Eğitim Sen to największy turecki związek zawodowy, liczący blisko 200 000 członkiń i członków, nauczycieli i pracowników edukacji. Został założony 23 stycznia 1995 i należy do Education International (EI) oraz Międzynarodowej Konfederacji Wolnych Związków Zawodowych (ICFTU).
W czerwcu 2004 przed Sądem Pracy Nr 2 w Ankarze rozpoczął się proces przeciwko Eğitim Sen, w którym prokurator żądał zamknięcia związku, ponieważ odmówił on usunięcia ze swego statutu zdania, że będzie pracował na rzecz “…obrony [prawa] jednostek do otrzymywania edukacji w swym języku ojczystym”. Prokuratura Krajowa w Ankarze, która wszczęła sprawę, uznała taki cel związku za sprzeczny z Artykułami 3 i 42 tureckiej Konstytucji, które deklarują odpowiednio, że “Państwo Turcja ze swym krajem i narodem stanowi niepodzielną całość. Jej językiem jest turecki” i że „Żaden inny język niż turecki nie może być nauczany w placówkach oświatowych dla obywateli tureckich jako ich język ojczysty”. W związku z tym prokuratura zażądała zamknięcia związku na mocy z Prawem Nr 4688 o Związkach Zawodowych Pracowników Publicznych, które zastrzega, że działania i administracja takich związków nie mogą być sprzeczne z „…charakterem Republiki określonym w Konstytucji ani z demokratycznymi zasadami”.
We wrześniu Sąd Pracy odrzucił wniosek o zamknięcie związku, podejmując decyzję będącą kamieniem milowym, w której odwołano się do prawa do wolności stowarzyszeń i wypowiedzi w rozumieniu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, której Turcja jest stroną. Jednak – ku zaskoczeniu – w listopadzie Sąd Najwyższy zmienił ten werdykt, argumentując, że ograniczenia praw do wolności wypowiedzi i stowarzyszeń były w tym i w innych przypadkach konieczne dla „…zapobieżenia działaniom sprzecznym w unitarną strukturę kraju, jako konieczny środek zapobiegawczy mający na celu ochronę narodowego i publicznego bezpieczeństwa oraz chronienie porządku publicznego”. Co prawda, Europejska Konwencja dopuszcza pewne powody do ograniczania tych praw, jednak wielokrotnie podkreśla się, że w takim przypadku państwo musi w sposób przekonujący wykazać istnienie adekwatnych i wystarczających przyczyn, a ograniczenia muszą być proporcjonalne.
W rezultacie decyzji Sądu Najwyższego, 10 grudnia przed Sądem Pracy Nr 2 w Ankarze rozpoczął się nowy proces przeciwko Eğitim Sen. Następne posiedzenie w tym procesie odbędzie się 21 lutego 2005.
W międzyczasie, protesty przeciwko temu procesowi zostały stłumione. Policja nadużyła siły, włącznie z pobiciami i wykorzystaniem gazu łzawiącego, do rozproszenia demonstracji członków i sympatyków Eğitim Sen w Istanbule 8 grudnia 2004. Przed sądem w Ankarze rozpoczęła się 27 grudnia kolejna sprawa przeciwko zarządowi Eğitim Sen w związku ze zorganizowaniem niezalegalizowanej demonstracji 13 lipca.
Tło:
W Turcji związki zawodowe i ich działania zawsze znajdowały się pod ścisłą kontrolą. Pracownicy mogą być zwalniani za wstępowanie do związków, a czasami zachęca się och do opuszczenia związku np. zwiększonymi płacami. Strajki polityczne i generalne oraz liczne formy akcji takie jak pikietowanie albo „strajki włoskie” są zakazane. Jedną z kar za udział w nielegalnym strajku jest więzienie.
Rząd Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP) wprowadził ważne pakiety reform prawnych (znane jak „prawa harmonizacyjne”) odnoszących się do praw człowieka i mających na celu spełnienie kryteriów członkostwa w Unii Europejskiej. Jednak implementacja tych reform pozostawia wiele do życzenia. Osoby, które próbują w Turcji korzystać ze swego prawa do pokojowego demonstrowania, albo wyrażać opozycyjne poglądy na niektóre tematy, spotykają się z zarzutami kryminalnymi.
Niedociągnięcia w procesie reform najwyraźniej widać na obszarze praw mniejszości. Na przykład, na mocy poprawki konstytucyjnej z października 2001 oraz poprawek legislacyjnych z sierpnia 2002, zniesiony został zakaz nadawania audycji medialnych i edukacji w językach nie-tureckich. Jednak aż do czerwca 2004 zmiana ta w odniesieniu do środków przekazu nie miała żadnego efektu – dopiero wtedy państwowe radio i telewizja rozpoczęły nadawanie w językach: bośniackim, czerkieskim, Kırmançi (kurmandżi), Zazaca (zaza) i arabskim. Nadawanie telewizyjne na kanałach państwowych w każdym z tych języków jest ograniczone do 45 minut dziennie, a ponadto nałożono ograniczenia treści, zgodnie z którymi programy w tych językach mogą obejmować tylko wiadomości, muzykę i tematykę tradycyjnej kultury, zaś filmy, programy dziecięce i programy uczące tych języków nadal są zabronione. Obecnie tylko kanałom państwowym wolno nadawać w językach mniejszości.
Jeśli chodzi o edukację, zmiany legislacyjne określiły, że nauczanie języków nie-tureckich dla dorosłych jest dopuszczalne tylko na prywatnych kursach. Borykając się z licznymi biurokratycznymi trudnościami, ruszyła tylko garstka takich kursów. Odnośnie do możliwości nauki języków mniejszości na uniwersytetach w Turcji, Specjalna Sprawozdawczyni ONZ ds. Edukacji, Katarina Tomasevski w swoim raporcie z wizyty w Turcji w 2002 roku wskazała na sprzeczność w tym, że „Podczas gdy było możliwe uczenie się węgierskiego przez trzy godziny w tygodniu, petycje do władz uczelnianych o wprowadzenie kurdyjskiego jako języka obcego zostały odrzucone”. W istocie, wielu sygnatariuszy takich petycji torturowano lub maltretowano, zawieszano jako studentów lub usuwano z uczelni, oraz stawiano w stan oskarżenia – aczkolwiek ich procesy kończyły się uniewinnieniem.
Odnośnie do prawa do nauki w języku ojczystym, Specjalna Sprawozdawczyni zwróciła uwagę, że Konwencja Praw Dziecka wyróżnia naukę w języku ojczystym jako najlepsze dla każdego dziecka wprowadzenie w system edukacji. Podkreśliła ponadto istnienie ograniczeń możliwości dyskutowania w Turcji tego zagadnienia, stwierdzając, iż „ogromną przeszkodą w dyskutowaniu nad językiem z punktu widzenia praw człowieka jest automatyczne etykietkowanie wynikające z pewnych programów politycznych. Wypowiadanie się za edukacją w języku ojczystym jest nieodmiennie przypisywane orientacji pro-kurdyjskiej, choć w Turcji mówi się ponad 30 językami… Wspominanie o edukacji w języku ojczystym nadal jest postrzegane jako zagrożenie dla integralności terytorialnej, co przenosi to zagadnienie z obszaru edukacji narodowej do sfery narodowego bezpieczeństwa. Dostrzeganie w wielojęzyczności raczej kapitału niż groźby wywołuje uniesienie brwi… Granice pomiędzy bezpieczeństwem narodowym i edukacją są najwyraźniej płynne i kwestie należące do edukacji mogą być rozstrzygane raczej ze względu na bezpieczeństwo niż na ich znaczenie dla oświaty”.
Podejmij działanie!
Prosimy o wysyłanie uprzejmie sformułowanych listów po angielsku, polsku, lub turecku:
· wyrażających zaniepokojenie procesem przeciwko Eğitim Sen, który AI uważa za potencjalne pogwałcenie prawa do wolności stowarzyszeń i wypowiedzi;
· wzywających do dogłębnej reformy prawa i praktyki w celu zapewnienia pełnej wolności wypowiedzi w Turcji;
· wzywających do natychmiastowej rewizji Artykułu 42 Konstytucji odnośnie do używania języków innych niż turecki w edukacji;
· wyrażających zaniepokojenie losem osób oskarżonych o złamanie Prawa o Zebraniach i Demonstracjach w rezultacie wzięcia udziału w pokojowej demonstracji poparcia dla Eğitim Sen w lipcu 2004, i wzywających do ponownego rozpatrzenia ich spraw;
· wyrażających zaniepokojenie doniesieniami o użyciu przez policję nadmiernej siły, pobiciach i wykorzystaniu gazu łzawiącego przy rozpraszaniu pokojowej demonstracji członków i sympatyków Eğitim Sen w grudniu 2004, i wzywających do pełnego i niezawisłego dochodzenia w sprawie wszelkich doniesień o maltretowaniu – wyniki takich dochodzeń powinny zostać opublikowane, a winni pociągnięci do odpowiedzialności.
Apele prosimy wysyłać do:
1. State Minister with responsibility for Human Rights
Mr Abdullah Gül,
Office of the Prime Minister,
Başbakanlık,
06573 Ankara, Turkey
E-mail: [email protected]
Zwrot: Dear Deputy Prime Minister / Szanowny Panie Premierze
2. Minister of Labour and Social Security
Mr.Murat Başesgioğlu
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
06100 Ankara, Turkey
Zwrot: Dear Minister / Szanowny Panie Ministrze
Kopie listów prosiny wysyłać na adres…:
Ambasada Republiki Turcji
ul. Malczewskiego 32
Warszawa
…oraz, by wyrazić poparcie i solidarność, na adres:
EĞITIM SEN
Konur Sokak 29/3.4.6.7.8
06640 Kizilay,
Ankara,Turkey
Email: [email protected]