Traktat o handlu bronią (Arms Trade Treaty – ATT) – streszczenie

Artykuł 1 zawiera podstawową zasadę ATT: państwa-strony muszą zezwalać na wszystkie międzynarodowe transfery broni poprzez wystawianie licencji.

 

Artykuły 2, 3 i 4 ATT określają podstawowe zobowiązania państw-stron i kryteria, które musza być spełnione przy wydawaniu zezwoleń na transfery broni.

 

Artykuł 2 kodyfikuje istniejące w prawie międzynarodowym ograniczenia swobody państw-stron w zakresie transferowania i zezwalania na transfery broni. Ograniczenia te wynikają między innymi z:

  • Karty Narodów Zjednoczonych (a także z decyzji Rady Bezpieczeństwa, zwłaszcza dotyczących embarga na broń);
  • każdego innego traktatu, wiążącego dla Państwa-Strony; obejmuje to zarówno embarga przyjęte przez organy międzynarodowe i regionalne (na przykład Unia Europejska) jak i umowy wyraźnie zakazujące transferów broni (na przykład Konwencja przeciw minom lądowym z 1997 roku);
  • powszechnie akceptowanych zasad międzynarodowego prawa humanitarnego;  zakazują one między innymi stosowania broni, której użycie nie pozwala na rozgraniczenie rażenia pomiędzy osoby biorące udział w walkach a osoby cywilne oraz pomiędzy obiektami militarnymi a cywilnymi oraz broni, która powoduje zbędne obrażenia lub niepotrzebne cierpienia. Ograniczenia w zakresie transferów broni wynikają z przekonania, że transfer ten byłby nie do pogodzenia z naturą zakazu zawartego w międzynarodowym prawie humanitarnym dotyczącego użycia tej broni. Zakaz transferów obejmowałby również broń, której użycie (chociaż nie transfer) zostało zakazane przez specjalne konwencje.
  • zwyczajowego prawa międzynarodowego. Przepływ broni z jednego państwa do drugiego lub do osoby znajdującej się na terytorium innego państwa bez uprzedniej zgody tego państwa może zostać potraktowany jako złamanie zobowiązań, istniejących w prawie zwyczajowym (można go uznać np. za groźbę użycia siły). Transfer broni do osób, które nie posiadają zgody rządu, może być uznany za złamanie zasady nieingerencji w wewnętrzne sprawy innego państwa.

 

Artykuł 3 wprowadza ograniczenia swobody transferowania broni, wynikające ze sposobu, w jaki zostanie ona wykorzystana (lub może zostać wykorzystana) przez odbiorcę. Odpowiedzialność państwa za odmowę wydania zgody na transfer broni wynika ze zobowiązania do nie uczestniczenia w międzynarodowych bezprawnych działaniach innego państwa, zawartego w Artykule 16 Artykułów dotyczących odpowiedzialności państw za bezprawne akty międzynarodowe Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ. Artykuł ten powszechnie uznawany jest za element międzynarodowego prawa zwyczajowego. Zgodnie z tą zasadą państwo-strona powinno odmówić wydania zgody na transfer broni, jeśli wie lub podejrzewa, że broń, o której jest mowa, może być użyta do pogwałcenia prawa międzynarodowego. Zgoda na przepływ nie może więc zostać udzielona, jeśli państwo wie lub podejrzewa, że broń może być użyta do:

·         naruszenia Karty Narodów Zjednoczonych, w szczególność zakazu użycia lub groźby użycia siły zawartego w Artykule 2 (4) oraz odnoszących się do tego artykułu zasad dotyczących zagrożenia pokoju, pogwałcenia pokoju i aktów agresji zawartych w art. 39 Karty oraz w Deklaracji Zasad Prawa Międzynarodowego Zgromadzenia Ogólnego z 1970 roku (Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego 2625 (XXV) z 1970 roku) i innych rezolucji określających standardy ONZ;

·         popełnienia poważnego naruszenia praw człowieka;

·         popełnienia poważnego naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego;

·         popełnienia ludobójstwa lub zbrodni przeciwko ludzkości; lub

·         przeznaczenie transferu może zostać zmienione, tak, że zostanie on wykorzystany do popełnienia któregoś wymienionych tu naruszeń prawa międzynarodowego.

 

Artykuł 4 nie zakazuje wydawania zgody na transfer broni, określa jednak cztery dodatkowe czynniki, które muszą być brane pod uwagę przez państwo przed wyrażeniem zgody na transfer broni. Państwo musi rozważyć możliwe efekty transferu; należy przede wszystkim wziąć pod uwagę to, czy transfer broni:

·       może spowodować lub ułatwić popełnianie przestępstw z użyciem przemocy;

·       może wywrzeć niekorzystny wpływ na bezpieczeństwo regionalne;

·       może wywrzeć niekorzystny wpływ na zrównoważony rozwój; lub

·       przeznaczenie transferu może zostać zmienione, tak, że zostanie on wykorzystany do popełnienia któregoś z wymienionych czynów.

Jeśli okaże się, że przepływ broni może wywrzeć wymienione powyżej skutki, wówczas na mocy Artykułu 4 istnieją podstawy do odmowy wydania zgody na transfer broni.

 

Artykuł 5 nakłada na państwa-strony obowiązek wprowadzenia krajowych mechanizmów wyrażania zgody i przyznawania licencji, które pozwolą wprowadzić w życie postanowienia Konwencji. Aneks do ATT (w przygotowaniu) ustali minimalne standardy dotyczące mechanizmów regulujących zasady wydawania licencji przy każdej transakcji, określi, jakie dokumenty wnioskodawca będzie musiał przedstawić aby otrzymać licencję, mechanizmy kontroli parlamentarnej itp.

 

Artykuł 6 tworzy Międzynarodowy Rejestr Międzynarodowych Transferów Broni, do którego państwa-strony będą składać coroczne raporty na temat międzynarodowego przepływu broni. ONZ utworzyła już wprawdzie Rejestr Broni Konwencjonalnej, nie obejmuje on jednak wszystkich rodzajów broni (jak na przykład broń lekka) i nie ma charakteru obligatoryjnego.