicznej wiadomości, a sprawcy postawieni przed sądem;
– publicznego potępienia wszystkich gróźb i ataków na obrońców praw człowieka oraz osoby prywatne.
ADRESY:
Prezydent Federacji Rosyjskiej
Vladimir PUTIN
Kreml, Moskwa, Federacja Rosyjska
Fax: + 7 095 206 85 10 / 206 51 73 / 230 24 08 (poprosić o sygnał faksu)
Email: [email protected]
Zwrot grzecznościowy: Szanowny Panie Prezydencie
Procurator Generalny Federacji Rosyjskiej
Vladimir USTINOV
Ul. B. Dimitrovka 15a, 103793 Moskwa K-31, Federacja Rosyjska
Fax: + 7 095 292 8848 / 921 4186 (poprosić o sygnał faksu)
Zwrot grzecznościowy: Szanowny Panie Prokuratorze
Minister Sprawiedliwości Federacji Rosyjskiej
Yurii CHAIKA
Ul. Vorontsovo pole, 4, 109830 Moskwa, Federacja Rosyjska
Fax: +7 095 916 29 03 / 209 6138 (poprosić o sygnał faksu)
Zwrot grzecznościowy: Szanowny Panie Ministrze