1. Dlaczego Amnesty International aktualizuje swoje stanowisko w sprawie aborcji?
Zaktualizowaliśmy nasze stanowisko, aby dostosować się do zmieniających się międzynarodowych praw i standardów dotyczących praw człowieka, by objąć nim możliwie najszerszą grupę osób i zapewnić, że odzwierciedla wszelkie bariery utrudniające dostęp do bezpiecznej aborcji oraz pełen zakres naruszeń praw człowieka spowodowanych kryminalizacją aborcji.
Nasze stanowisko w sprawie aborcji zostało ukształtowane w oparciu o lata badań i konsultacji z kobietami i dziewczętami, których życie zostało zniszczone przez restrykcyjne przepisy; a także z dostawcami usług medycznych, aktywistkami i ekspertami prawnymi.
2. Co konkretnie zmieniło się w stanowisku?
Zrewidowane stanowisko Amnesty International uznaje aborcję, dokonaną w sposób respektujący prawa człowieka, autonomię, godność oraz potrzeby jednostki za prawo każdej osoby, która może zajść w ciążę.
Zamiast postrzegać dostęp do aborcji po prostu jako problem zdrowotny lub taki, który dotyczy tylko niektórych osób, nasze nowe stanowisko uznaje, że bezpieczny dostęp do aborcji jest niezbędny do urzeczywistnienia pełnego zakresu praw człowieka i osiągnięcia sprawiedliwości płciowej, społecznej, reprodukcyjnej i ekonomicznej.
Amnesty International nadal wzywa do pełnej depenalizacji aborcji. Jednak nasze dotychczasowe stanowisko opowiadało się za dostępem do aborcji w pewnych okolicznościach, natomiast teraz wzywamy do powszechnego dostępu do bezpiecznych aborcji dla wszystkich osób, którzy ich potrzebują.
3. Jakich zmian oczekuje Amnesty International od rządów?
Wzywamy rządy do pełnej dekryminalizacji aborcji i zapewnienia powszechnego dostępu do bezpiecznych usług aborcyjnych wszystkim osobom, które ich potrzebują. Powinno to obejmować usunięcie aborcji z przepisów prawa karnego oraz zniesienie kar dla osób, które dokonują aborcji lub pomagają w jej przeprowadzeniu.
Aborcja powinna być uregulowana tak samo jak każda inna usługa medyczna. Oznacza to, że aborcja i opieka poaborcyjna muszą być dostępne i niedrogie, dobrej jakości i zapewnione bez dyskryminacji. Aborcja powinna być również podejmowana wyłącznie za świadomą zgodą i nigdy pod groźbą, przymusem lub z użyciem siły.
Rządy muszą usunąć wymogi, które skutkują odmawianiem ludziom autonomii wobec ich własnych ciał – takie jak zgoda rodziców lub małżonków. Powinny zapewnić każdemu dostęp do dokładnych, popartych dowodami informacji na temat zdrowia i praw seksualnych i reprodukcyjnych.
Państwa powinny usunąć dyskryminujące przepisy, które uniemożliwiają dostęp do bezpiecznej aborcji m.in. osobom z niepełnosprawnościami, osobom młodym czy transpłciowym.
Rządy muszą zająć się czynnikami społecznymi i ekonomicznymi, które mogą wpływać na decyzje osób o kontynuowaniu ciąży. Ludzie potrzebują uszanowania ich godności i zapewnienia bezpieczeństwa, aby móc decydować się na potomstwo i stać się rodzicami. Mają na to wpływ sprzyjające czynniki społeczne, takie jak dostęp do wysokiej jakości opieki zdrowotnej, mieszkań, edukacji i zatrudnienia. Niezagwarantowanie tych praw pozbawia ludzi ich prawa do podejmowania decyzji dotyczących ich ciała.
To stanowisko jest kluczowe dla żądań grup, które sprzeciwiają się dyskryminacji i uciskowi krzyżującym się, takim jak ruch na rzecz sprawiedliwości reprodukcyjnej w Stanach Zjednoczonych kierowany przez czarne kobiety i kobiety niebiałe.
4. Czy aborcja jest prawem człowieka?
Zgodnie z międzynarodowym prawem dotyczącym praw człowieka, każdy ma prawo do życia (począwszy od urodzenia), prawo do prywatności, prawo do zdrowia, prawo do równości i niedyskryminacji oraz jednakową ochronę na mocy prawa, a także prawo do bycia wolnym od przemocy i tortur lub innych form znęcania się.
Amnesty International uznaje dostęp do bezpiecznej aborcji za niezbędny element zapewniający ochronę każdego z tych praw.
Prawa człowieka są uniwersalne, niepodzielne i wzajemnie powiązane. Oznacza to, że prawa seksualne i reprodukcyjne, w tym prawo do aborcji, mają fundamentalne znaczenie dla pełnej realizacji wszystkich innych praw człowieka.
5. Jak zmieniały się prawa międzynarodowe od czasu ostatniego stanowiska Amnesty International w sprawie aborcji?
Międzynarodowe normy prawne i standardy dotyczące aborcji przeszły znaczną ewolucję w ciągu ostatniej dekady.
Organy zajmujące się prawami człowieka w coraz większym stopniu uznają szkody wyrządzone przez przepisy zezwalające na dostęp do aborcji tylko przy pewnych „ograniczonych podstawach” – wyjątkowych okolicznościach, takich jak zagrożenie życia lub zdrowia, napaść seksualna lub upośledzenie płodu. Coraz częściej wzywają do pełnej depenalizacji aborcji i dostępu do bezpiecznej aborcji dla wszystkich potrzebujących.
Organy ONZ podkreślają również, że państwa mają obowiązek zapewnić bezpieczny dostęp do aborcji nie tylko w teorii, ale i w praktyce.
Obejmuje to usunięcie lub zreformowanie przepisów, które zmuszają większość ludzi, którzy potrzebują aborcji, do szukania niebezpiecznych aborcji.
6. Dlaczego Amnesty International używa terminu „osoby w ciąży”?
Kobiety i dziewczęta cispłciowe nie są jedynymi osobami, które potrzebują dostępu do bezpiecznych usług aborcyjnych. Osoby interpłciowe, transpłciowi mężczyźni i chłopcy oraz osoby z inną tożsamością płciową lub bez niej, również mogą zajść w ciążę. Osoby te często spotykają się z różnymi i krzyżującymi się formami dyskryminacji, gdy próbują uzyskać dostęp do usług zdrowotnych.
7. Czy aborcja jest pogwałceniem prawa do życia?
Nie. W rzeczywistości żaden międzynarodowy, ani regionalny organ praw człowieka nigdy nie stwierdził, że aborcja jest niezgodna z prawami człowieka, w tym z prawem do życia.
Zamiast tego Komitet Praw Człowieka ONZ wielokrotnie podkreślał zagrożenie dla życia kobiet i dziewcząt, jakie stwarzają ograniczenia, które zmuszają je do szukania niebezpiecznych aborcji. Zapewnienie każdemu dostępu do bezpiecznej aborcji chroni prawo do życia.
Amnesty International nie zajmuje stanowiska w kwestii, kiedy zaczyna się ludzkie życie – jest to kwestia moralna i etyczna, o której jednostki muszą decydować samodzielnie. Nasze stanowisko jest zgodne z międzynarodowym prawem dotyczącym praw człowieka, które jasno określa, że prawa człowieka mają zastosowanie po urodzeniu, a nie przed.
8. Czy Amnesty International uważa, że aborcja powinna być dostępna na późniejszych etapach ciąży?
Amnesty International wzywa rządy do zapewnienia, że bezpieczna aborcja będzie dostępna tak wcześnie, jak to możliwe i tak późno, jak to konieczne. Amnesty International przyznaje, że państwa mogą regulować dostęp do aborcji, w tym ustanawiając „limity wieku ciążowego”. Jednak wszelkie tego typu ograniczenia muszą podlegać kontroli z punktu widzenia praw człowieka i nie powinny skutkować dyskryminacją lub naruszaniem praw człowieka.
Należy pamiętać, że aborcje w późniejszych stadiach ciąży są stosunkowo rzadkie. Na przykład w Anglii i Walii tylko 8% aborcji ma miejsce po 12 tygodniach; a 0,1% występuje po 24 tygodniach lub powyżej.
Ale równie ważne jest, aby zdać sobie sprawę, że zawsze będą przypadki, w których kobiety w ciąży będą wymagać dostępu do aborcji na późniejszych etapach ciąży, szczególnie w celu ochrony swojego zdrowia i życia.
Istnieje wiele powodów, dla których ktoś może starać się o aborcję w późniejszym okresie ciąży. Należą do nich nierówności systemowe, które pozbawiają ludzi dostępu do opieki zdrowotnej we wcześniejszym okresie ciąży.
Osoby, które starają się o aborcję w późniejszym okresie ciąży, często stają w obliczu jednej z najtrudniejszych sytuacji w ich życiu – potrzebują opieki zdrowotnej i wsparcia, a nie oceny. Rządy muszą zapewnić, aby ludziom w sytuacjach krytycznych nie odmawiano dostępu do bezpiecznych aborcji.
9. Czy Amnesty International wspiera aborcję selektywną ze względu na płeć?
Amnesty International sprzeciwia się dyskryminacji ze względu na płeć i stereotypom związanym z płcią. W niektórych społeczeństwach może to przejawiać się w kulturze preferencji syna i przyczyniać się do aborcji selektywnej ze względu na płeć.
Jednak ograniczenie dostępu do bezpiecznej aborcji nie jest odpowiedzią na dyskryminację strukturalną. Amnesty International nadal wzywa do pełnej depenalizacji aborcji, bez względu na powód i wzywa państwa do podjęcia pilnych kroków w celu zakończenia dyskryminacji ze względu na płeć oraz odmawiania praw ekonomicznych i społecznych mogącego prowadzić do aborcji po ustaleniu płci płodu.
10. Czy aborcja na żądanie nie prowadzi do dyskryminacji osób z niepełnosprawnościami?
Komitet ONZ ds. praw osób z niepełnosprawnościami stoi na stanowisku, że decyzja o kontynuowaniu ciąży po rozpoznaniu upośledzenia płodu powinna należeć do kobiety ciężarnej.
Najlepszym sposobem promowania przez rządy praw osób z niepełnosprawnościami i zwalczania ich dyskryminacji jest wprowadzenie przepisów i polityk wspierających ich autonomię i prawa człowieka, a także zapewnienie, że mogą one uczestniczyć w społeczeństwie jako jego równi członkowie.
11. Czy Amnesty International zachęca ludzi do aborcji?
Nie. Wzywamy rządy do stworzenia otoczenia, w którym każdy, kto szuka aborcji, będzie miał do niej bezpieczny dostęp, bez dyskryminacji, siły czy przymusu i bez stygmatyzacji.
Istnieje wiele złożonych i osobistych powodów, dla których ludzie decydują się na przerwanie ciąży i niezwykle ważne jest, aby podejść do tej kwestii z należytą empatią.
Ograniczenie dostępu do aborcji nie zatrzymuje aborcji. Po prostu zmusza ludzi do poddawania się niebezpiecznym procedurom, które zagrażają ich zdrowiu i życiu.
12. Czy Amnesty International uważa, że pracownicy służby zdrowia powinni być zmuszani do wykonywania aborcji, nawet jeśli jest to sprzeczne z ich przekonaniami?
Prawo międzynarodowe nie uznaje odmowy świadczenia opieki zdrowotnej z powodu sumienia lub przekonań religijnych za prawo człowieka. Eksperci ONZ stwierdzili, że jeśli państwa zezwalają na takie odmowy, muszą upewnić się, że nie zagraża to dostępowi do bezpiecznych usług aborcyjnych. Oznacza to wymaganie od pracowników służby zdrowia, którzy sprzeciwiają się świadczeniu usług aborcyjnych, ułatwienia innych opcji – w tym poprzez dostarczanie dokładnych informacji i terminowych skierowań do innych świadczeniodawców.
Pracownicy służby zdrowia muszą zawsze zapewnić opiekę, niezależnie od osobistych przekonań lub sprzeciwów, w nagłych przypadkach – kiedy zabieg jest niezbędny, aby uratować życie ciężarnej lub zapobiec poważnym konsekwencjom. Obejmuje to ratującą życie opiekę poaborcyjną lub sytuacje, w których odesłanie do innej placówki nie jest możliwe.
Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych ONZ stwierdził również, że państwa powinny zapewnić dostępność odpowiedniej liczby pracowników służby zdrowia, którzy chcą i mogą świadczyć takie usługi oraz cenową przystępność tych usług.