Jeff Castelli, były szef placówki CIA w Rzymie, i dwóch innych agentów wywiadu na mocy włoskiego prawa zostało skazanych na 7 i 6 lat pozbawienia wolności za “porwanie”. Ze względu na immunitet dyplomatyczny sąd niższej instancji oddalił zarzuty wobec całej trójki. Sąd Apelacyjny uchylił jednak te orzeczenie, stwierdzając, że osobom tym nie przysługiwał immunitet. Oskarżeni nigdy nie pojawili się we włoskich sądach, ale zostali skazani zaocznie, co jest dozwolone we włoskim prawie. Jednakże w prawie międzynarodowym wyroki zaoczne dozwolone są w ściśle określonych okolicznościach, które nie wydają się w tym przypadku spełnione.
Do tej pory, w oddzielnych procesach, za współudział w porwaniu Abu Omara we włoskich sądach skazano 26 obywateli Stanów Zjednoczonych i 3 obywateli włoskich. Pięciu kolejnych funkcjonariuszy włoskiego wywiadu za udział w tym porwaniu zostanie oskarżonych ponownie po orzeczeniu Sądu Najwyższego, z września 2012 roku, które stwierdza, że należy rozważyć, czy powoływanie się przez członków rządu na “tajemnicę państwową” nie wynika z prób uniknięcia odpowiedzialności za naruszenia praw człowieka.
Uprowadzenie Abu Omara w Mediolanie stało się początkiem jego “przymusowego zaginięcia”, kiedy to został przewieziony i potajemnie przetrzymywany w Egipcie, gdzie prawdopodobnie był torturowany. Immunitet dyplomatyczny nigdy nie powinien służyć do ochrony osób przed dochodzeniem karnym lub ściganiem ich za czyny równoznaczne z ?przymusowymi zaginięciami? bądź torturami. W kontekście tych zbrodni mogłoby to naruszać wynikające z prawa międzynarodowego zobowiązania państw.
Rząd Stanów Zjednoczonych nie współpracował w sprawie Abu Omara i nie odpowiedział na wnioski włoskich prokuratorów o udostępnienie informacji. Także rząd włoski nie wykazał dobrej woli, nie tylko powołując się na tajemnicę państwową w sposób utrudniający śledztwo i proces, ale także odmawiając przekazania odpowiednich wniosków ekstradycyjnych do Stanów Zjednoczonych. W przypadku 23 obywateli Stanów Zjednoczonych, których wyroki uprawomocniły się po wyroku Sądu Najwyższego z września 2012 roku, włoski minister sprawiedliwości, Paola Severino, odmówił przekazania wszystkich, poza jednym, wniosków ekstradycyjnych. Wynikało to z zastosowania amnestii zmniejszającej nałożone kary poniżej ustalonego we włoskim prawie progu umożliwiającego przekazanie wniosku o ekstradycję. Wydaje się, że amnestia, podstawowy środek zatwierdzony przez parlament w 2006 roku, zostanie udzielona także 3 amerykańskim funkcjonariuszom skazanym 1 lutego. Prawo międzynarodowe zobowiązuje jednak Włochy do usunięcia utrudnień i realizację wniosków ekstradycyjnych.
Amnesty International z zadowoleniem zauważa stałe wysiłki włoskich prokuratorów zmierzające do przeprowadzenia dochodzeń kryminalnych związanych z bezprawnym uprowadzeniem Abu Omara, pomimo przeszkód stawianych przez amerykański i włoski rząd. Włoskie władze powinny teraz dążyć do ekstradycji wszystkich obywateli amerykańskich w celu przeprowadzenia procesów z ich udziałem. Procesy zaoczne zazwyczaj są niezgodne z prawami człowieka, które przysługują oskarżonym. Kiedy obywatele Stanów Zjednoczonych objęci zostaną jurysdykcją włoskiego wymiaru sprawiedliwości, powinni mieć zapewniony nowy proces przed innym sądem.
Ponadto włoski rząd w trybie pilnym powinien rozpocząć niezależne, bezstronne, dokładne i skuteczne dochodzenie dotyczące wszystkich aspektów włoskiego zaangażowania w operacje CIA. Sprawozdanie Parlamentu Europejskiego z września 2012 roku wzywa wszystkie zaangażowane państwa członkowskie Unii Europejskiej do rozpoczęcia takiego procesu w zgodzie z bezwzględnym międzynarodowym obowiązkiem prawnym do przeprowadzenia skutecznego śledztwa w sprawie zarzutów o stosowanie tortur i innych form znęcania się.
Amnesty International pozostaje głęboko zaniepokojona porażką Stanów Zjednoczonych w pociągnięciu do odpowiedzialności winnych i zapewnieniu ofiarom dostępu do zadośćuczynienia za kierowane przez Stany Zjednoczone programy transferów i tajnych więzień. Stany Zjednoczone w dalszym ciągu poważnie naruszają międzynarodowe zobowiązania prawne.
Tło sprawy
Abu Omar, obywatel Egiptu, który mieszkał we Włoszech, w lutym 2003 roku został porwany z ulicy Mediolanu, a następnie bezprawnie przewieziony przez CIA z Włoch do Egiptu, gdzie przetrzymywano go w tajemnicy i prawdopodobnie torturowano.
W podobnym procesie, 19 września 2012 roku, włoski Sąd Najwyższy (Sąd Kasacyjny) potwierdził wyrok na 22 agentów CIA, amerykańskiego wojskowego i dwóch agentów włoskich służb specjalnych za porwanie Abu Omara. Sąd nakazał także ponownie przeprowadzić proces piątki włoskich funkcjonariuszy wywiadu.
Komitet Praw Człowieka ONZ – w kontekście zobowiązań prawnych państw wynikających z Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych (MPPOiP) dotyczących zarówno ?przymusowych zaginięć? jak i tortur lub innego typu podobnych nadużyć wobec zatrzymanych – stwierdził: “niepowodzenie postawienia przed wymiarem sprawiedliwości sprawców takich naruszeń może samo w sobie stanowić naruszenie Paktu. [Państwa] nie mogą zwolnić sprawców z osobistej odpowiedzialności [za pomocą] amnestii i ważnych wcześniej immunitetów oraz rekompensat. […] żaden urzędowy status nie usprawiedliwia osób, które mogą zostać oskarżone o odpowiedzialność za takie naruszenia popełniane z wykluczeniem odpowiedzialności prawnej. […] powinny zostać usunięte także inne przeszkody w ustanowieniu odpowiedzialności prawnej, takie jak powoływanie się na posłuszeństwo rozkazom zwierzchnika, jak również rażąco krótki okres przedawnienia przestępstw . [A państwa te] powinny także wspierać się wzajemnie w celu postawienia przed wymiarem sprawiedliwości osób podejrzanych o popełnienie aktów łamania Paktu, co jest karalne na mocy prawa krajowego i międzynarodowego”.
Podobne zobowiązania wynikają z Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur. Zarówno Włochy, jak i Stany Zjednoczone są stronami MPPOiP oraz Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania tortur.
