AI Index: EUR 04/003/2006
28 listopada odbyło się spotkanie przedstawicieli członków Wspólnoty Państw Niezależnych (CIS). Spotkanie to było zarazem inauguracją piętnastolecia istnienia wspólnoty, a miało miejsce w Mińsku na Białorusi. Amnesty International wystosowało prośbę do głów państw uczestniczących w zgromadzeniu o poruszenie kwestii wykonywania wyroku śmierci w celu jego całkowitego zakazu.
Obecnie różne organizacje z zadowoleniem obserwują jak państwa należące do CIS pokonują kolejne bariery w celu zniesienia kary najwyższej. Wszyscy członkowie CIS, (tj. Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzja, Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina oraz Uzbekistan) jeszcze 16 lat temu, gdy zakładano wspólnotę, stosowali karę śmierci. Do końca listopada 2006 r. siedem z powyższych krajów zakazały jej stosowania, zarówno w prawie jak i praktyce. Kazachstan, Rosja jak i Tadżykistan aktualnie zawiesiły orzekanie i wykonywanie kary śmierci. Jedynymi państwami wciąż oficjalnie stosującymi praktykę kary najwyższej są Białoruś i Uzbekistan.
Uzbekistan zobowiązał się już do zniesienia tego rodzaju kary w najbliższym czasie. Prezydent tego kraju podpisał w 2005 r. dekret zakazujący praktykę kary śmierci poczynając od stycznia 2008 r. Prezydent Karimov powołał także specjalną grupę mającą za zadanie wnoszenie poprawek legislacyjnych, które zastąpią karę śmierci dożywotnim więzieniem. Zezwolenie na debatę na temat pozbawiania życia skazańców oraz większy wpływ organizacji pozarządowych były kolejnym wielkim postępem w przeciągu ostatnich dwóch lat jakie uczynił rząd Uzbekistanu. Amnesty International jest wysoce usatysfakcjonowana zaangażowaniem jakie wykazują władze tego kraju w celu zakazu stosowania egzekucji. Istnieje jednak obawa, iż pewien odsetek ludzi wciąż może zostać stracony przed uchwaleniem zakazu w roku 2008. Wiele organizacji wywiera presje na uzbeckim rządzie o natychmiastowe złagodzenie kary głównej i wprowadzenia moratorium (zawieszenie orzekania i wykonywania kary śmierci).
Kirgistan natomiast dopiero 9 listopada 2006 r. zatwierdził nową konstytucję, która nie uwzględnia w swojej treści wykonywania kary śmierci, a tym samym wykluczyła ją jako formę karania. Od czasu wprowadzenia pierwszego moratorium w roku 1998r. nie został wykonany ani jeden wyrok. Jednak istnieje część wewnętrznych przepisów prawnych, które odbiegają niestety od konstytucji. Tak wiec Amnesty International apeluje do rządu w Kirgistanie o ujednolicenie prawa. Dałoby to możliwość zmiany wszystkich wcześniejszych wyroków śmierci na dożywotnie więzienie. Organizacje pozarządowe sugerują podpisanie drugiego protokołu Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, który to wprowadziłby bezwzględny zakaz orzekania i wykonywania kary śmierci.
W czerwcu 2006 r. odbyło się głosowanie parlamentu w Mołdawii dotyczące uchylenia przepisu zezwalającego na karę śmierci w szczególnych przypadkach. Miesiąc później ratyfikowany został drugi protokół.
Niezbędne jest to, by władze państw członkowskich CIS zapewniły swoim obywatelom dobrze funkcjonujące struktury praw człowieka oraz by kształcąc ludzi poruszały także trudny temat kary śmierci. Na dzień dzisiejszy widać wyraźny brak tych elementarnych zasad. Dwa lata temu władze miejskie miasta Batumi w Gruzji jako pierwsze, w tamtym regionie, urządziły ogólną kampanie przeciwko karze śmierci (więcej informacji na ten temat: AI Index: ACT 50/018/2005)
Wszystkie Państwa należące jednocześnie do CIS oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych lub Unii Europejskiej automatycznie zostają postawione przed wymogiem zakazu wykonywania kary najwyższej. Co więcej, Azerbejdżan, Rosja oraz Ukraina zostały członkami Rady Praw Człowieka przy ONZ w maju tego roku, co sprawia, iż zobowiązują się do przestrzegania najwyższych standardów jeśli chodzi o promocję i ochronę praw człowieka.
Zniesienie kary śmierci jest jednym z głównych kryteriów członkostwa w Radzie Europy. Rosja jako jedyna z 46 członków wciąż nie wypełniła obietnicy zniesienia kary śmierci jaką złożyła podczas przystąpienia do Rady. W listopadzie 2006 r. Rosyjska Duma przyjęła uchwałę, która gwarantuje sukcesywne rozszerzanie moratorium do 2010 r. Amnesty International naciska jednak by całkowite wprowadzenie zakazu wykonywania kary śmierci zostało wprowadzone jak najszybciej.
AI nie poprzestaje jednak na tym co zdołała dotychczas osiągnąć , wciąż nakłania kraje członkowskie CIS by zajęły się licznymi nierozwiązanymi kwestiami:
Powszechność kary śmierci w niestabilnych regionach,
Oprócz Białorusi i Rosji, nieuznawane przez społeczność międzynarodową niezależne terytoria takie jak Abkhazia, Naddniestrzańska Republika Mołdawska oraz południowa Osetia są jedynymi terytoriami w rejonie Rady Europy, które nie zniosły kary śmierci. Dlatego też AI usilnie apeluje o przerwanie tego procederu.
Według nieoficjalnych źródeł Kirgistan posiada obecnie 160 więźniów skazanych wyrokiem najwyższym, a w Kazachstanie więźniów takich jest 28. Statystki Ministra Sprawiedliwości w Kirgistanie dla OSCE, mówią o 6 osobach, którym wymierzono karę śmierci na przełomie lat 2005/2006. W tym samym okresie czasu co najmniej jedna osoba została stracona w Kazachstanie.
Instytucje pozarządowe donoszą także o dziesiątkach więźniów oczekujących na wykonanie wyroku w Uzbekistanie, gdzie w samym więzieniu Taszkent przebywa ich co najmniej 25. Mówi się o około 11 osobach skazanych na śmierć w roku 2005 lecz władze Uzbekistanu nie potwierdzają tych statystyk, dlatego też niemożliwym jest podanie sprecyzowanej liczby osób. AI wyraża swój głęboki sprzeciw wobec tego procederu i powołuje się na sugestie UN Special Rapporteur, (doradzca wysłany przez ONZ, którego celem jest przebadanie danej sprawy i złożenie raportu ) który zasugerował doraźne zmiany w prowadzeniu procesów i orzeczeniach sądów.
Istnieją poszlaki, iż Abkhazia pomimo wprowadzenia moratorium nie przestrzega go i wciąż stosuje karę główną . Co się natomiast tyczy Białorusi, to nieoficjalnie orzeknięto 5 wyroków śmierci już w pierwszej połowie 2006r. Rada Europy domaga się także wyjaśnień ze strony władz w Azerbejdżanie dotyczących skazańców, którzy zostali skazani na śmierć przed wprowadzeniem moratorium w roku 1998.
AI nie pozostaje wobec tej sprawy obojętna. Sugeruje by wszystkie wyroki śmierci były zmienione, na rzecz dożywotniego pobytu w więzieniu. Ta zmiana dała by przynajmniej jasną sytuację więźniom czekającym nieraz latami bez świadomości kiedy zostaną straceni.
Przetrzymywanie skazańców w skandalicznych warunkach.
AI porusza także problem skandalicznych warunków w jakich więźniowie oczekują na wykonanie wyroku. Takie taktowanie ludzi zasługuje na miano okrutnej i haniebnej praktyki. Dlatego wiele organizacji coraz dobitniej mówi o konieczności przestrzegania międzynarodowych standardów dotyczących przetrzymywania więźniów.
Na przykład, na Białorusi skazańcy nie są upoważnieni do wyjścia na świeże powietrze, a w Abhkazi więźniowie oczekujący na wyrok są podobno trzymani w nie wentylowanych i stęchłych celach.
W jednym z ostatnich wywiadów były szef więziennictwa w Kirgistanie powiedział, że wie o 73 skazańcach, których główną przyczyną śmierci były gruźlica i samobójstwa.
AI jest zaniepokojona nie tylko więźniami, ale także personelem, który w takim samym stopni jest narażony na gruźlicę i inne choroby, spowodowane jest to złymi warunkami sanitarnymi. Dobrym przykładem jest zakład karnym Taszkent w Uzbekistanie. AI apeluje o dostarczenie potrzebnych leków i polepszenia panujących tam warunków. Według jednej z tamtejszych organizacji pozarządowych na 25 więźniów przypada 20 chorych na gruźlice. Jakość jedzenia jest katastrofalna, a rodzinom więźniów nie zezwala się na dostarczanie jakichkolwiek środków czystości lub jedzenia.
Jednakże, istnieją także pozytywne głosy dotyczące minimalnej poprawy warunków. Podobno placówki te wyposażają się już w pewną ilość leków, w tym tych, leczących gruźlice, a chorym przysługuje dodatkowa porcja jedzenia. Na dodatek w roku 2005 władze zezwoliły więźniom na 20-30 minutowe spacery.
Przemilczane sprawy dotyczące kary najwyższej
W wielu regionach sprawa ujawnienia faktów dotyczących kary śmierci nie jest przeznaczona dla społeczeństwa. Za taki stan rzeczy winny jest brak zainteresowania ze strony międzynarodowej społeczności jak i struktury wewnętrzne tych krajów.
Dobrym przykładem ignorowanego prawa stanowi rezolucja 1989/64 przyjęta 24 Maja 1989 przez UN Economic and Social Council, która brzmi: – Wszystkie kraje zobowiązane są do podania przestępstw podlegających karze śmierci na ich terytorium. Co więcej powinny prowadzić zapis wszystkich wyroków śmierci, rzeczywisty stan przeprowadzonych egzekucji oraz liczbę odwołanych wyroków. Wszystkie zgromadzone informacje będą następnie analizowane przez odpowiednie organy, w celu zapobiegania naruszeń prawa międzynarodowego.-
Jeszcze inna rezolucja (2005/59), dotycząca wszystkich krajów nadal stosujących karę śmierci, przyjęta przez UN Commission on Human Rights, mówi o tym by: – Dać możliwość udostępnienia do publicznej informacji, faktów dotyczących nałożonych kar i egzekucji-. (UN document No E/CN.4/2005/59, 20 April 2005).
Obie rezolucje są nagminnie łamane stąd nacisk ze strony AI w celu wymuszenia na rządach różnych państw jawności informacji dotyczących kary śmierci oraz informowanie rodzin o czasie i miejscu egzekucji z jednoczesnym przekazaniem zwłok i wszystkich rzeczy osobistych.
Warto zajrzeć:
By dowiedzieć się więcej o najważniejszych wydarzeniach tego miesiąca zajrzyj na :
Community of Sant-Egidio – http://www.santegidio.org Amnesty International-s statement, Light a City for Life (AI Index: ACT 50/018/2005) http://web.amnesty.org/library/index/engact500182005 Amnesty International-s statement, Moldova: Abolishes the death penalty in law (AI Index: EUR 59/006/2006) http://web.amnesty.org/library/Index/ENGEUR590062006 Amnesty International’s report, Uzbekistan: Questions of life and death cannot wait until 2008 (AI Index: EUR 62/020/2005) http://web.amnesty.org/library/index/engeur620202005 Amnesty International’s Public Appeal, Deadly Secrets: A Heritage from the Soviet Union (AI Index: EUR 04/011/2004) http://web.amnesty.org/library/index/engeur040112004 Amnesty International’s report, Belarus and Uzbekistan: the last executioners – The trend towards abolition in the former Soviet space (AI Index: EUR 04/009/2004) http://web.amnesty.org/library/index/engeur040092004