1 lutego 2021 r. Siły Zbrojne Mjanmy dokonały zamachu stanu i przejęły władzę w kraju. Dzień i noc stosują przemoc wobec własnego narodu. Od wyłączenia Internetu, arbitralnych zatrzymań późno w nocy podczas godziny policyjnej, do pozasądowych egzekucji pokojowo protestujących na ulicach i świadków tych wydarzeń w domach. Jaka jest najnowsza historia Mjanmy i jak obecnie wygląda sytuacja jej mieszkańców?

HISTORIA KRAJU

Od 1962 r. w Mjanmie (dawniej Birma) rządziło wojsko. Rządy armii zakończyły się w 2011 r., kiedy to przeprowadzono wybory parlamentarne i wdrożono reformy. W 2012 r. po raz pierwszy od 9 lat delegacja Amnesty International odbyła wizytę w Mjanmie. W 2015 r. wybory wygrała partia Narodowa Liga na rzecz Demokracji. Na czele rządu stanęła Aung San Suu Kyi, była opozycjonistka i laureatka Pokojowej Nagrody Nobla, a prezydentem został Win Myint. Wyniki wyborów zakwestionowała armia i powiązani z nią politycy.

Podczas wyborów powszechnych w listopadzie 2020 r. głosowanie zostało odwołane w dotkniętych konfliktem wewnętrznym częściach kraju, w tym w większości stanu Arakan. W rezultacie ponad 1,5 miliona ludzi, głównie Arakanów, zostało pozbawionych prawa do głosowania. Zdecydowana większość populacji Rohingja została pozbawiona praw wyborczych już przed wcześniejszymi wyborami – w 2015 r. poprzez unieważnienie dokumentów tożsamości „Białej Karty”. Aung San Suu Kyi zachowała w 2020 r. większość parlamentarną. Partia rządząca uzyskała 83% głosów. Wynik ten podważali wojskowi oraz sprzymierzona z nimi partia Unia Solidarności i Rozwoju. W styczniu 2021 r. armia zaczęła mówić o siłowym przejęciu władzy w kraju i zawieszeniu konstytucji.

ZAMACH STANU

We wczesnych godzinach rannych, w poniedziałek 1 lutego 2021 r. wojsko Mjanmy, znane również jako Tatmadaw, zaczęło aresztowania dziesiątek osób, pośród których byli także faktyczna głowa państwa Aung San Suu Kyi, prezydent Win Myint i wielu innych wysokich rangą urzędników i innych przedstawicieli ich partii politycznej- Narodowej Ligi na rzecz Demokracji. Wiele z tych osób zebrało się w stolicy administracyjnej, Nay Pyi Taw, ponieważ nowy parlament miał odbyć swoją pierwszą sesję 1 lutego po głosowaniu w wyborach powszechnych w listopadzie 2020 r. Jednocześnie Tatmadaw aresztował także przedstawicieli mniejszości etnicznych, działaczy politycznych i obrońców praw człowieka. Wiele aresztowań miało miejsce w Yangon, największym mieście w kraju, ale aresztowania objęły cały kraj, w tym urzędników pochodzących z wyborów regionalnych. Rankiem 1 lutego wojsko ogłosiło roczny stan wyjątkowy pod kierownictwem głównego dowódcy Generała Min Aung Hlaing. Generał Myint Swe został mianowany na pełniącego obowiązki prezydenta, ale władza prezydencka została przekazana głównemu dowódcy.

W miesiącach następujących po puczu ludność Mjanmy organizowała w całym kraju pokojowe protesty, a także strajki generalne. Armia odpowiedziała na nie przemocą. W Mjanmie nastąpiła znaczna eskalacja represji. Siły bezpieczeństwa w sposób zaplanowany, skoordynowany i z premedytacją stosują coraz bardziej śmiercionośne taktyki i broń przeciwko pokojowo protestującym i przypadkowym osobom w całym kraju. Przeciwko pokojowym demonstrantom używane są ostre naboje, gumowe kule, armatki wodne, gaz łzawiący, petardy błyskowe i proce. Taką broń i taktykę zwykle widuje się na polu walki.

Lokalna organizacja pozarządowa AAPP_Burma aktualizuje listy aresztowanych i zmarłych. Na dzień 19 kwietnia 3 261 osób zostało aresztowanych, oskarżonych lub skazanych a 738 zabitych przez siły wojskowe.

KTO JEST KIM

Tatmadaw – siły zbrojne Republiki Związku Mjanmy obejmujące wojska lądowe, marynarkę, lotnictwo, a także policję. Siły zbrojne liczą około pół miliona ludzi. Nieregularne oddziały paramilitarne liczą dalsze 72 000 ludzi.

Aung San Suu Kyi – birmańska polityk i wieloletnia opozycjonistka. Obecnie nie jest uznawana przez Amnesty International za więźniarkę sumienia ze względu na jej rolę w łamaniu praw człowieka wobec ludności Rohingja. Uważamy, że aktywnie podsycała napięcia i wrogość wobec Rohingja i międzynarodowych organizacji humanitarnych. Odrzuciła również i bagatelizowała zarzuty dotyczące poważnych naruszeń praw człowieka.

Min Aung Hlaing – mjanmański generał, głównodowodzący Sił Zbrojnych Mjanmy. W 2021 r. wraz z grupą podległych mu wojskowych dokonał udanego zamachu stanu w Mjanmie, przejmując władzę w kraju. Amnesty International wymieniła wcześniej generała Min Aung Hlaing jako jedną z osób, które powinny być objęte dochodzeniem w sprawie odpowiedzialności za zbrodnie przeciwko ludzkości popełnione podczas czystek etnicznych ludności Rohingja w północnym stanie Arakan w 2017 r. Pod jego kierownictwem wojsko dopuściło się poważnych naruszeń praw człowieka, w tym zbrodni wojennych, w Arakinie, Czin, Kaczin i północnych stanach Szan. Amnesty ujawniła dowody masowych ataków lotniczych, w których zginęła lub została ranna ludność cywilna, w tym dzieci, a także dowody tortur i arbitralnych zatrzymań. Misja wyjaśniająca ONZ w sprawie Mjanmy wezwała do ścigania generała wyższego szczebla Min Aung Hlaing i innych wyższych rangą wojskowych Mjanmy za ludobójstwo, zbrodnie przeciwko ludzkości i zbrodnie wojenne.

Rohingja – muzułmańska grupa etniczna zamieszkująca północną część stanu Arakan w Mjanmie, licząca ponad milion osób. Nadal trwają zbrodnie przeciwko ludzkości na ok. 600 000 Rohingja wciąż żyjących w stanie Arakan w Mjanmie. Po kilku falach brutalnych operacji wojskowych w 2016 i 2017 r. prawie 1 milion Rohingja musiało uciekać do Bangladeszu, gdzie żyją w zatłoczonych obozach dla uchodźców, zależnych od pomocy humanitarnej, aby przetrwać. Rohingja po obu stronach granicy już przed zamachem stanu zmagali się z ogromnymi trudnościami i niepewnością.

Birma/Mjanma/Mjanmar – możemy spotkać się z kilkoma nazwami tego samego kraju, co bywa mylące. Historycznie, nazwa Birma (Burma) była przez cały okres kolonialny oficjalną angielską nazwą kolonii. W 1989 r., kiedy wojsko doszło do władzy, zmieniono nazwę na „Mjanma” (która jest dawną nazwą królewską), a w języku angielskim brzmi ona “Myanmar”. Zmianą nazwy chciano pozbyć się kojarzenia z kolonialną przeszłością. Jednak wciąż wiele państw oraz mjanmańskich grup etnicznych, które nie uznały władzy wojska, nie uznały także zmiany nazwy kraju. W Polsce w 2012 r. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych zatwierdziła ostatecznie nazwę Mjanma z zastrzeżeniem, że opcjonalne pozostaje określenie Birma.

UŻYCIE ŚMIERCIONOŚNEJ BRONI

Badania Amnesty International ujawniły, że wojsko Mjanmy używa śmiercionośnych taktyk i broni przeciwko protestującym, które są zwykle spotykane na polu bitwy, a nie podczas działań policyjnych.

Po weryfikacji ponad 50 nagrań wideo z trwających prześladowań, Amnesty International’s Crisis Evidence Lab potwierdza, że siły bezpieczeństwa wdrażają zaplanowane, systematyczne strategie, w tym zwiększone użycie śmiercionośnej siły. Wiele z udokumentowanych zabójstw to egzekucje pozasądowe. 55 nagrań, nakręconych od 28 lutego do 8 marca, zostało nagranych przez członków społeczeństwa i lokalne media w miastach takich jak Dawei, Mandalay, Mawlamyine, Monywa, Myeik, Myitkyina i Yangon. W nagraniu z 28 lutego widać, jak jeden z wojskowych w Dawei najwyraźniej pożycza swój karabin funkcjonariuszowi policji, który rozmieszczony jest obok niego. Oficer kucnął, wycelował i strzelił, a grupa stojących z nim funkcjonariuszy świętowała.

Amnesty International zidentyfikowała siły bezpieczeństwa uzbrojone w różnorodną wojskową broń palną, w tym chińskie lekkie karabiny maszynowe RPD, a także lokalne karabiny snajperskie MA-S, karabiny półautomatyczne MA-1, karabiny maszynowe BA-93 i BA-94, repliki Uzi. Broń ta jest całkowicie nieodpowiednia do stosowania dla zabezpieczania porządku podczas protestów. Zgodnie z wytycznymi ONZ, siły bezpieczeństwa powinny powstrzymać się od użycia broni palnej, chyba że istnieje bezpośrednie zagrożenie śmiercią lub poważnym uszkodzeniem ciała i nie ma dostępnej odpowiedniej alternatywy.

Dalsza analiza zdjęć i nagrań wideo pokazuje, że jednostki wojskowe zaangażowane w te śmiertelne represje to między innymi Dowództwo Yangon, Dowództwo Północno-Zachodnie Dowództwo oraz 33, 77 i 101 Dywizje Lekkiej Piechoty (LID), często działające u boku policjantów, a czasem użyczające im swojej broni.

Według materiałów filmowych zbadanych przez Amnesty International, 33. LID jest obecnie rozmieszczony w Mandalay, 77. w Yangon, a 101. w Monywa. W ostatnich dniach we wszystkich trzech miastach doszło do skrajnych przypadków użycia nadmiernej siły, w tym zabójstw, przez siły bezpieczeństwa. Niektóre z oddziałów wojskowych są znane z okrucieństw i poważnych naruszeń praw człowieka, dokonywanych w stanach Arakan, Kaczin i północnym Szan. Amnesty International oskarżyła żołnierzy z 33. LID o zbrodnie wojenne w północnym stanie Szan w 2016 i 2017 r. oraz o zbrodnie przeciwko ludzkości wobec Rohingja w stanie Rakhine w 2017 r.

Jedną z ofiar wojska jest Mya Thwe Thwe Khaing. Rodzina potwierdziła jej odejście 19 lutego 2021 r. 11 lutego 2021 r. eksperci Amnesty International’s Crisis Evidence przeanalizowali nagrania z mediów społecznościowych z protestów 9 lutego, podczas których została zastrzelona, potwierdzając fakt, że zginęła z rąk policji, jak również identyfikując model wyprodukowanego w Mjanmie lekkiego karabinu maszynowego, który policjanci mieli przy sobie podczas protestu. Władze zaprzeczają, że na miejscu była jakakolwiek śmiercionośna broń.

ODCIĘCIE INTERNETU

Według doniesień, w dniu 6 lutego wojsko Republiki Związku Mjanmy nakazało przedsiębiorstwom telekomunikacyjnym w tym kraju całkowite zamknięcie usług internetowych i 4G. Wcześniej, 5 lutego, nakazano firmom telekomunikacyjnym zablokowanie dostępu do Twittera i Instagrama. Już 4 lutego wojsko ogłosiło, że nakazuje operatorom telekomunikacyjnym zablokowanie dostępu do Facebooka do 7 lutego.

Gdy 1 lutego trwał przewrót wojskowy, w kilku częściach kraju odnotowano przerwy w dostawie Internetu i telekomunikacji, w tym w stolicy Nay Pyi Taw, największym mieście Yangon, a także w stanach Szan i Kaczin oraz regionach Mandalay i Sagaing. Dostęp został później przywrócony. Od ponad roku na dotkniętych konfliktem obszarach stanów Arakan i Czin w kraju obowiązują również ograniczenia w dostępie do mobilnego Internetu. Dostęp do Internetu 4G na tych obszarach został podobno przywrócony późnym wieczorem 2 lutego 2021 r.

Takie ograniczenia stanowią realne zagrożenie dla ludności cywilnej, zwłaszcza gdy dostęp do informacji jest tak istotny w czasie pandemii COVID-19 – a tym bardziej, gdy sytuacja na miejscu jest tak napięta w czasie zamachu stanu i na obszarach dotkniętych konfliktem.

Zdjęcie w nagłówku: Protestujący chronią się podczas starć z policją, 28 lutego 2021. Rangun, Mjanmar. Photo by Hkun Lat/Getty Images.

Wezwij Radę Bezpieczeństwa ONZ, aby pociągnąć Siły Zbrojne Mjanmy do odpowiedzialności. PODPISZ PETYCJĘ